KUBICKA – SEKSUALNOŚĆ W MEDIACH I JEJ WPŁYW NA INTYMNE ŻYCIE MŁODZIEŻY
Kultura obnażania – wyraźna seksualizacja współczesnego życia w jego publicznych i medialnych przejawach.
Media powszechnie posługują się jawnymi lub aluzyjnymi odniesieniami do seksu -> kontrowersje i sprzeczne opinie dot. użyteczności/społecznej szkodliwości takich praktyk -> zarzut, że media fałszują prawdziwy obraz seksu pokazując go jako pikantny dodatek, podnoszący walory konsumpcyjne przekazu -> jeśli przekazy takie trafiają w nieodpowiednim czasie i kontekstach do nieodpowiednich odbiorców, mogą spowodować niekorzystne skutki zdrowotne, psychologiczne i społeczne.
Ostatnie 25 lat – poszerzenie zakresu możliwego działania przekazów związanych z seksem na młodego użytkownika:
· Rozpowszechnienie kablówki, magnetowidów i Internetu, mnogość materiałów erotycznych w kioskach
· Upowszechnienie zwyczaju korzystania z mediów we własnym pokoju (tzw. Room culture) – 1/3 amerykańskich nastolatków uczy się seksualności właśnie z mediów, jest to drugie co do ważności źródło wiedzy po kolegach; w Polsce młodzież czerpie wiedzę tego typu od kolegów i z filmów
Analizy wpływu seksualizmu medialnego na młodzież – 2 aspekty:
· Systematyczne analizy zawartości rozmaitych przekazów medialnych pod kątem treści związanych z seksem
· Badania bezpośrednich i długofalowych skutków korzystania z takich przekazów orz czynników, pośredniczących w tym oddziaływaniu.
Erotyka i seks w mediach – analizy zawartości:
· Zróżnicowanie ocen – wynik różnych oczekiwań odbiorców, kontekstu oglądania i miejsca seksualizmu w całości przekazu
· Podział na: jawny seks (otwarte pokazywanie lub opisywanie narządów i/lub czynności płciowych – pornografia) oraz seks aluzyjny (domyślny, ukryty w rozmaitych czynnościach człowieka, w języku, ubiorze, mimice, gestach – erotyka)
· Podział uwzględniający nasycenie seksualności na ekranie przemocą (co prowadzi często do dehumanizacji, zwłaszcza kobiet i dzieci) – treści zawierające przemoc seksualną lub pozbawione takiej przemocy
· Duże obszary niewiedzy w związku z wielością i rozmaitością przekazów medialnych
· Wzrost nasycenia przekazów medialnych wątkami seksualnymi:
o W połowie lat 90. – popularne wśród młodzieży w USA programy telewizyjne zawierały 30-60% treści seksualnych, przy czym częściej była to seksualność w męskim wydaniu -> seks jako atrybut męskości, preferencja męskiego spojrzenia na kobiecość, czyli przez pryzmat wyglądu zewnętrznego, prezentowanie związku miłosnego w kategoriach współzawodnictwa
o W latach 1997-98 jawny stosunek w 1 na 10 programów telewizji w USA, 10-25% par uprawiało seks przypadkowy, a tylko 1 na 10 programów uwrażliwiał na konsekwencje takiego zachowania; 56% programów w TV zawierało treści związane z seksem, stosunek obrazów seksu przed- i pozamałżeńskiego do małżeńskiego wynosił 24:1 (w serialach) do 32:1 (w programach kat. R – zabronionych dla dzieci i młodzieży)
o W Polsce – 21% programów stacji Polsat 2 (przeznaczonej dla mężczyzn) stanowiło ofertę erotyczną, a tylko 1% - sportową
o Treści seksualne pojawiają się również w reklamach i programach typu „gadanie na ekranie” jak np. Rozmowy w toku -> „społeczna pornografia:
o Muzyka prezentowana w telewizjach muzycznych – seks (jak i narkotyki oraz specyficzna duchowość) to nieodłączny element etosu rocka i specyficzne narzędzie uwalniania człowieka od rozmaitych ograniczeń); różne formy: od nagości i zmysłowej bliskości do wulgarności; erotyzmem przesycone są nie tylko teksty utworów, ale i sposób ich wykonania w teledyskach czy na koncertach
o Internet (60% klientów to osoby w wieku 15-35 lat) – wiele okazji do oglądania seksu i podejmowania różnych działań w dziedzinie kontaktów erotycznych:
