SPOŁECZNA ROZDZ.1
1. Czym zajmuje się psychologia społeczna?
- psychologia społeczna zajmuje się szeroko pojętym wpływem społecznym a więc tym jak to co czują, myślą i robią jedni ludzie wpływa na to co czują, myślą i robią inni ludzie
-wzajemne wywieranie wpływu jednych ludzi na drugich jest istotą życia społecznego
- każdy z nas jest praktykiem wpływu społecznego – sprawcą i obiektem licznych wpływów
2. Podstawowe podejścia teoretyczne
- psychologia społeczna nie dysponuje żadną ogólną teorią wyjaśniającą w jednolity sposób wszystkie wpływy społeczne, jakie ludzie nawzajem na siebie wywierają.
- różne teorie wpisują się jednak w odmienne tradycje myślenia o społecznych zac howaniach człowieka. Najważniejsze z tych sposobów to perspektywa:
>poznawcza – zakłada, że to człowiek czuje, myśli i jak się zachowuje, zależy przede wszystkim od procesów przetwarzania odcierających doń informacji – od sposobu, w jaki rozumie bieżącą sytuację i napotykanych w niej ludzi. Sposób interpretacji zależy zaś od posiadanej już wiedzy i tego, jakie treści są w danym momencie aktywne. Podejście poznawcze upatruje przyczyny zachowania w bieżących interpretacjach sytuacji, zakładając, że o ich treści decydują oczekiwania, schematy czy zdroworozsądkowe teorie, przez pryzmat których ludzie patrzą na sytuację. Podejście to poświęca więc wiele uwagi problemowi, w jaki sposób te struktury wiedzy są zorganizowane, jak są wydobywane z pamięci, jak wpływają na rozumienie i zapamiętywanie odbieranych informacji. Ludzie działaj ą nie w świecie obiektywnym ale w świecie przez siebie skonstruowanym. Jest to najczęstsza perspektywa psychologii społecznej.
>motywacyjna – koncentruje się na pobudkach ludzkiego działania – jakie motywy powodują ludźmi i skłaniają do określonych działań. Zakłada, że ludzie z reguły starają się maksymalizować własne zyski, a minimalizować straty. Istnieją różne podstawowe motywy i najsilniejszym motywem pozafizjologicznym jest autowaloryzacja – dążenie do utrzymania, obrony i podwyższenia dobrego mniemania o sobie. Inne ważne motywy to potrzeba budowania i podtrzymywania więzi społecznych, bezpieczeństwa, swobody wyboru i kontroli nad biegiem wydarzeń, potrzeba statusu i władzy. Podejście motywacyjne skupia się także na ogólnych prawidłowościach rządzących naszymi emocjami i motywacjami. Jedną z nich jest np. transfer pobudzenia emocjonalnego, który polega na tym, że siła pobudzenia emocjonalnego przeżywanego w danej sytuacji zależy nie tylko od bieżących bodźców, ale także od bodźców działających w niedawnych sytuacjach.
>teorii uczenia się – zakłada, że zachowanie ludzkie jest wyznaczane przyszłymi doświadczeniami – stanowi rezultat uczenia się na podstawie doświadczeń albo własnych, albo cudzych. Podstawowe mechanizmy uczenia się w oparciu o doświadczenia własne – to warunkowanie klasyczne i sprawcze. Warunkowanie klasyczne to uczenie się znaczenia jakiegoś pierwotnie obojętnego bodźca dzięki temu, że systematycznie poprzedza on jakiś bodziec, który znaczenie już ma (psy Pawłowa). Warunkowanie sprawcze to uczenie się znaczenia jakiejś pierwotnie obojętnej reakcji, dzięki temu, że po niej pojawia się jakiś pożądany stan rzeczy, albo unikamy czegoś niepożądanego.
>społeczno – kulturowa – zakłada, że człowiek jest wytworem socjalizacji w konkretnej grupie społecznej która z kolei zanurzona jest e jakiejś szerszej kulturze. Perspektywa zajmuje się również porównywaniem osób z odmiennych kultur. Trzecim typem badań prowadzonych z perspektywy społeczno – kulturowej są porównania osób pochodzących z tej samej kultury, ale badanych w różnych momentach historycznych.
>ewolucjonistyczna – wyjaśnia ludzkie zachowania jako skutek przeszłości, nie jest to jednak przeszłość jednostki i jej własne doświadczenia, lecz przeszłość całego gatunku.
