1.
Karol Darwin :
- interesował się afektami, zwracając uwagę na ciągłość sposobów
ich wyrażania u ludzi i zwierząt
- uważał, że emocje oraz ich komunikowanie ich innym ma walor adaptacyjny i funkcjonalny
watsonowski behawioryzm :
- wyraźny spadek zainteresowania tematyką emocji
- jak stwierdził późniejszy rzecznik behawioryzmu -B. F. Skinner –„badanie emocjonalnego i motywacyjnego życia człowieka uznano za jedno z największych osiągnięć ludzkiej myśli, choć nie wykluczone, że była to jedna z największych katastrof”
Silvan Tomkins :
- postulował, że po rewolucji poznawczej powinna nastąpić rewolucja afektywna (jego postulat się spełnił J )
2. Ujęcie emocji w tradycyjnej teorii osobowości
TEORIA PSYCHOANALITYCZNA
- prawdopodobnie jest to koncepcja, która w największym stopniu interesuje się emocjami
- emocje są wtórne w stosunku do instynktów i popędów
- w pacach psychoanalityków znajdujemy odniesienia do takich emocji jak lęk, depresja, poczucie winy, ale także zawiść, zazdrość, wstyd i optymizm; jednak najwięcej miejsca poświęcali lękowi i depresji
- zwracali uwagę na bolesne uczucia, które ulegały stłumieniu lub wywoływały innego typu reakcje obronne
TEORIA FENOMENOLOGICZNA CARLA ROGERSA
- Nie znajdziemy u niego definicji emocji podstawowych
- Wprawdzie zwracał uwagę na wpływ zmiany w trakcie terapii na sposób doświadczenia siebie i świat, ale nie wspominał nigdy o zmianie konkretnych uczuć (np. depresja à radość)
- Lęk dla niego był rezultatem rozbieżności między doświadczeniem a obrazem siebie, zwłaszcza jeśli wynikał z utraty akceptacji w przeszłości à czyli ludzie za wszelką cenę chcą podtrzymać pojęcie JA (szczególnie to związane z pozytywnymi opiniami innych ludzi)
TEORIA CECH
- poszczególne cechy osobowości wynikają z określonych emocji i nastrojów (lęk i wrogość – neurotyzm itp.)
- badacze o tej orientacji mają raczej skłonność do tłumaczenia indywidualnych różnic w zakresie temperamentu, przyczynami genetycznymi i biologiczno – fizjologicznymi
TEORIA SPOŁECZNO – POZNAWCZA
- teoria konstruktów osobistych Kelly’ego à uwzględniała takie uczucia, jak niepokój, lęk czy zagrożenie, ale głownie zajmowała się konstruktami, pozostawiając emocje na dalekim marginesie swoich zainteresowań
- Bandura – zwrócił uwagę na znaczenie reakcji afektywnych powstających w efekcie bezpośredniego doświadczenia lub obserwacji (tzw. warunkowanie zastępcze)
- Lęk w ujęciu Bandury powstaje w wyniku braku poczucia własnej skuteczności w stosunku do przewidywanych zdarzeń negatywnych, a depresja w rezultacie takiego samego braku poczucia własnej skuteczności w obliczu przewidywanych zdarzeń pozytywnych
- Mischel w swojej teorii społeczno-poznawczej nie umieszcza emocji na liście podstawowych cech osobowości
-
Główna rola emocji w funkcjonowaniu osobowości
- z wymienionych powyżej teorii można wyciągnąć dwa wnioski:
F główne teorie osobowości (może z wyjątkiem psychoanalitycznej) nie zwracały szczególnej uwagi na emocje , poza lękiem i depresją
F żadna z teorii osobowości nie traktowała emocji jako podstawowego elementu osobowości
3. TEORIA EMOCJI PODSTAWOWYCH
Teoria emocji podstawowych = (za Izaardem) teoria emocji subiektywnie odróżnialnych
Teoria ta opiera się na kilku zasadach:
F Istnieją pewne podstawowe, fundamentalne czy pierwotne emocje, które są uniwersalne
- Liczba emocji podstawowych waha się (w zależności od badacza) między 8-14
- Według Tomkinsa osiem podstawowych emocji to: zainteresowanie/ekscytacja, zadowolenie/radość, zdziwienie/zaskoczenie, ból/cierpienie, niechęć/odraza/pogarda, złość/wściekłość, wstyd/upokorzenie, lęk/groza
- według tej koncepcji podstawowe emocje są wrodzone i stanowią część naszego ewolucyjnego dziedzictwa
- za Darwinem uważa się, że emocje podstawowe powstały ze względu na swą wartość adaptacyjną
- emocje podstawowe sygnalizują nam i innym konieczność podjęcia działania
