Stałość i zmiana osobowości

Zaburzenia osobowości

Plan wykładu

•   Podstawowe pytania

•   Zmiana i rozwój osobowości

•   Czynniki odpowiedzialne za stałość osobowości

•   Czynniki odpowiedzialne za zmianę osobowości

•   Problemy z pomiarem zmiany

•   Przykłady ujęć zmiany

– Krystalizowanie się niezadowolenia

•   Zaburzenia osobowości

Podstawowe pytania dotyczące zmiany

•   Dlaczego osobowość miałaby być albo stabilna, albo zmienna?

•   Jakie rodzaju zmiany dokonują się w osobowości?

•   Czy ludzie mogą decydować się na zmianę?

•   W jaki sposób ludzie opisują próby dokonywania zmian?

Zmiana a rozwój

•   Jak wcześnie można określić stałe charakterystyki osobowości?

•   Badania podłużne temperamentu (Caspi i Silva, 1995)

•   Kiedy osobowość jest w pełni rozwinięta?

– Czy 30 rok życia?

– A może 50 rok życia

Osobowość – niezmienna?

•   „Charakter 30-latka jest jak sztywna konstrukcja, która nigdy się nie zmieni” (James, 1890).

•   Dane empiryczne za stałością osobowości

–  stabilność wartości średnich (badania poprzeczne i longitudinalne - Costa i McCrae, 1992)

–  stabilność różnic indywidualnych - przeciętne korelacje test-retest - ,64

Czynniki odpowiedzialne za stałość osobowości

•   Czynniki środowiskowe – environtype

•   Czynniki genetyczne

–  McGue et al., 1993

–  McCartney et al., 1990

•   Interakcja osoba-środowisko

–  Reaktywna

–  Aktywna-inicjująca

–  Aktywna-tworząca

Czynniki odpowiedzialne za zmianę

•   Kontygencje wzmocnień

•   Wgląd w swoje zachowania

•   Obserwowanie innych

•   Czynniki genetyczne

–  Viken et al., 1994

Ewolucyjne ramy dla ujęcia stałości i zmiany.

•    Stałość pojawi się na kilku poziomach:

–  powstałe ewolucyjnie mechanizmy psychologiczne

–  różnice indywidualne

–  dobre strategie rozwiązywania problemów adaptacyjnych

•    Źródła zmiany osobowości:

–  zmiana mechanizmów

–  rozwój osobowości

–  zmiana problemów adaptacyjnych

–  zmiana strategii  rozwiązywania problemów adaptacyjnych

Pomiar zmiany osobowości

•    Rozwój badań longitudinalnych i metod wielozmiennowych

•    Problem narzędzi pomiarowych -  oszacowanie rzetelności

•    Plan badań: dobór próby, dobór zmiennych i dobór okazji do pomiaru.

•    Problemy z oszacowaniem stabilności osobowości

Czy osobowość się zmienia? 

•    Odpowiedź na pytanie o zmiany osobowości zależy od poziomu analizy (Dan McAdams, 1994):

–  Poziom 1 - cechy osobowości, na tym poziomie zmiany są stosunkowo niewielkie

–  Poziom 2 - osobiste dążenia, znaczące zmiany w ciągu życia, również po 30 roku życia

–  Poziom 3 - narracyjne ujęcie życia, zmiana w sensie rozwoju

Krystalizowanie się niezadowolenia

•    Propozycja procesu, który mógłby być odpowiedzialny za zmianę - krystalizowanie się niezadowolenia (Baumeister, 1994)

–  Zaangażowanie jest utrzymywane (stabilność) dzięki kombinacji atrybucji, selektywnej uwagi i mechanizmów obronnych

–  Zaangażowanie się zmienia, kiedy dotychczas odizolowane negatywne aspekty związku są ze sobą wiązane

Przykład zmiany osobowości

•    Dane świadczące o istnieniu krystalizowania się niezadowolenia:

–  Rola zdarzenia inicjującego

–  Mechanizmy po dokonaniu się zmiany

•    Krystalizowanie się niezadowolenia i zmiana osobowości

Zaburzenia osobowości

•   Czym są zaburzenia osobowości?

–  Oś II (DSM IV)

–  „Trwały wzorzec wewnętrznego doświadczenia i zachowania, który znacząco odbiega od oczekiwań wynikających z kultury danej osoby, jest sztywny i dominujący oraz  pojawia się wcześnie w wieku dojrzewania i nie ulega zmianom.”

Dwa ujęcia

•    Kategorialne:

–   DSM IV-TR: 7 do 9 symptomów, ok. 5 powinno być spełnionych. Duża heterogeniczność,

•    Cechowe (dimensional):

–  Zaburzenia osobowości to skrajne postaci normalnego funkcjonowania osobowości

Osobowość normalna i zaburzona

•   Struktura czynnikowa objawów jest podobna do struktury osobowości normalnej

–  NEO-PI-R

–  Cloninger, model siedmioczynnikowy

•   Skąd bierze się to pokrewieństwo?