Osobowościowe procesy motywacyjne
Nieświadomość

Plan wykładu

•     Problematyka motywacji - charakterystyka wyróżniająca  psychologię osobowości

–  dyspozycje motywacyjne

–  ujęcie osobowości z perspektywy celów

•  podstawowe konstrukty

•  pomiar celów osobistych

•    Powrót nieświadomości

–  Aktualność propozycji psychoanalitycznych

–  Nieświadome procesy poznawcze

–  Nieświadome procesy emocjonalne i motywacyjne

•    Mechanizmy obronne - współczesny stan badań

Motywacja - kluczowe pojęcie psychologii osobowości

•    Instynkt, potrzeba i popęd - podstawowe kategorie motywacyjne w początkach psychologii osobowości.

•    Zadania, cele, projekty, dążenia i motywy - współczesne terminy psychologii osobowości.

•    Motyw - możliwość predykcji ważnych rezultatów poza  laboratorium.

Dyspozycje motywacyjne

•    Tradycyjne ujęcie motywacji w psychologii osobowości: stabilne różnice indywidualne w sile dyspozycji motywacyjnych

–  Dyspozycja motywacyjna - klasa celów, którym towarzyszy składnik afektywny

–  Wielka Trójka motywów:

• motyw osiągnięć

• motyw afiliacji / motyw intymności

• motyw mocy

–  Wpływ dyspozycji motywacyjnych na zdrowie

Ujęcie motywacji z perspektywy celów

•    Stanowisko nomotetyczne w badaniu celów (Novacek i Lazarus, 1990)

–  5 czynników:

• Zabawa

• Umocnienie siebie

• Samoocena

• Interpersonalny

• Unikanie negatywnych emocji

•    Stanowisko idiograficzne w badaniu celów

–  Krytyka stanowiska nomotetycznego

–  Propozycje konstruktów idiograficznych

Ujęcie motywacji z perspektywy celów

•    Cztery główne konstrukty

–  Aktualne sprawy (current concerns, Klinger, 1975) -  to hipotetyczny stan motywacyjny zlokalizowany między dwoma punktami w czasie: zaangażowanie w jakiś cel, zrealizowanie celu, bądź zrezygnowanie z niego.

–  Projekty osobiste (personal projects, Little, 1983) - to powiązana ze sobą sekwencja działań, zorientowanych na osiągnięcie osobistego celu.

–  Zadania życiowe (life tasks, Cantor, 1990) - to problemy nad którymi ludzie aktualnie pracują.

–  Osobiste dążenia (personal strivings, Emmons, 1986) - to powtarzające się, charakterystyczne zachowanie ukierunkowane na cel danej osoby.

Ujęcie motywacji z perspektywy celów

•    Pomiar celów osobistych

–  Generowanie celów

–  Ocena celów na różnych wymiarach

–  Matryca celów

•    Właściwości psychometryczne

•    Właściwości celów: konflikt i złożoność

Wewnętrzne zahamowania i kontrola

•    Każda decyzja o podjęciu jakiegoś działania zakłada decyzję o zaniechaniu innego działania.

•    Definicja wewnętrznych czynników kontrolujących i hamujących zachowanie.

–  „Zahamowanie, tabu, wewnętrzne ograniczenia, superego” itd. są trudniejsze do zdefiniowania niż  „przywództwo, lęk, osiągnięcie”.

–  Definicja przez  wykluczenie:

•  brak motywacji

•  niezdolność do zrobienia czegoś

•  antycypacja negatywnego wyniku

•  współzawodnictwo różnych zachowań

Geneza wewnętrznych zahamowań

•    Mechanizmy fizjologiczne:

–  Mechanizmy genetyczne

–  Badania nad centralnym układem nerwowym

•    Psychologiczne źródła zahamowań:

–  Socjalizacja - uczenie reguł kulturowych

•  Warunkowanie

•  Społeczne uczenie

–  Nabywanie kontroli i internalizacja wartości

•  wyjaśnienia behawiorystyczne (wtórne wzmocnienia)

•  teoria społeczno-uczeniowa

•  teoria psychoanalityczna

Współczesna teoria psychodynamiczna Drew Westen

•     Znaczna część życia psychicznego (myślenie, emocje i motywy) jest nieświadoma.