3. Eksperyment i logika badania w psychologii społecznej
- prawidłowości psychologiczne mają charakter jedynie probabilistyczny, tzn nie ma pewności ich pojawienia się, lecz jedynie jakaś na to szansa.
Eksperyment (Doliński i Nawrat)
- eksperyment – metoda badawcza, której istotą jest celowe wywołanie jakiegoś zjawiska ( czyli kształtowanie jego natężenia lub częstości) za pośrednictwem manipulowania jego przypuszczalnymi przyczynami w warunkach dobrze kontrolowanych przez badacza
- randomizacja – losowy przydział osób badanych do warunków eksperymentalnych
- replikacja – powtórzenie badania
- błąd próby – każda próba nieco odbiega od populacji, z której pochodzi
- badacze założyli, że choć strach wpływa na człowieka mobilizująco, następstwem nagłego zniknięcia źródła strachu jest demobilizacja. W stanie takiej ulgi po uprzednim strachu (czyli wskutek huśtawki emocjonalnej) człowiek powinien stawać się bardziej podatny na wpływy wywierane przez innych.
- badacze wprawiali w stan huśtawki emocjonalnej przechodniów przekraczających ruchliwą ulicę w nieoznakowanym miejscu – jak przechodzili tam gdzie nie trzeba to ktoś gwizdał i ludziom wydawało się że to policjant a tu zamiast tego pojawiała się studentka, która prosiła ich o wypełnienie kwestionariusza – pomimo tego że było zimno 59% badanych zgadzało się wypełnić kwestionariusz.
- Nawrat i Doliński zreplikowali swoje badania bo chcieli polepszyć trafność wewnętrzną ich badania, czyli wielkość badanego efektu (różnica między grupą eksperymentalną i kontrolną). Wzrost siły efektu uzyskuje się zwykle albo zwiększając natężenie manipulacji eksperymentalnej, albo oczyszczając ją z jakiś niepożądanych elementów.
- drugi eksperyment Nawrata i Dolińskiego – kierowcy parkowali w niewłaściwym miejscu i badacze umieszczali im za wycieraczką kartkę, która wyglądała jak mandat, kiedy kierowcy podchodzili do auta spostrzegali jednak, że to nie mandat i wtedy podchodziła studentka z prośbą o wypełnienie kwestionariusza – w tych warunkach kwestionariusz zgodziło się wypełnić 62% osób – wzrosła więc różnica między grupą eksperymentalną a kontrolną czyli wzrosła trafność wewnętrzna. Gdy kierowcy znajdowali prawdziwy mandat zgadzali się wypełnić kwestionariusz rzadziej niż osoby z grupy kontrolnej.
- eksperyment naturalny – manipulacja zmienną niezależną i pomiar zmiennej zależnej odbywa się w zwyczajnym, naturalnym otoczeniu osoby badanej, zwykle jest ono lekko zmodyfikowane na potrzeby badania
- eksperyment laboratoryjny – całe badanie odbywa się w sytuacji skonstruowanej przez badaczy w laboratorium
- trafność zewnętrzna – badanie jest trafne zewnętrznie wówczas, gdy jego wyniki można uogólniać na inne osoby i sytuacje niż faktycznie zbadane. Zatem wzrost trafności zewnętrznej osiąga się przez powtarzanie badań na odmiennych rodzajach osób badanych oraz z użyciem odmiennych manipulacji zmiennymi niezależnymi i różnorodnych sposobów pomiaru zmiennych zależnych.
- trafność zastosowanej manipulacji – czy manipulacja trafnie wywołuje zamierzony przez badacza stan lub proces psychiczny
- moderator – jakiejś zależności to czynnik, który decyduje o jej występowaniu lub nie (np. moderatorem wpływu ulgi na wpływ społeczny jest poczucie winy). Znaleźć moderator to tyle co odpowiedzieć na pytanie KIEDY (w jakich warunkach) ona występuje.
- mediator – proces lub stan psychiczny pośredniczący między zmienną niezależną (przyczyną), a zmienną zależną ( skutkiem). Znaleźć mediator jakiejś zależności to tyle co odpowiedzieć na pytanie DLACZEGO ona występuje.
