Wadsworth – „Teoria Piageta” R. 4,5,6 (bez rozwoju afektywnego i moralnego)
( przygotowały: Joanna Łuczyńska i Marta Nawrot )
I Rozwój myślenia przedoperacyjnego 2-7 r.ż
Tryb sensomotoryczny („myślenie” przez działanie) à tryb pojęciowy i przedstawieniowy, coraz zdolniejsze do umysłowego reprezentowania zdarzeń i coraz mniej zależne od swoich bieżących czynności sensomotorycznych w kierowaniu własnym zachowaniem.
REPREZENTACJA- głównym osiągnięciem tego stadium
§ Zdolność do reprezentowania- przedstawiania przedmiotów i zdarzeń.
§ Reprezentacje w kolejności występowania: naśladownictwo odroczone(opóźnione) à zabawa symbolicznaà rysunekà obraz umysłowy(psychiczny) à mowa. – wszystkie ok. 2 r.ż. !
§ Coś innego niż przedmioty i zdarzenia (strona znacząca) zostaje użyte do reprezentowania przedmiotów i zdarzeń (strony oznaczanej)
§ Pieget wiązał używanie znaków i symboli z funkcją symboliczną lub f. semiotyczną.
Znaki - arbitralne i nie wykazują podobieństwa do tego co przedstawiają.(np.język, liczby)
Symbole – rzeczy (np. rysunki, sylwetki), które są w jakimś stopniu podobne do tego, co przedstawiają
1. Naśladownictwo odroczone- naśladowanie przedmiotów i zdarzeń, które przez jakiś czas były nieobecne (np. bawi się jak się bawił z rodzicami, w patty-cake:>)
§ od 3 m.ż. można zauważyć próby naśladowania obecnych osób. Pierwsze prawdziwe formy umysłowej reprezentacji nie wcześniej niż 2 r.ż. (!!!)
§ ma już rozwiniętą zdolność umysłowego przedstawiania (pamiętania) imitowanego zachowania
§ naśladowanie jest to głównie akomodacja- dziecko zwykle próbuje dokładnie kopiować uprzednie zachowania.
2. Zabawa symboliczna- naśladowcza, ale i forma wyrażania siebie przed samym sobą jako jedyną publicznością (np. klocek jest autem):
§ nie ma tu zamysłu komunikowania się z innymi
§ tworzenie symboli, kreowanie pomysłów, które przedstawiają wszystko, co się chce
§ asymilacja rzeczywistości do ja a nie akomodacja ja do rzeczywistości (jak w naśladownictwie odroczonym)
§ funkcja - zaspokojenie ja poprzez przekształcenie tego co, realne w to, co upragnione
§ znaczenie nadawane symbolicznej zabawie może być dla widza zrozumiale lub nie (nie ma akomodacji, jak w rysunku, czy naśladownictwie + zabawa nie jest skierowana do żadnej publiczności prócz ja)
§ dowolna i swobodna z natury ma istotne znaczenie funkcjonalne i nie jest jedynie zabawą (Piaget) à wyrażenie tego, czego nie da się sformułować i zasymilować za pomocą samego języka
§ gdy mowa wydaje się dziecku niewystarczająca, dziecko używa zabawy symbolicznej do wyrażania czegoś, staje się ona forum dla mysli, idei, zainteresowań.
3. Rysunek:
§ na początku okresu przedoperacyjnego dziecko używa kredek, ołówka i pędzla tylko do bazgrania- nie zakłada z góry co rysunek będzie przedstawiał, chociaż czasem, w trakcie wyłaniają się jakieś kształty.
§ w trakcie trwania stadium rysunki stają się coraz bardziej realistyczne
§ do 8.-9. r.ż. rysują to co wiedzą o czymś, a nie to co widzą (czyli dom prostopadle do zbocza góry -5.-6. r.ż., a nie do płaszczyzny – 8.-9. r.ż.)
