Prowadzeniu wielu rodzajów działalności towarzyszą prace o charakterze administracyjno-biurowym, polegające na wykonywaniu rutynowych czynności biurowych oraz na częstym kontakcie z interesantami. Praca w biurze powoduje specyficzne reakcje organizmu ludzkiego. Może występować zmęczenie, przemęczenie organizmu, stres oraz osłabienie sprawności intelektualnej. Z punktu widzenia ergonomii praca w biurze ma charakter m.in. niewielkiego obciążenia statycznego, polegającego na tym, że pracownik wykonuje wiele czynności w zmiennej pozycji ciała. Powszechnie przyjęto, iż praca przy biurku należy do lekkich o małym wydatku energetycznym. Ze względu na pozycję ciała, jaką przyjmuje człowiek w czasie wykonywania czynności, niektóre grupy mięśni są nadmiernie obciążone, szybko powstaje zmęczenie, następuje wzrost ciśnienia krwi i częściowe zatrzymanie niektórych procesów fizjologicznych. Obciążenie statyczne mięśni i monotypia wykonywanych ruchów może powodować zmęczenie, które po wypoczynku zanika. Natomiast gdy narasta zmęczenie, ze względu na brak okresowego wypoczynku, może nastąpić zjawisko przemęczenia organizmu, które prowadzi do wyczerpania, a więc do stanów chorobowych. Zmęczenie przy pracy biurowej może nastąpić także z tytułu niekorzystnych warunków środowiska pracy, takich jak: niewłaściwe oświetlenie, nadmierny hałas, niekorzystne parametry mikroklimatu. Praca w biurze nie może być zaliczana pod względem obciążenia psychicznego do lekkiej. Różnego rodzaju choroby wśród pracowników biurowych na ogół występują nie rzadziej niż przy innych pracach związanych nawet z dużym wysiłkiem fizycznym. Choroby serca, nerwice, zniekształcenia kręgosłupa, wady wzroku to przykłady schorzeń, na które narażony jest pracownik biurowy. Najnowsze badania wykazały, że coraz poważniejszy wpływ na zdrowie mają czynniki psychiczne, takie jak: zadowolenie lub niezadowolenie z pracy, napięcie nerwowe wywołujące stres, stosunki międzyludzkie w pracy, sytuacje konfliktowe pracownika z jego otoczeniem lub odwrotnie. Czynniki te występują częściej niż gdzie indziej w czasie wykonywania prac biurowych. Narasta np. zmęczenie, przemęczenie, znużenie, następujące szybciej przy pracach monotonnych, powtarzających się, a w konsekwencji rodzą się stres i frustracja. Zjawiskom tym należy przeciwdziałać, organizując w odpowiedni sposób proces pracy biurowej, a także wypoczynek po pracy. Podstawy prawne ochrony pracy zawarte są w Kodeksie pracy w dziale 8 – ochrona pracy kobiet, w dziale 9 – zatrudnianie młodocianych i dziale 10 – bezpieczeństwo i higiena pracy, który określa m.in. podstawowe obowiązki pracodawcy, prawa i obowiązki pracownika, wymagania bhp obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy, maszyn i innych urządzeń technicznych, profilaktyczną ochronę zdrowia, szkolenie w zakresie bhp, postępowanie w sprawie wypadków przy pracy i chorób zawodowych, funkcjonowanie służby bhp i kompetencje komisji bhp. OBOWIĄZKI PRACODAWCY Od liczby zatrudnianych przez pracodawcę pracowników zależy m.in., czy będzie utworzona służba bhp (w zakładzie zatrudniającym więcej niż 10 pracowników), czy będzie działała Komisja Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (w zakładzie zatrudniającym więcej niż 50 pracowników). Należy pamiętać, że wszyscy pracownicy powinni być dopuszczeni do pracy przez lekarza oraz przeszkoleni w dziedzinie bhp. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy, natomiast ogólne obowiązki pracodawcy zostały ujęte w art. 94 Kodeksu pracy. Podstawowe obowiązki pracodawcy w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy ujęte są następująco: • pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy, • pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Pracodawca przede wszystkim jest obowiązany: • organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, • zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bhp, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonywanie tych poleceń, • zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy, • zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. W razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek: • współpracować ze sobą, • wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu, • ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników. WAŻNE! Wyznaczenie koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom. Ponadto zgodnie z art. 209 k.p. pracodawca rozpoczynający działalność jest obowiązany, w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia działalności, zawiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy i właściwego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności oraz o przewidywanej liczbie pracowników, a także złożyć pisemną informację o środkach i procedurach przyjętych do spełnienia wymagań wynikających z przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących danej dziedziny działalności. Pracodawca jest także obowiązany zapewnić pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników. Zatrudnienie kobiet Z uwagi na zatrudnienie przy pracach administracyjno-biurowych znacznej liczby kobiet przepisy związane z ochroną pracy tej grupy pracowników powinny być przez pracodawców szczególnie przestrzegane. Do przepisów tych należy zaliczyć m.in.: • zakaz zatrudniania kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia. Wykaz tych prac powinien być umieszczony w miejscu dostępnym pracownikom oraz zamieszczony w regulaminie pracy, Podstawa prawna: rozporządzenie Rady Ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych kobietom (Dz.U. Nr 114, poz. 545). • wzmożoną ochronę pracy w okresie macierzyństwa, polegającą m.in. na zakazie zatrudniania w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, delegowania poza stałe miejsce pracy (bez jej zgody), nakazie przeniesienia do innej pracy kobiety ciężarnej (zgodnie z zaleceniem lekarza), zwolnienia od pracy w celu przeprowadzenia przez lekarza badań związanych z ciążą, a jeżeli badania te nie mogą być przeprowadzone poza godzinami pracy, to za czas nieobecności w pracy pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia, • uprawnienia do urlopu macierzyńskiego lub urlopu na prawach urlopu macierzyńskiego przysługujące kobiecie, która urodziła dziecko, przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, • ochronę stosunku pracy w okresie ciąży, urlopu macierzyńskiego i wychowawczego, która obejmuje wszystkie pracownice, z wyjątkiem zatrudnionych na okres próbny nie przekraczający 1 miesiąca. Można rozwiązać stosunek pracy w okresie ciąży w przypadku ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych i w razie likwidacji lub upadłości pracodawcy, • przestrzeganie norm dźwigania ciężarów ustalonych w wykazie prac wzbronionych kobietom. Ręczne przenoszenie i podnoszenie ciężarów przy pracy stałej – 12 kg, a przy pracy dorywczej – 20 kg. Ręczne przenoszenie pod górę przy pracy stałej – 8 kg, a przy pracy dorywczej – 15 kg. Kobiety w ciąży i okresie karmienia przy pracy stałej – 3 kg, a przy pracy dorywczej 5 kg. Ręczne przenoszenie pod górę odpowiednio – 2 kg (praca stała) i 3,75 kg (praca dorywcza). Oprócz tego pracodawca zobowiązany jest zapewnić wymagania bhp, pozytywnie zaopiniowane przez uprawnionych rzeczoznawców w dokumentacji projektowej nowo budowanego lub przebudowywanego obiektu budowlanego, w którym przewidywane są pomieszczenia pracy. Podstawa prawna: rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie uprawnień rzeczoznawców ds. bezpieczeństwa i higieny pracy, zasad opiniowania projektów obiektów budowlanych, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, oraz trybu powoływania członków Komisji Kwalifikacyjnej do Oceny Kandydatów na Rzeczoznawców (Dz.U. Nr 62, poz. 290). Obowiązki bezpośrednich przełożonych Na podstawie art. 212 k.p. osoba kierująca pracownikami jest obowiązana: • organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, • dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, • organizować, przygotowywać i prowadzić pracę, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy, • dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, • egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, • zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami. W celu prawidłowego organizowania pracy w warunkach biurowych należy zwrócić uwagę m.in. na dobór pracowników o odpowiednich kwalifikacjach i określenie ich zakresów czynności zapewniających ciągłość procesów pracy, dyscypliny pracy, ładu i porządku w miejscu pracy. OBOWIĄZKI I UPRAWNIENIA PRACOWNIKA W DZIEDZINIE BHP Zgodnie z postanowieniami art. 100 k.p. pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych w pracy.
alixia