- dlaczego huśtawka działa? Po nagłym ustąpieniu zagrożenia człowiek tak jeszcze jest pochłonięty myśleniem o przeszłości i o tym co mogłoby się stać, że brak mu zasobów operacyjnych umysłu, by w przemyślany sposób przetwarzać aktualnie dochodzące doń informacje
- powodem (mediatorem) wzrostu podatności na wpływy społeczne w sytuacji ulgi jest zapewne swoista „bezmyślność”, czyli brak operacyjny zasobów umysłu, które są niezbędne do obrony przed naciskiem innych
- replikacja badań, zmiany dokonywane przy jej okazji, oraz dokładne powtarzanie eksperymentów mają kilka celów:
>replikacja podstawowego efektu
>sprawdzenie skuteczności manipulacji
>polepszenie trafności wewnętrznej
>polepszenie trafności zewnętrznej
>eliminacja alternatywnych wyjaśnień
>poszukiwanie moderatorów efektu
>poszukiwanie mediatorów efektu
4. Pozostałe metody badawcze
A. Obserwacja
- obserwacja to zapis i jakaś kategoryzacja ludzkich zachowań (lub ich śladów) bez prób wpływania na ich przebieg
- obserwacja systematyczna – np.jeśli podejrzewamy, że nastrój zależy od pogody, wychodzimy na ulice i kategoryzujemy ludzi ze względu na wyraz twarzy na dobrych, złych i neutralnych w dni pochmurne i pogodne.
- obserwacja uczestnicząca – badacz występuje w niej w roli jednego z członków obserwowanej grupy czy zbiorowości – oczywiście incognito, a więc nie zdradzając swojej tożsamości jako psychologa (np. badania 3 młodych absolwentów psychologii, którzy przyłączyli się do sekty religijnej – najważniejsza była tu radykalna zmiana członków grupy w stosunku do świata zewnętrznego gdy koniec świata nie nastąpił)
- analiza danych archiwalnych – analiza danych wytworzonych w trakcie naturalnych czynności ludzi, a nie dla celów badania naukowego (np. analiza ogłoszeń matrymonialnych)
- obserwacje mają jednak pewne ograniczenia np. niektórych zachowań i procesów nie da się zaobserwować, gdyż trwają zbyt długo (np. socjalizacja), są zbyt rzadkie (zabójstwo), lub ukrywane z różnych względów (seks, nieuczciwość)
- obserwacja bywa podatna na wykrywanie zależności pozornych, które w rzeczywistości nie istnieją lub występują z innych powodów, niż obserwatorowi się wydaje
- wyniki obserwacji są również czasem podatne na tendencyjność obserwatora
- obserwacja nie wykrywa zależności przyczynowo – skutkowych
- wyniki obserwacji są mało powtarzalne
- obserwatorzy przeszkoleni lub dobrani z uwagi na swe kompetencje stają się sędziami kompetentnymi. Świadectwem trafności ich ocen jest sprawność w posługiwaniu się systemem kodowania zachowań, zaś świadectwem rzetelności – zgodność między ocenami różnych sędziów
B. Badania korelacyjne
- ich istotą jest pomiar dwóch lub więcej zmiennych, takich jak dojrzałość społeczna mierzona kwestionariuszem, czy inteligencja mierzona testem inteligencji oraz badanie ich współzmienności, czyli korelacji
- kiedy dysponujemy miarami dwóch lub więcej zmiennych zebranymi od tej same grupy osób badanych, możemy za pomocą różnych metod statystycznych stwierdzić, czy między zmiennymi występuje jakiś związek, czy też nie oraz czy jest to związek dodatni czy ujemny
- jeśli chcemy przeprowadzić badania korelacyjne musimy:
>dotrzeć do próby zróżnicowanej pod względem interesujących nas zmiennych
>dysponować wiarygodnymi metodami pomiaru interesujących nas zmiennych, którymi są zwykle cechy osobowości, treść wyznawanych opinii albo jakieś zachowania
- jeśli kwestionariusz spełnia warunki wewnętrznej zgodności i stałości wyników w czasie, to mówimy, że jest rzetelny, czyli dobrze mierzy to co mierzy
- kwestionariusz jest trafny jeśli dobrze miedzy to do mierzenia czego jest przeznaczony
- kwestionariusz jest obiektywny jeśli każdy używający go badacz dochodzi do tych samych wyników, badając te same osoby
- skale szacunkowe – skale na których ludzie wyrażają swoje sądy lub oceny
- zaletą badań korelacyjnych jest możliwość taniego (często grupowego) mierzenia licznych zmiennych i ich związków
