cw01-Jagodzinska.pdf

Ź RÓDŁO : Jagodzińska, M. (2008). Psychologia pamięci. Badania, teorie, zastosowania. Gliwice: Wydawnictwo Helion

(s.115-148).

R. 5: Organizacja pamięci - systemy i procesy.

Podstawy

Powstałe w latach 60. , oparte na metaforze komputerowej modele

zakładały kilka rodzajów pamięci (magazynów informacji) . Obecnie brak

zgody co do podstawowych systemów pamięci. Koncepcja alternatywna , np.

Craika i Lockharta , koncentruje się na procesach . Powstało wiele

pochodnych, jak koncepcja przetwarzania dostosowanego do transferu

( transfer appropriate ). Obecnie modele strukturalne czasami są uzupełniane, a

czasami konkurują z proceduralnymi.

Jedna czy kilka?

T RADYCYJNE ROZRÓŻNIENIA

Fazy procesów pamięci; rodzaje wedle różnych kryteriów - o charakterze

opisowym i porządkującym, w obrębie jednego systemu. Do lat 60. , do

koncepcji przetwarzania informacji uważano, że mamy jeden system pamięci

o różnych funkcjach i cechach.

Kryterium Rodzaj i opis

Rodzaj treści słowna - m.in. teksty, listy

obrazowa

uczuć

wzrokowa - kształt, barwa (także jako cechy słów i przedmiotów)

słuchowa - dźwięk, melodia

węchowa

smakowa

dotykowo - kinestetyczna

Rozumienie treści logiczna - treść i związki w jej elementach

mechaniczna - bez zrozumienia

Udział woli dowolna (zamierzona) - nastawienie na zapamiętanie

mimowolna (niezamierzona) - przyswojenie mimo braku nastawienia

Czas pomiaru bezpośrednia - tuż po przyswojeniu treści

odroczona - po upływie czasu od przyswojenia

Modalność

sensoryczna

Rodzaj

przypominania

rozpoznawcza - odróżnianie elementów znanych od nowych

odtwórcza - odtwarzanie przyswojonych treści

W IELOMAGAZYNOWE MODELE PAMIĘCI

( multistore models of memory ), wyróżniają systemy magazynujące i

procesy kontrolne ; opierają się na metaforze komputerowej - kolejne

przemiany informacji wymagają odpowiadających im struktur. Najsławniejszy:

R.C. Atkinson i R.M. Shiffrin (1968), tzw. "model modalny" lub

"standardowy" (teraz ma wartość historyczną). Struktury to magazyny

pamięci o stałych programach, a procesy kontrolne (strategie wyboru i

transferu informacji) są wybierane i dostosowywane do sytuacji, co daje

kontrolę nad przepływem informacji. Magazyny to: Rejestr sensoryczny -

pierwszy, zapisuje informacje tak, jak otrzymują je zmysły; najlepiej poznano

ikoniczny (Sperling), jest też echoiczny; tajemnicą pozostaje smakowy.

Przechowuje informacje nieprzetworzone , w czasie od kilku ms (ikony) do

2 s (dźwięki). Pozwala to na kontakt z magazynem długotrwałym i wstępne

przetworzenie. Informacja albo znika , albo zostaje przekazana magazynowi

krótkotrwałemu za pomocą wybiórczego kierowania uwagi . Określa się go

jako pamięć roboczą (najczęściej bodziec zmienia tam formę, np. słowo:

wizualną -> dźwiękową). Informacja tam zanika po 15-30 s albo jest

wypierana przez nowe. Koncentracja uwagi lub powtarzanie podtrzymują ją

dowolnie długo. Ma niewielką pojemność 7±2 elementy. Wydobycie:

bezwysiłkowe. Zachodzą tam procesy kontrolne: powtarzanie,

decydowanie, kodowanie . Dłuższe przechowywanie (zwł. powtarzanie)

przenosi inf. do magazynu długotrwałego , który obejmuje całość wiedzy i

doświadczenia życiowego. Praktycznie nieskończona pojemność (możliwa

jednak niedostępność inf. - nie wiadomo czy zachodzi zapominanie).

Kodowanie głównie semantyczne , możliwe że obrazowe . Możliwe

mechanizmy utraty inf.: zanik śladu, interferencja, osłabienie siły śladu.

Procesy kontrolne: poszukiwanie, wydobywanie, przekaz do STS

(roboczej).

A RGUMENTY ZA WIELOMAGAZYNOWYMI MODELAMI PAMIĘCI I PRZECIW NIM

Magazyny miały się różnić kodem, mechanizmami zapominania i

wydobywania . Różnice kodu się nie potwierdziły.

W. James zasugerował pamięć pierwotną (aktualnie opracowywane

inf.; świadomość) i wtórną (aktualnie nieaktywne inf.). Donald Hebb - różna

neurofizjologia długo- i krótkotrwałej pamięci.