§ wg Luqueta rysunek dziecka do 8.-9. r.ż. jest realistyczny w zamierzeniu i przechodzi przez kolejne stadia:
- realizm przypadkowy (bazgroty)- w trakcie rysowania odkrywa znaczenie
- realizm nieudany- elementy realistyczne, ale nieskoordynowane w całość
- realizm intelektualny- rysunek ukazuje zamierzone cechy wzoru, ale nie uwzględnia perspektywy wzrokowej
- realizm wizualny- ukazuje to, co jest widziane z konkretnego punktu, uwzględnia proporcje i wzajemne położenie przedmiotów względem siebie
4. Obrazy umysłowe- wewnętrzne reprezentacje (symbole) przedmiotów i przeszłych doświadczeń percepcyjnych, nie są wiernymi odbiciami dośw.
§ nie są kopiami spostrzeżeń przechowywanych w pamięci
§ obrazy umysłowe są naśladowaniem spostrzeżeń , z konieczności są do nich podobne à obrazy są symbolami
§ w okresie przedoperacyjnym te obrazy są głównie statyczne (przypominają rysunki, fotografie), a obrazy ruchów, przemieszczeń (jak filmy:>) pojawiają się w stadium następnym- operacji konkretnych
5. Mowa:
§ ok. 2 r.ż.(+- 5 mies.) zaczyna używać słów w charakterze symboli, zamiast przedmiotów, dźwięk (słowo) zaczyna reprezentować przedmiot
§ początkowo zdania jednowyrazowe, ale szybkie nabieranie wprawy przy zapewnieniu interakcji społecznych
§ ok. 4 r.ż. biegłość w posługiwaniu się mową: potrafi mówić i stosować większość reguł gramatycznych, rozumie, co się do niego mówi, jeśli wypowiedź zawiera znane mu słowa
§ wcześniej (1 r.ż) używanie języka w sposób naśladowczy à mówi „mama, tata” ale w charakterze reprezentowania przedmiotów, nie jest to mowa w znaczeniu reprezentacji
§ w stadium przedoperacyjnym gwałtowny rozwój mowy jako reprezentacji symbolicznej ułatwia szybki rozwój pojęciowy
§ mowa ma 3 konsekwencje dla rozwoju psychicznego (Piaget):
- możliwość słownej wymiany z innymi, która zwiastuje początek uspołecznienia działania
- uwewnętrznienie słów tj. występowanie myślenia samego w sobie, mowa wewnętrzną i system znaków
- uwewnętrznienie działania- może być przedstawiane za pomocą obrazów i eksperymentów umysłowych, nie jest czysto percepcyjne i motoryczne, jak było do tej pory
II ROZWÓJ MOWY
§ uwewnętrznienie zachowania poprzez reprezentację, ułatwione dzięki mowie, powoduje wzrost tępa nabywania doświadczeń (a wcześniej doświadczenie następowało tak szybko, jak mogły powstać przemieszczenia, ruchy à wykonywanie pewnym czynności po to, by „myśleć”)
§ wraz z rozwojem reprezentacji w okresie przedoperacyjnym myślenie zaczyna występować raczej jako efekt reprezentacji czynności niż czynności samych w sobie à przebiega szybciej niż myślenie za pomocą przemieszczeń
§ w okresie przedoperacyjnym występują dwa ważne rodzaje mowy:
- mowa egocentryczna (2.-4,5 r.ż.) – brak prawdziwej komunikacji; pozbawiona intencji komunikowania się (mówienie, ale bez wyraźnego zamiaru, by być słyszanym - monologowanie zbiorowe); wyraźny egocentryzm
- mowa uspołeczniona (6.-7. r.ż.) - mowa staje się narzędziem komunikacji z innymi ludźmi; rozmowy dzieci w coraz większym stopniu służą wymianie myśli
§ Piaget widzi rozwój języka w stadium przedoperacyjnym jako stopniowe przechodzenie od mowy egocentrycznej, dla której charakterystyczny jest monolog zbiorowy, do mowy uspołecznionej, służącej komunikacji z innymi
1. Jak dzieci uczą się mowy:
§ język mówiony jako forma wiedzy społecznej
§ symbole językowe są arbitralne, ale pozostają zawsze w związku z tym, co reprezentują
§ większość dzieci we wszystkich zbiorowościach kulturowych zaczyna opanowywać swój język ojczysty w wieku około 2 lat
§ teoria Piageta – język mówiony jest przyswajany (konstruowany) à przyswajanie mowy nie jest automatyczne, ani wrodzone:
„Istotne jest, że istnieje dziedziczne przekazywanie mechanizmu, który umożliwia to nabycie [nabycie mowy]. Jednak język, sam w sobie, jest opanowywany za pośrednictwem przekazu z zewnątrz.”