- ograniczeniem badań korelacyjnych:
>brak ciągłości przyczynowo – skutkowej
>podatność na stwierdzanie zależności pozornych
>stwierdzanie zależności przypadkowych, które faktycznie nie istnieją
>słaba kontrola badacza nad zmiennymi zakłócającymi
- badania o charakterze weryfikacyjnym – są ukierunkowane na weryfikację konkretnych hipotez
- badania o charakterze eksploracyjnym – próbują wstępnie rozpoznać występujące w danej dziedzinie zależności
C. Modele zwierzęce i komputerowe
- istotą modeli zwierzęcych jest obserwacja pewnych prawidłowości rządzących psychiką i zachowaniem zwierząt, co opiera się na przekonaniu, że występują one w postaci prostszej i bardziej dostępnej badaniu z powodu mniejszych ograniczeń technicznych i etycznych
- symulacje komputerowe polegają na odtwarzaniu jakichś procesów za pomocą programu komputerowego. Są one najbardziej użyteczne przy badaniu procesów złożonych, wielokrotnie się powtarzających, jak zmiany opinii społecznej
D. Wartość i dopełnianie się różnych metod badawczych
- wpływ na badane zjawisko – to zdolność do badania silnych zmian w zachowaniu czy psychice osób badanych
- obserwacja i badania korelacyjne umożliwiają często badania silnych wpływów przy niedostatkach kontroli, natomiast eksperyment czy modele komputerowe odwrotnie
5. Dysonans poznawczy – Leon Festinger
- teoria dysonansu poznawczego opiera się na założeniu, że ludzie dążą do zgodności między różnymi przekonaniami o tej samej sprawie i spójności między swoim poglądami a postępowaniem
- dysonans jest nieprzyjemnym stanem emocjonalnym o własnościach popędu – przypomina głód czy pragnienie
- sposoby radzenia sobie z dysonansem:
>modyfikacja swojej opinii
>uzasadnienie zachowania sprzecznego z postawą – np. że to i tak nie ma znaczenia
>zamrożenie – wzrost subiektywnej atrakcyjności opcji przyjętej, a spadku atrakcyjności opcji odrzuconej
- dysonans częściej powstaje u ludzi o wysokiej samoocenie, gdyż u ludzi o niskiej samoocenie złe wybory nie rodzą dysonansu gdyż myślą „kolejny raz zrobiłem głupotę”
- Aronson jest zwolennikiem poglądu, że dysonans powstaje jedynie wtedy, gdy niezgodność jest ciosem dla samooceny człowieka
- redukcja dysonansu jest w istocie obroną samooceny
SPOŁECZNA ROZDZ. 2
- nasze zachowanie bardziej zależy od tego, jak swój świat postrzegamy, niż od tego, jaki ów świat naprawdę jest
- świat społeczny jest światem interpretowanym przez uczestników
1. Wiedza o świecie społecznym
A. Struktury wiedzy: schematy, skrypty i teorie
- podstawowym elementem wiedzy o świecie społecznym jest schemat poznawczy – organizacja naszych uprzednich doświadczeń z jakimś rodzajem zdarzeń, osób czy obiektów, schematy zawierają nie wszystkie wiadomości na temat danego fragmentu rzeczywistości, lecz wiedze uogólnioną, wyabstrahowaną z konkretnych doświadczeń (epizodów, czyli egzemplarzy schematów)
- im lepiej jest wykształcony schemat, tym bardziej jego zawartość jest wyabstrahowana z wiedzy o konkretnych egzemplarzach (ogólne), zaś im słabiej wykształcony schemat, tym większą rolę w jego reprezentacji odgrywają wiadomości o pojedynczych egzemplarzach (konkretne)
- uniwersalną zasadą budowy schematów jest prototypowość, zgodnie z którą rdzeniem znaczeniowym schematu jest prototyp, czyli egzemplarz najbardziej typowy, najlepiej spełniający schemat i w tym sensie najbardziej idealny
- zasada prototypowości cechuje wszystkie schematy, które stosownie do rodzaju reprezentowanych w nich obiektów podzielić można na 3 rodzaje:
>osób i ich rodzajów
>skrypty – jest umysłową reprezentacją zdarzeń, działań lub ich ciągów takich jak np. „egzamin” czy „wizyta towarzyska”. Skrypt reprezentuje nie jakiś konkretny ciąg zdarzeń, lecz typowe elementy i okoliczności charakterystyczne dla danego zdarzenia i powtarzające się w większości jego wykonań. Skrypt charakteryzuje się czasową organizacją scenek – poszczególne scenki cechują się zwykle pewnym typowym następstwem w czasie.