•     Procesy psychiczne działają równolegle - wobec tej samej osoby człowiek może mieć uczucia, które wchodzą ze sobą w konflikt.

•     Stabilne wzorce osobowości zaczynają się kształtować w dzieciństwie.

•     Reprezentacje psychiczne Ja, innych i relacji wpływają na interakcje ludzi z innymi

•    Rozwój osobowości oznacza nie tylko opanowanie kontroli uczuć agresywnych i seksualnych, ale również przejście od stanu społecznie zależnego do stanu dojrzałego, autonomicznego.

Nieświadome procesy emocjonalne

•     Nie tylko procesy poznawcze są nieświadome.

•     Dane neurologiczne:

–   Pacjent H. M. (Milner, Corkin i Teuber, 1968)

–   Prosopagnozja

•     Warunkowanie

–   Bodziec warunkowy (podprogowy) wywołuje reakcję emocjonalną

•     Nieświadomy afekt i postawy

–   Postawy świadome i nieświadome (Greenwald i Banaji, 1995)

–   Badania nad uprzedzeniami

Nieświadome procesy motywacyjne

•     Nieświadomy motyw - sprzeczność w orzekaniu?

•     Dane przemawiające za istnieniem nieświadomych procesów motywacyjnych:

–  Mechanizmy obronne

–  Niespójność pomiarów kwestionariuszowych i projekcyjnych motywacji

–  Automatyzmy motywacyjne (J. Bargh, 1997)

Obrona psychologiczna

•     Obrona psychologiczna i mechanizmy obronne

–  obrona psychologiczna - proces regulujący bolesne emocje (lęk, depresję, utratę samooceny)

–  mechanizm obronny - proces psychiczny działający nieświadomie, redukujący bolesne emocje

•     Wyparcie - centralny mechanizm obronny psychoanalizy

–  problem „wypartych  wspomnień”

–  zapomniane czy wyparte?

•     Zaprzeczanie - obrona przeciwko bolesnym aspektom rzeczywistości zewnętrznej

Mechanizm obronny jako cecha

•     Byrne - Styl represyjny - tendencja do obrony przeciw zagrożeniom, mająca charakter cechy

–  Skala Wyparcie-Uwrażliwienie (R-S)

•     D. Weinberger - nowa typologia stylu represyjnego

–  represyjni - wysoki wynik obronności i niski lęku

–  obronno-lękowi - wysoki wynik w obronności i lęku

–  nie-lękowi - niski wynik w obronności i lęku

–  lękowi, nie-obronni - niski wynik w obronności i wysoki w lęku

Mechanizmy obronne - przegląd badań

•     Norma Haan (1963, 1977)

–  Działania ego - procesy asymilacji, akomodacji i organizacji w sytuacji konfliktu.

–  Dwa równoległe działania ego: radzenie sobie i obrona, trzeci to fragmentacja. „Osoba poradzi sobie, jeśli potrafi, obroni się, jeśli musi, ulegnie fragmentacji, jeśli nie ma innego wyjścia.” (Haan, 1977)

•     George Vaillant (1976, 1992) - badania longitudinalne mechanizmów obronnych.

Mechanizmy obronne - przegląd badań

•     Mardi Horowitz (1986, 1995) - model psychodynamiczno-poznawczy mechanizmów obronnych

–  założenie istnienia nieświadomego systemu „procesów kontroli”, który rządzi tym, co jest reprezentowane w świadomości i określa, jaki kształt ta świadomość przyjmie

–  tradycyjne mechanizmy obronne - wynik działania bardziej podstawowych procesów poznawczych

•     Matthew Hugh Erdelyi (1985) - poznawcze ujęcie mechanizmów obronnych

–  wyparcie - celowe niemyślenie o przedmiocie