§ Tworzenie i oglądanie erotycznych stron www - 50-80% stron zawiera treści jawnie pornograficzne; słowo ‘seks’ jest najczęściej poszukiwanym w Internecie terminem, a od 20 do 255 użytkowników spotyka się tam z nachalną pornografią
§ Rozmaite komunikatory – nowe znajomości i możliwość szukania partnerów do zwierzeń czy uprawiania seksu, a nawet wspólnego życia
§ W sieci ludzi do siebie przyciągają inne właściwości niż w rzeczywistym świecie; w naturze zaczyna się od kontaktu oka z ciałem, w sieci widzialność ciała zastępują cechy głosu, rodzaj internetowej wizytówki (nick) i/lub treść wypowiedzi, które pobudzają do rozszyfrowania, kto się za nimi kryje, trzeba przede wszystkim ‘mieć gadane’, poczucie humoru i umieć zainteresować sobą za pomocą słów; podobnie jak w rzeczywistości bardzo przyciąga do siebie rozmówców okazywana wzajem sympatia, spostrzegane podobieństwo oraz częstość kontaktów
· Seksualność w mediach – oceny użytkowników:
o Badania OBOP – 46% opinii polskich telewidzów uznało, że seksu jest tam ‘w sam raz’, 11% że jest go ‘za mało’
o W latach 1988-1994 zaobserwowano w naszym kraju wzrastające przyzwolenie społeczne oraz tolerancję wobec erotyki na ekranie telewizyjnym, większe niż w USA, Anglii i Niemczech
Rola seksualności i intymności w okresie dorastania:
· W okresie dorastania (12-17 r.ż.) i adolescencji (18-22 r.ż) seksualność zyskuje ważne miejsce w związku z osiągnięciem dojrzałości płciowej i erotyzacją psychiki młodego człowieka
· Dysproporcje pomiędzy rozwojem fizycznym i poznawczym oraz emocjonalnym i społecznym współczesnej młodzieży -> aktywność seksualna często podejmowana niefrasobliwie i bez żadnych zabezpieczeń, prowadząca do ciąż nastolatek lub zakażeń chorobami przenoszonymi drogą płciową
· Koncepcja zadań rozwojowych Havighursta – zadań szczególnie ważnych dla danej fazy życia, których pomyślne rozwiązanie warunkuje dalszy prawidłowy rozwój, zadowolenie z życia i dobre relacje z innymi, u dorastających obejmują przede wszystkim:
o Uzyskanie emocjonalnej, poznawczej, społecznej i ekonomicznej autonomii
o Rozwijanie własnej tożsamości, czyli samowiedzy, systemu wartości, systemu ról i związków z innymi
o Kształtowanie intymnych, wzajemnych, bliskich relacji z osobami poza swoją rodziną
o Rozwijanie własnej seksualności, w tym akceptacji swego ciała, ról płciowych, relacji z płcią przeciwną, przekonań i wartości związanych z płciowością
o Opanowanie nowych kompetencji poznawczych, społecznych i emocjonalnych, umożliwiających pełnienie w przyszłości ról rodzinnych, zawodowych, towarzyskich i obywatelskich
o Zadania te są komplementarne i powinny być w zasadzie realizowane równolegle; seksualność jest zaś dziedziną doświadczeń ważną dla realizacji wszystkich zadań
Skutki i mechanizmy oddziaływania treści seksualnych w mediach na młodzież:
· Niektóre badania koncentrują się na ukazywaniu korelacji między oglądaniem seksu na ekranie a przeżyciami, poglądami, wartościami czy działaniami podejmowanymi w tej sferze w życiu codziennym, z uwzględnieniem (lub nie) rozmaitych czynników pośredniczących w tych oddziaływaniach; wykazano np. że oglądanie seksu w telewizji w początkach adolescencji (12-13 r.ż.) jest powiązane z wcześniejszą inicjacją w późnej adolescencji (17-20 r.ż.), ale też, że preferowanie treści seksualnych w telewizji może być skutkiem wcześniejszych doświadczeń seksualnych
· Oglądanie pornografii z przemocą wzmaga, a nie obniża seksualne podniecienie, i to nie tylko u mężczyzn skłonnych do przemocy, ale i u przeciętnych mężczyzn; takie przekazy umacniają fałszywe przekonania na temat gwałtu, niezgodne z rzeczywistymi odczuciami kobiet i rodzą zobojętnienie wobec ich cierpienia