>schematy cech – nie odzwierciedlają ani całych ludzi, ani całych zdarzeń, lecz jedynie pewne rodzaje ich zmienności np. inteligencja
- teorie potoczne – mogą to być ogólne teorie człowieka, lecz i teorie różnych jego własności np. inteligencji czy charakteru
B. Funkcjonowanie wiedzy
- najważniejszą funkcją schematów jest ułatwianie przetwarzania dochodzących do nas z zewnątrz danych, a więc ułatwianie zrozumienia i pamięci zdarzeń
- schematy wpływają też na rozumienie zdarzeń i formułowanie sądów. Przybiera to z reguły postać asymilacji – wieloznaczne dane zostają „podciągnięte” pod schemat, a w konsekwencji ta sama informacja może zostać różnie zrozumiana w zależności od tego, przez który schemat jest interpretowana
- schematy są również odpowiedzialne za selektywność pamięci – lepsze zapamiętywanie informacji związanych niż niezwiązanych ze schematem
- sprzeczność danych ze schematem PODNOSI poziom ich zapamiętywania szczególnie wtedy kiedy człowiek ma czas i możliwości przemyślenia owej sprzeczności
- konstruujące przetwarzanie informacji – „wkroczenia” informacji schematopodobnych we wspomnienia konkretnych zdarzeń czy osób
- fałszywe alarmy to wiarygodny wskaźnik nakładania się informacji schematopodobnej na informację odebraną z zewnątrz. Dotyczą one rozpoznawania zdarzeń i polegają na nietrafnym rozpoznaniu informacji faktycznie nowej jako już prezentowanej i znanej
- efekt sprzeczności – lepiej pamiętane są dane nietypowe, niezgodne ze schematem; występuje gdy pamięć rozumiemy jako procesy czystej reprodukcji danych ( oddzielone od wnioskowania, czyli generowania danych ze schematów)
- efekt zgodności – lepiej pamiętane są dane zgodne ze schematem; występuje gdy pamięć rozumiemy jako sumę subiektywnych wspomnień czy wypowiedzi na temat przypominanego obiektu lub zdarzenia
- posługiwanie się schematami może prowadzić do błędów nadużycia schematu – „przypominania” sobie takich danych, z którymi człowiek faktycznie się nie zetknął, które jedynie wywnioskował
C. Regulacja zachowania
- aby skrypt został wykonany w naszym zachowaniu spełnione muszą być trzy warunki:
>musimy taki skrypt mieć wykształcony w umyśle, jako trwały element wiedzy o świecie
>skrypt musi zostać w danej chwili zaktywizowany – aktywizacja jakiejś struktury wiedzy może dochodzić do skutku dwiema drogami. Po pierwsze może mieć charakter percepcyjny czyli „odbodźcowy”, czyli być skutkiem zaobserwowania jakiegoś obiektu związanego z tą strukturą. Po drugie aktywizacja może mieć charakter przedpercepcyjny i oznaczać podwyższoną dostępność pamięciową jakiejś struktury wiedzy już w momencie wejścia człowieka w daną sytuację, więc przed rozpoczęciem przetwarzania danych dochodzących z zewnątrz
>musimy wejść w skrypt w roli jednego z jego aktorów
- zachowanie zmienia się pod wpływem aktywizacji schematów cech lub schematów osób (np. eksperyment gdzie ludziom aktywizowano historyjką schemat „uprzejmy” lub „nieuprzejmy” i potem sprawdzali czy przerwą rozmowę badaczowi z inną osobą aby poprosić go o kolejne zadania, Ci którzy mieli zaktywizowaną uprzejmość przeszkadzali tylko w 18%, a Ci którzy mieli zaktywizowaną nieuprzejmość aż w 64%
- przedpercepcyjna aktywizacja schematu jest tym bardziej prawdopodobna
>im silniejsze jest subiektywne oczekiwanie pojawienia się w otoczeniu egzemplarzy tego schematu
>im silniej egzemplarze tego schematu powiązane są z realizacją celów i motywów podmiotu (głodny człowiek zobaczy pomidora tam gdzie najedzony widzi czerwoną plamę)
>im krótszy czas upłynął od poprzedniego zaktywizowania schematu
>im częściej dany schemat był aktywizowany w przeszłości
- najważniejszą przyczyną odmienności w interpretowaniu tej samej informacji nie jest chroniczne, lecz chwilowe zróżnicowanie dostępności struktur wiedzy spowodowane niedawnym ich używaniem
2. Stereotypy i uprzedzenia
- stereotyp to schemat reprezentujący grupę lub rodzaj osób wyodrębnionych z uwagi na jakąś łatwo zauważalną cechę określającą ich społeczną tożsamość jak płeć, rada, narodowość, religia