F emocje podstawowe charakteryzują się wyjątkowymi właściwościami; każda z nich jest powiązana z określonym rodzajem aktywności mięśni twarzy i jej wyrazem à jest to związek wrodzony i uniwersalny; zarazem ludzie różnią się jednak wyrazistością swojej emocji, a kultury mają odmienne zasady okazywania emocji
F emocje tworzą pierwotny system motywacyjny pierwotny system motywacyjny, to one, a nie popędy, mobilizują organizm do działania
- emocje mają zdolność organizowania myśli i działań
- wiele myśli i wspomnień zyskuje strukturę dzięki powiązaniu z określoną emocją ; podobnie dzieje się z działaniami
F na skutek cech wrodzonych oraz nabytego doświadczenia ludzie różnią się częstotliwością i intensywnością doznawania poszczególnych emocji
- IZAARD: „[...] ważną funkcją poszczególnych emocji oraz ich systemu jest organizacja cech i wymiarów osobowości”
- Ponieważ każda emocja wpływa na myślenie i działanie w charakterystyczny dla siebie sposób; konkretne emocje uczestniczą w kształtowaniu poszczególnych cech osobowości człowieka
Choć podstawowy charakter każdej emocji jest wrodzony i uniwersalny, to powiązanie między nimi a konkretnymi bodźcami kształtują się poprzez doświadczenie
KRYTYKA:
- Niektórzy teoretycy i badacze kwestionują koncepcję podstawowych, uniwersalnych emocji oraz ich mimicznych powiązanych z nimi reakcji fizjologicznych.
- Wskazują oni na brak porozumienia między rzecznikami emocji podstawowych w kwestii ich liczby
- Szczegółowe znaczenie każdej emocji jest różne w różnych kulturach, nawet jeśli wyrazy twarzy odczytuje się w zbliżony sposób
ZASŁUGI TEJ TEORII:
- Zapewnienie tematyce emocji należnego miejsca wśród badań psychologicznych
- Potencjalny wkład w nasze rozumienie funkcjonowania ludzkiej psychiki
4. EMOCJE A ZDOLNOŚCI ADAPTACYJNE
Badania Lazarusa – wyświetlał os. badanym filmy wywołujące stres (pokazywano krwawą inicjacje w pewnym plemieniu lub wypadek przy pracy); chciał sprawdzić, w jaki sposób działania służące opanowywaniu lęku wpływały na poziom przeżywanego stresu (pokazywano napisy „ludzie pokazywali na filmie nie cierpią podczas ceremonii inicjacyjnej” lub „ten wypadek nie zdarzył się naprawdę”); poziom stresu określano za pomocą raportów werbalnych samych badanych oraz pomiaru tętna i stopnia przewodnictwa skórnego ; Lazarus stwierdził, że wiadomości słowne wyświetlane wraz z fimem miały duży wpływ na poziom przeżywanego stresu. Poziom ten był więc wypadkową nasilenia lęku oraz skuteczności procesów obronnych
Ocena – u Lazarusa rozumiana jest jako podstawowy pośrednik w reakcjach
stresowych
- ocena występuje wtedy, gdy dany człowiek uważa, że określona sytuacja wymaga od niego wysiłku ponad jego siły, przerasta go albo mu zagraża
- dwa etapy oceny :
faza oceny pierwotnej: sprawdzamy w niej czy dana sytuacja
niesie ze sobą jakieś zagrożenie albo potencjalne korzyści
faza oceny wtórnej: podczas tej fazy zastanawiamy się,
w jaki sposób możemy uniknąć trudności, przezwyciężyć
je lub zwiększyć prawdopodobieństwo odniesienia korzyści
- zdaniem Lazarusa oceny pierwotne i wtórne mają charakter uniwersalny
Kwestionariusz Sposobów Radzenia Sobie ze Stresem
- szczególnie ważne jest rozróżnienie między reakcjami nastawionymi na problem (np. próbami zmiany sytuacji) a reakcjami skierowanymi ku własnym emocjom (np. ucieczka, szukanie pomocy)
badania prowadzone przez Lazarusa z użyciem Kwestionariusza Sposobów Radzenia doprowadziły do następujących wniosków:
F ludzie różnie oceniają poszczególne sytuacje. Oznacza to, że w procesie oceny biorą pod uwagę uwarunkowania środowiskowe
F w reakcjach indywidualnych na trudne sytuacje przejawia się zarówno stałość jak i zmienność à choć poszczególni ludzie mają skłonność do określonego sposobu postępowania, to na ogół korzystają z wielu różnych metod w zależności od sytuacji
F...
dareness