· Treści seksualne w mediach mogą działać na wiele sposobów:
o Kształtują normy kulturowe związane z seksualnością i związkami erotycznymi (teoria kultywacji)
o Dostarczają wzorców zachowań związanych z seksem (poznawczo-społeczna teoria uczenia się)
o Przyciągają uwagę odbiorców i rozbudzają ich wrażliwość seksualną (teoria porządku dziennego)
o Odpowiadają na potrzeby użytkowników w tym zakresie (teoria użytkowania-korzyści)
Teoria kultywacji:
· wyjaśnia wpływ skumulowanych przekazów telewizyjnych na widzów, twierdzi, że częste oglądanie telewizji prowadzi do ukształtowania u skądinąd mocno się różniących odbiorców podobnych oczekiwań i przekonań na temat otaczającego świata
· wykazano, że częste oglądanie wideoklipów pokazujących seks bez więzi zwiększa u nastolatków akceptację dla seksu przedmałżeńskiego i przemocy w związkach oraz dezaprobatę dla dziewictwa
· powtarzające się kontakty z treściami erotycznymi prowadzą do przeceniania przez młodzież znaczenia nietypowych praktyk seksualnych (np. seksu grupowego), do wczesnej inicjacji, spadku znaczenia seksualnej wyłączności partnera i przekonania, że brak seksu jest szkodliwy dla zdrowia
· studenci, którzy w ciągu 6 tygodni obejrzeli łącznie 5 godzin jawnego seksu, stali się bardziej bezduszni wobec kobiet i bardziej lekceważyli potem gwałt niż osoby bez takiego doświadczenia
Poznawczo-społeczna teoria uczenia się:
· przewiduje, że widz będzie naśladował te zachowania atrakcyjnego i podobnego do siebie modela, które przynoszą mu nagrody lub przynajmniej brak kar (jeśli więc model demonstruje oczywiste korzyści z seksu i nie ponosi żadnych konsekwencji, to widz w pewnych warunkach ma skłonność do naśladowania takich zachowań
· Bandura – istnieją dowody na to, że rozwój ludzkiej seksualności odbywa się na drodze uczenia społecznego (modelowania), które zachodzi również podczas obserwacji zachowań modeli medialnych, w ten sposób ludzie uczą się skryptów zachowań związanych z seksem; modelowanie odpowiada również za osłabienie wewnętrznych hamulców (czyli sankcji grożących za przekraczanie wewnętrznych standardów zachowania), a także za uczenie się norm społecznych dotyczących seksualności oraz zmienianie postaw
Teoria porządku dziennego:
· Głosi, że przez umieszczanie w mediach określonych treści nadawcy utrzymują je w polu uwagi odbiorców i sprawiają, że właśnie one stają się ważnym tematem myśli i rozmów – w ten sposób media kształtują hierarchię ważności wydarzeń i wpływają na treść świadomości społecznej
· W przypadku młodzieży efekt ten jest dodatkowo wzmacniany naturalną erotyzacją psychiki w okresie dorastania – media wzmagają seksualną wrażliwość i apetyty młodzieży
Podejście użytkowania i korzyści:
· Zakłada współtworzenie znaczenia treści medialnych przez nadawców i odbiorców przekazów, którzy korzystają z mediów dla zaspokojenia jakichś potrzeb
· W Polsce – duże oczekiwania młodzieży pod adresem edukacji seksualnej w szkołach – młodzież spodziewa się wiedzy o seksualności w wymiarze biologiczno-psychologicznym oraz społeczno-etycznym i szuka tej wiedzy także w mediach
Motywy użytkowania mediów przez młodzież:
· Rozrywka
· Eksploracje z tożsamością
· Poszukiwanie emocji i stymulacji
· Uśmierzanie emocji i relaks
· Współuczestniczenie w kulturze młodzieżowej
· W tym zestawie brak motywu poszukiwania informacji i kontroli poznawczej, który występuje we wszystkich klasyfikacjach motywów użytkowania mediów przez dorosłych
Magazyny i programy dla nastolatków zawierają prawie wyłącznie treści dotyczące muzyki, seksu i bliskich związków z płcią przeciwną, co zaspokaja uniwersalne i najbardziej żywotne potrzeby dorastających.