- stereotyp jest zwykle nadmiernie uproszczony, nadogólny, niepodatny na zmiany w wyniku nowych informacji oraz społecznie podzielany
- etnocentryzm – odrzucanie osób należących do grup kulturowo i/lub rasowo odmiennych, a akceptowanie osób kulturowo podobnych
- stereotyp spiskowy = antysemityzm
A. Źródła i funkcje
- większość stereotypów, a także uprzedzeń i skłonności do dyskryminacji jest przejmowana przez jednostkę z jej otoczenia społecznego
- międzygrupowa asymetria językowa – wykryta przez Annę Maass, polegająca na abstrakcyjnym opisie zachowań i zdarzeń stawiających w dobrym świetle członków grupy własnej a w złym świetle członków grupy obcej, natomiast w konkretny sposób wyrażane są negatywne informacje na temat grupy własnej oraz pozytywne informacje na temat grupy obcej. Abstrakcyjny jest zwykle opis w kategoriach trwałych cech (np. oni byli agresywni), które są powtarzalne, opis konkretny to np. „oni krzyczeli i wygrażali” , które wcale nie muszą się powtórzyć
- twarzyzm – przedstawianie wizerunku mężczyzny jako zdominowanego przez twarz, zaś wizerunku kobiety jako zdominowanego przez ciało
- na pytanie o to jakie grupy są stereo typizowane odpowiadają dwie koncepcje:
>teoria rzeczywistego konfliktu interesów zakłada, że uprzedzenia powstają wtedy, kiedy różne grupy społeczne współzawodniczą o trudno dostępne lub skąpe dobra i stają się wrogami rozgrywającymi grę o sumie zerowej, tj. taką, gdzie wygrana jednej ze stron oznacza przegraną drugiej strony
>teoria przeniesienia agresji zakłada, że uprzedzenia powstają wtedy, kiedy ludzie przenoszą na grupy mniejszościowe agresję wywołaną frustracją, której sprawca nie może być zaatakowany, gdyż jest abstrakcyjny, nieznany lub zbyt silny
>teoria kategoryzacji społecznych wyjaśnia genezę stereotypów zakładając, iż są one ubocznym skutkiem skądinąd normalnego funkcjonowania ludzkiego umysłu – dzielenia napotykanych osób na kategorie i gromadzeniu o nich wiedzy
- brytyjski psycholog Henri Tajfel wykazał, że nałożenie się kategoryzacji obiektów )ich przynależności do różnych jakościowo kategorii) na ich zmienność pod względem jakiejś cechy ciągłej prowadzi do dwóch konsekwencji:
>wzrostu spostrzeganych różnic międzykategorialnych
>spadku spostrzeganych różnic wewnątrzkategorialnych
- późniejsze badania wykazały, i z spadek różnic wewnątrzkategorialnych, czyli spostrzegana jednorodność przedstawicieli grupy dotyczy w szczególności grup obcych, a tylko w niewielkim stopniu dotyczy grupy własnej – nazywa się to efektem jednorodności grupy obcej
- zjawisko faworyzacji grupy własnej i bliźniacze zjawisko deprecjacji grupy obcej wyjaśnia teoria tożsamości społecznej – zakłada ona, że :
>ludzie mają skłonność do dzielenia napotykanych osób na kategorie
>w przypadku społecznych kategoryzacji jedna identyfikuje zawsze własną kategorię podmiotu, zaś pozostałe identyfikują grupy obce
>ważnym źródłem pozytywnej samooceny jest dla ludzi przynależność do cenionych grup społecznych
- teoria tożsamości społecznej pozwala przewidywać, że faworyzacji grupy własnej nasila tożsamość społeczną i podwyższa samoocenę
B. Wpływ na przetwarzanie informacji
- stereotypy ułatwiają przetwarzanie informacji
- po aktywizacji stereotypu mniejsza ilość informacji wystarcza do wykrycia związanych z nim treści
- stereotypy umożliwiają zaoszczędzenie operacyjnych zasobów umysłu, a dzięki temu lepsze wykonanie innych, równolegle rozwiązywanych zadań
- ograniczenie zasobów poznawczych nasila skłonność do stereotypów, ponieważ posługiwanie się nimi jest możliwe nawet przy zasobach ograniczonych wskutek pośpiechu, zmęczenia czy równoległego wykonywania innych zadań
C. Modyfikacja i kontrola
- najpopularniejsza koncepcja modyfikacji stereotypów i uprzedzeń to hipoteza kontaktu – zakłada, że ich źródłem jest niewiedza i brak kontaktu z grupami obcymi. Aby uprzedzenia i stereotypy zlikwidować, należy doprowadzić do wzajemnych kontaktów i poznawania się przez członków różnych grup, co zaowocuje rozpoznaniem, że nie wszystkie cechy członków grupy obcej a negatywne i nie wszyscy oni są tacy sami.