§ w 2. r.ż. dzieci zaczynają opanowywać język mówiony, system arbitralnych znaków; dzieci nie dostają żadnych formalnych wskazówek, jak uczyć się mowy, natomiast absolutnie niezbędne do tego jest istnienie modeli; Większość dzieci opanowuje język mówiony dość szybko
§ teoria Piageta zakłada, że motywacją do nauki języka mówionego jest adaptacyjna wartość tej czynności. Dziecko, które nauczy się słowa jako reprezentacji (jak np. pić czy ciastko), jest potem w stanie efektywniej porozumiewać się ze swoimi opiekunami i zaspokajać swoje osobiste potrzeby à dzieci, których rodzice spełniają potrzeby prawie bezbłędnie mogą między 2. a 4. r.ż. nie opanować mowy
§ uczenie się mowy ma bezpośrednią i długotrwałą (przystosowawczą) wartość dla dziecka
§ dzieci nabywają język mówiony w taki sam sposób, jak każdą inną wiedzę
§ dziecko konstruuje język à początkowo jego zadanie przypomina łamanie kodu. Dziecko wydobywa (konstruuje) reguły języka ze swojego doświadczenia społecznego i językowego (dlatego do 5. r.ż. dzieci dwujęzyczne mają skłonności do mieszania obu języków)
§ największy postęp dokonuje się zazwyczaj między 2. a 4. r.ż
2. Mowa i myślenie:
§ związek między mową i myślą jest bardzo ważny
§ podstawy zachowania inteligentnego wyprzedzają rozwój mowy
§ Piaget twierdzi, że powstanie wewnętrznej reprezentacji zwiększa zdolność myślenia, zarówno, jeśli chodzi o zakres, jak i o szybkość
§ trzy główne różnice między zachowaniami werbalnymi a sensomotorycznymi:
- bieg zdarzeń we wzorcu sensomotorycznym jest zależny od szybkości czynności sensomotorycznych à inteligencja sensomotoryczna jest stosunkowo powolna + czynności wykonywane w zinternalizowanym języku mogą by wykonywane z prędkością myślenia - przystosowania sensomotoryczne ograniczają się do bezpośrednich czynności dziecka, podczas gdy język pozwala na myślenie i adaptację wykraczającą poza aktualne czynności
– inteligencja sensomotoryczna działa w sposób liniowy, krok po kroku, natomiast myślenie przedstawieniowe i język pozwalają dziecku posługiwać się wieloma elementami jednocześnie w zorganizowany sposób.
§ myślenie związane z mową jest wolne od ograniczeń bezpośredniego działania, typowych dla myślenia sensomotorycznego à aktywność intelektualna może przebiegać szybciej i obejmować szerszy zakres, niż obejmowała uprzednio.
§ mowa determinuje myślenie logiczne, czy też myślenie determinuje mowę? (logika języka jest źródłem logiki dziecka, czy dziecko wymyśla swoją własną logikę?)
- badania nad głuchoniemymi pokazały, że rozwój myślenia logicznego następuje u nich w takiej samej kolejności, jak u dzieci normalnych, z tym, że pewne operacje pojawiają się z opóźnieniem à język (mowa) nie jest potrzebny do rozwoju operacji logicznych, ale jest facylitatorem
- dzieci niewidome mają jeszcze większe opóźnienia spowodowane trudnościami w rozwoju schematów sensomotorycznych, a rozwój językowy nie kompensuje tych trudności
§ dzieci mają tym większą szansę się porozumieć, im więcej dzielą takich samych schematów
§ wg Piageta rozwój m...
dareness