W jednym z polskich badań przyjęto, że korzystanie przez młodych użytkowników z treści seksualnych w czasopismach, filmach, książkach, plakatach i teledyskach wywiera na nich wpływ w 5 dziedzinach:
· Pobudza do rozmyślań o moralności i obyczajowości związanej z seksem
· Aktywizuje osobiste przeżycia i doznania odbiorcy, jest bogatym źródłem emocji i wzruszeń
· Dostarcza wiedzy o seksie i uczy, jak należy się zachowywać w bliskich kontaktach z płcią przeciwną
· Przyciąga uwagę i wywołuje dyskusję na temat seksu między bliskimi osobami
· Dostarcza przeżyć estetycznych, związanych z ciałem człowieka i widokiem kochających się ludzi
W każdej z tych sfer erotyka medialna odwołuje się do innych wartości, odpowiednio do wartości moralno-obyczajowych, psychologicznych, utylitarnych, interakcyjnych i estetycznych.
Młodzież ma generalnie przychylny stosunek do erotyki w mediach, a dla chłopców erotyka jest źródłem przeżyć i doznań osobistych, młodzi nie dostrzegają w niej natomiast wartości estetycznych ani interakcyjnych Stosunek do erotyki w środkach przekazu jest negatywnie powiązany z osiągnięciami w nauce: im gorsze wyniki w nauce, tym bardziej pozytywna ocena erotyki, i tym łatwiej młodzież identyfikuje się z postaciami z erotycznych mediów.
Podobnie pozytywny stosunek mają rodzice – erotyka w mediach jest wg nich użyteczna jako źródło wiedzy o seksie, źródło kontrowersji i różnych opinii na tematy moralno-obyczajow oraz wywołuje dyskusje na ten temat; nikt z badanych nie dostrzegł jednak wartości estetycznych w medialnej erotyce.
Dalekosiężne konsekwencje internetowych randek i miłości:
· Dają wielu osobom wymierne korzyści psychologiczne: uczą pewności siebie, otwartości, sposobów poznawania partnera, odwracają uwagę od wyglądu fizycznego, zapewniają kontakt z drugim człowiekiem, rozrywkę lub ucieczkę od problemów związanych z życiem intymnym
· Mogą jednak także prowadzić do przyzwyczajenia do nawiązywania przelotnych, kruchych, konsumpcyjnych związków, opartych na wymianie przysług, a nie wzajemnym obdarowywaniu się uczuciami.
Podsumowanie:
· Medialna erotyka (seks aluzyjny) jest przyjmowana z dużą aprobatą przez użytkowników mediów, którzy dostrzegają w niej ważne źródło doświadczeń życiowych młodzieży, ale większość badań świadczy o społecznej szkodliwości treści pornograficznych
· Harris i Scott – skutków kontaktów z treściami seksualnymi w mediach nie należy ograniczać do sfery podniecenia seksualnego mężczyzn ani do uczenia się nowych zachowań czy osłabiania hamulców moralnych w tej sferze życia -> konsekwencje są głębsze -> prowadzą do ukształtowania się wiedzy i postaw, mających wpływ na życie człowieka w bliskich, intymnych związkach z innymi osobami, a więc na jego rozwój i satysfakcję z życia osobistego; mogą kształtować postawy wobec partnera, wobec rozmaitych praktyk seksualnych, łącznie z akceptacją lub przecenianiem nietypowych zachowań, oraz wobec instytucji małżeństwa i rodziny
· Większość badań dotyczy obserwowalnych skutków kontaktów z rozmaitego typu treściami erotycznymi w mediach, brak jednak wiedzy o tym, jak młodzież wybiera, interpretuje i ocenia tego typu treści, które z nich i w jakich warunkach przynoszą skutki dobroczynne lub szkodliwe; zbyt wiele badań to proste procedury korelacyjne, które nie uprawniają do wyprowadzania wniosków na temat relacji przyczynowo-skutkowych między korzystaniem z treści seksualnych w mediach a intymnym życiem młodzieży
dareness