- nie każdy kontakt owocuje spadkiem uprzedzeń
- skuteczny jest kontakt w warunkach współpracy i współzależności w przeciwieństwie do warunków rywalizacji, gdzie kontakt często nasila uprzedzenia
- redukcja uprzedzeń wymaga też kontaktu osób równych sobie statusem społecznym
- do redukcji uprzedzeń prowadzi też rekategoryzacja – czyli inspirowanie ludzi by postrzegali innych nie jako przedstawicieli grupy obcej, lecz jako egzemplarze szerszych kategorii, do których należy też i spostrzegający podmiot, albo przedstawicieli kategorii niewywołujących negatywnych uprzedzeń
- innym sposobem przeciwdziałania uprzedzeniom jest ich świadoma kontrola – czyli powstrzymywanie się od tego, aby wpłynęły na nasze sądy i zachowania. Próby kontrolowania stereotypów mogą jednak skutkować tzw. Efektem sprężyny czyli wzrostem wpływu stereotypu na spostrzeganie i zachowanie gdy człowiek już przestaje się kontrolować. Efekt ten tłumaczy się wzrostem dostępności stereotypu wskutek prób jego kontrolowania.
3. Heurystyki formułowania sądów
- heurystyka – uproszczona reguła myślenia pozwalająca na formułowanie sądów bez analizy większości informacji, na których sąd powinien się opierać. Heurystyki są nieświadomie stosowanymi drogami na skróty w przetwarzaniu informacji
- najważniejsze heurystyki to:
>heurystyka dostępności – to ocena częstości lub prawdopodobieństwa zdarzeń w oparciu o łatwość, z jaką przychodzą nam na myśl ich przykłady, czyli egzemplarze. Heurystyka ta prowadzi do wzrostu wpływu wywieranego na nasze sądy przez zdarzenia łatwo przypominane
>heurystyka zakotwiczenia – polega na tym, że oceniając jakąś wartość liczbową (liczbę przypadków, częstość, prawdopodobieństwo) bierzemy za punkt wyjścia jakąś łatwo dostępną (np. podawaną przez innych liczbę) a następnie modyfikujemy ją stosownie do kontekstu i swojej wiedzy (np. jak chcemy kupić dom to szacując prawdziwą wartość domu sugerujemy się ceną podaną nam przez pośrednika)
>heurystyka symulacji – to wydawanie sądu w oparciu o umysłową symulację (wyobrażenie) przebiegu zdarzeń. Łatwość symulacji wpływa na treść sądu – np. zdarzenia, które łatwo sobie wyobrazić wydają się bardziej prawdopodobne, co ma wiele interesujących konsekwencji
Myślenie kontrfaktyczne – myślenie o tym co mogłoby się zdarzyć ale się nie zdarzyło, to zaś wpływa na nasze oceny i emocje. Negatywne następstwa niezwykłych zdarzeń są oceniane jako bardziej negatywne, gdyż łatwo sobie wyobrazić ich lepszą alternatywę. Natomiast negatywne następstwa zdarzeń, dla których trudno sobie wyobrazić dobrą alternatywę, są oceniane jako mnie negatywne
...
dareness