Najsilniejszy argument za tym rozróżnieniem to znane od dawna efekty

pierwszeństwa ( primacy ; więcej powtórzeń pierwszych słów - LTM) i

świeżości ( recency ; końcowe słowa jeszcze w STM), które w modelu

wielomagazynowym zinterpretowano na korzyść 2 rodzajów pamięci.

Negatywny ef. świeżości - późniejszy pomiar = mniej końcowych słów

odpam. Pierwszeństwo usuwa się utrudniając powtarzanie , np. podając

słowa szybko lub hałasując. Świeżość usuwa się opóźnieniem odtwarzania,

odtwarzaniem w kolejności lub innym zadaniem po prezentacji a przed

odtworzeniem.

Długotrwały efekt świeżości występuje dla danych z LTM, np. lista

prezydentów, i nie daje się wyjaśnić tym modelem. Może chodzić o

strategię odpamiętywania najpierw elementów zakodowanych ostatnio.

Neurofizjologia: pacjent H.M. doznał amnezji następczej po

obustronnym usunięciu hipokampa. Nie mógł nauczyć się nic nowego, ale

działała STM . Baddeley i Warrington badali pacjentów z amnezją : brak ef.

pierwszeństwa przy działaniu świeżości. Shallice i Warrington u pacjenta

K.F. przeciwnie (lezja ok. szczeliny Sylwiusza L półkuli, region mowy):

upośledzenie bezpośredniej pam. werbalnej (2 cyfry), ale LTM bez zmian.

Wielomagazyn wymaga deficytów LTM, jeśli STM nie działa

(pierwotna obróbka tam). Empiria nie do końca zgadza się więc z tymi

modelami (np. K.F.).

właściwości

sensoryczna

STM

LTM

wejście ze świata zewnętrznego z sensorycznej przez

uwagę i LTM

z STM, także

sensorycznej

pojemność dość duża

7±2 elementy bardzo duża

trwałość do 2 s, zależy od

modalności

do 30 s, przedłuża

powtarzanie lub

koncentracja

permanentna?

kod

kopia wejścia

sensorycznego

akustyczny, wzrokowy semantyczny, może

obrazowy

zapominanie zanikanie śladu

zanikanie śladu,

interferencja

interferencja,

chwilowa

niedostępność inf.

wydobywanie odczytanie inf.

łatwe, materiał w

świadomości

aktywne

wyszukiwanie,

potrzebne wskazówki

funkcja umożliwia wstępne

opracowanie bodźca

przechowywanie inf.

do bieżących zadań,

przygotowanie do

trwałego zapamiętania

gromadzenie wiedzy

Procesy przetwarzania informacji a pamięć

K ONCEPCJA POZIOMÓW PRZETWARZANIA

F.J.M. Craik i R.S. Lockhart (1972) - konkurencja dla wielomagazynu:

pojemność, kodowanie i zapominanie wykazują zmienność i zależą od

sposobu przetwarzania , nie są dobrym kryterium.

• ślad jako uboczny produkt przetwarzania , zapis analiz

percepcyjnych; od przetw. zależy kod i trwałość

• głębokość - stadia analizy: sensoryczne -> kolejne coraz głębsze

semantyczne

• trwałość zależy proporcjonalnie od głębokości , tworzy kontinuum

Przetwarzanie zaczyna się od cech sensorycznych (wizualnych, akustycznych

itd.), później semantyka: znaczenie, kategoryzacja, wyobrażenie, skojarzenia,

związki z innymi treściami. Niektóre poziomy można pominąć, jednak nie ma

semantycznych bez minimum sensorycznego.

Powtarzanie podtrzymujące przedłuża obecność śladu w świadomości, nie

zwiększa trwałości . Powtarzanie elaboracyjne - opracowywanie bodźca,

pogłębianie analizy.

Analiza sensoryczna -> kod sensor.; an. semantyczna -> kod semant.

Teorię badano (Craik i Tulving, 1975) zadaniami orientacyjnymi : pytania

dot. słów dobrano do wywoływania anlizy wizualnej (wygląd liter), fonemicznej

(brzmienie), semantycznej (znaczenie). Skuteczność zapamiętywania:

wizual. < fonem. < semant.

Nawet manipulacja motywacją nie zmieniła schematu skuteczności.

K RYTYKA I ROZWÓJ KONCEPCJI POZIOMÓW PRZETWARZANIA

Brak miary ilościowej dla głębokości. Błędne koło : głębokość mówi o

jakości zapamiętania i odwrotnie. Jednak eksperci zwykle zgadzają się co do

głębokości wymaganej w zadaniach, a Craik i Tulving zoperacjonalizowali

poziomy za pomocą odpowiednich pyt. w zad. orientacyjnych.

Inf. sensoryczna nie zawsze znika tak szybko jak "powinna". Nie

tylko głębokość decyduje:

• dystynktywność , odróżnialność reprezentacji

• elaboracja , wzbogacenie kodu, zakres przetwarzania na poziomie

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: