1. Dyscypliny pedagogiczne
pedagogika ogólna - (ujmuje człowieka jako funkcjonalną całość)
teoria wychowania - (moralnego, społecznego, fizycznego, estetycznego)
dydaktyka (ogólna i szczegółowa) - (teoria kształcenia)
pedagogika specjalna (surdopedagogika, tyflopedagogika, oligofrenopedagogika, pedagogika terapeutyczna, pedagogika resocjalizacyjna)
andragogika - (teoria oświaty dorosłych);
pedeutologia - (nauka dotycząca nauczyciela);
teoria systemów oświatowych
pedagogika porównawcza - (analiza systemów oświatowych różnych krajów w powiązaniu z ich społecznym i ekonomicznym rozwojem),
pedagogika społeczna - (zajmująca się problematyka środowiskowych uwarunkowań procesów wychowania)
pedagogika kształcenia zawodowego
Pedagogika specjalizuje się w bardzo wielu aspektach życia jednostki związanego nie tylko z wychowaniem czy nauczaniem. Prowadzi również działania mające na celu polepszenie lub zahamowanie cech patologii społecznej w tym psychopatii i socjopatii poprzez organizowanie działań profilaktycznych (psychoprofilaktyka).
2. Główne pytania współczesnej pedagogiki
- kim jest człowiek?
CZŁOWIEK- istota naturalna, osobowość ukształtowana pod wpływem takich czynników, jak: ustrój somatyczno- psychiczny, środowisko życia, instytucje powołane do zadań wychowawczych oraz własna praca jednostki nad sobą.
- kim ma być człowiek?
- kim się człowiek staje pod wpływem pedagogicznego działania?
3. Kryteria naukowości pedagogiki
August Comte stworzył pierwsze kryteria naukowości, których spełnienia wymagał w celu przyznania danej nauce jej naukowego charakteru. Zatem, aby stwierdzić, iż dana dziedzina wiedzy jest także nauką, musi ona spełnić następujące kryteria:
-posiadanie własnego przedmiotu badań
-zajmowanie swojego miejsca w systemie nauk
-posiadanie własnego warsztatu metodologicznego
Jeśli chodzi o pedagogikę, jej przedmiot badań stanowi człowiek w różnych etapach życia i rozwoju (od narodzin do śmierci). Nauka ta zajmuje się także procesami edukacyjnymi, a więc wychowaniem i nauczaniem. Pedagogika należy do nauk empirycznych i społecznych, a jej swoistym przedmiotem jest człowiek, który zmienia się pod wpływem innych ludzi. Pedagogika posiada również swój własny warsztat metodologiczny, gdzie wśród stosowanych metod pedagogicznych wyróżnić można:
analizę dokumentów i innych wytworów ucznia
ankietę
eksperyment pedagogiczny
monografię pedagogiczną
obserwację
sondaż diagnostyczny
W późniejszym czasie dodano jeszcze jedno kryterium naukowości - posiadanie własnego systemu pojęć, który to pedagogika również posiada, między innymi:
Wykształcenie, wychowanie, uczenie się, środowisko wychowawcze, osobowość, nauczanie, kultura, czas wolny.
4. Podstawowe pojęcia w pedagogice:
Edukacja- (educo - wychowywać) wg Kwiatkowskiej oznacza wydobywania sił tkwiących w człowieku poprzez stosowanie działań stymulacyjnych oraz wszelkich form kreacji (czyli nauczanie przez przeżywanie, np. dzieła muzycznego)
Socjalizacja- wg Szczepańskiego- rozumiana jako część całkowitego wpływu środowiska które wprowadza jednostkę do działania w życiu społecznym, uczy zachowań wg przyjętych wzorów, uczy ja zrozumienia kultury, czyni ją zdolną do utrzymania się i wykonywania określonych ról społecznych.
Nauczanie- w tym kontekście - nauczanie szkolne - oznacza taką działalność społeczną, w której nauczyciel kieruje grupą uczniów w taki sposób, by umożliwić im osiąganie określonych celów dydaktyczno - wychowawczych, czyli opanowania wiedzy oraz zdobycia umiejętności wdrażania jej w życie, nabycie podstaw naukowego pogląd na świat, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań wychowanków przy jednoczesnym zachęcaniu ich do dalszej pracy nad sobą, czyli samokształcenia.
Uczenie się- jest to celowe zdobywanie i utrwalanie w pamięci wiadomości, sprawności i nawyków. Nauczanie - jest to kierowanie procesem uczenia się; to zamierzona praca nauczyciela i uczniów. Konieczny warunek nauczania stanowi świadome i aktywne współdziałanie nauczyciela z uczniami.
Kształcenie- określamy najczęściej przyswajanie wiadomości oraz nabywanie odpowiednich umiejętności i sprawności intelektualnych. Innymi słowy, kształcenie to cały zespół czynności i oddziaływań, który nastawiony jest na rozwój umysłu, a więc stronę poznawczą wychowanka. Najogólniej ujmując, pojęciem kształcenia posługujemy się dla określenia całokształtu procesów i czynności zmierzających do pełnego, harmonijnego rozwoju osobowości człowieka, przy czym w tym znaczeniu termin - kształcenie - niejako zlewa się z terminem wcześniej opisywanym, czyli wychowaniem.
5.Pojecie aksjologii i pedeutologii
Aksjologia pedagogiczna zajmuje się formowaniem celów wychowania, badania ich spójności i uzasadnienia ich poprzez odwoływanie się do określonych systemów wartości.
Pedeutologia — dział pedagogiki zajmujący się zagadnieniami dotyczacymi zawodu nauczyciela; główne kierunki badań pedeutologicznych: osobowość nauczyciela, jego uzdolnienie i autorytet, dobór kandydatów do zawodu nauczycielskiego i kształcenie nauczycieli, etyka zawodu nauczycielskiego, kształtowanie się zawodu i funkcji społecznej nauczycielstwa.
6. Charakterystyka głównych koncepcji dydaktycznych
( w zagadnieniach z zeszłego roku były tylko 4 poniższe, w necie ważnych jest 8)
-materializm dydaktyczny,
-utylitaryzm dydaktyczny,
-formalizm dydaktyczny
-materializm funkcjonalny,
1.) materializm dydaktyczny - zwolennicy teorii materializmu dydaktycznego twierdzili, iż zasadniczym punktem do którego należy zmierzać w pracy w szkole powinno być przekazywanie uczniom maksymalnego zasobu treści z jeśli to możliwe różnych naukowych dziedzin.
2.) utylitaryzm dydaktyczny - o tej teorii wypowiadał się Dewey, twierdził on, że bardzo ważnym czynnikiem w zakresie korelacji konkretnych przedmiotów w szkole, nie są ani literatura, geografia, historia czy przyrodoznawstwo, ale jedynie społeczna i indywidualna aktywność każdego ucznia. Dlatego, jego zdaniem, przy wyborze treści związanych z kształceniem należy kierować uwagę przede wszystkim na zajęciach typu konstrukcyjnego i ekspresyjnego. Przy okazji zaznaczając odpowiednie miejsce dla gotowania, robótek ręcznych czy szycia.
3.) formalizm dydaktyczny - zwolennicy teorii formalizmu dydaktycznego uznawali treści kształcenia jako jedynie środek przeznaczony do rozwijania predyspozycji i zainteresowań uczniów. Ich zdaniem, celem do którego szkoła powinna zmierzać to rozszerzanie, pogłębianie oraz uszlachetnianie zdolności oraz zainteresowań uczniów. Głównym kryterium przy kierowaniu się wyborem przedmiotów nauczania powinno być przede wszystkim poszukiwanie wartości kształcącej w danym przedmiocie, jego przydatność do kształtowania uczniów i rozwijania ich sił poznawczych.
4.) materializm funkcjonalny - podkreśla potrzebę opracowania teorii, której celem byłoby zapewnienie uczniom zarówno wiedzy i także zdolności posługiwania się nią w procesach przekształcania otaczającego świata. U podstaw teorii materializmu funkcjonalnego powinien się znaleźć integralny związek poznania i działania. Zgodnie z tymi założeniami, kryterium dzięki któremu będzie się dobierało i układało treści programowe, powinien być światopogląd
5.) egzemplaryzm - według Scheuerla - zwolennicy tej teorii, wychodzili z założenia, iż bezwzględnie wskazane powinno być zminimalizowanie materiału nauczania przewidywanego w programach kształcenia dla różnorakich typów szkół. Jednak redukcja, o której mowa, nie powinna doprowadzić do zubożenia wizerunku świata odbijającego się w świadomości młodych ludzi, mogłoby to doprowadzić do wielu niekorzystnych skutków ściśle pedagogicznych i tych niezwiązanych z procesem wychowania i kształcenia.
6.) strukturalizm - to kolejna teoria, której przesłanką wyjściową było spostrzeżenie, że programy nauczania w szkole są przesycone treściami, co ostatecznie powoduje bardzo wiele negatywnych następstw. Strukturalizm wygłasza postulat aby dokonać redukcji treści. Ponieważ taki stan rzeczy pozostaje w konflikcie z rozwojem nauki, której owoce muszą zostać uwzględnione przez programy szkolne. Aby nie naruszyć zasady systematycznego układu treści kształcenia nie należy wprowadzać mechanicznej realizacji tegoż postulatu. By nie dopuścić do takiego zagrożenia trzeba zawrzeć w programie treści uznawane za najważniejsze, takie, które stanowią nierozerwalny dorobek nauki nawiązując jednocześnie do jej osiągnięć naukowych i źródła historycznego.
7.) . teoria problemowo - kompleksowa Zdaniem Suchodolskiego, celowi pracy dydaktyczno - wychowawczej przyporządkowany jest odpowiedni układ i dobór treści programowej. Treści programowe winny odnosić się do dylematów i problemów współczesnego świata. Powinny dotyczyć zagadnień z zakresu techniki, ekonomii socjologii, sztuki oraz kultury estetycznej. Aby ułatwić przyswajalność treści w programach szkół podstawowych powinno się je ujednolicić, natomiast należy na poziomie szkól ponadpodstawowych należy go zróżnicować.
8.) teoria programowania dydaktycznego - patrząc na tę teorię z punktu widzenia wcześniejszych informacji, można zauważyć, że w przeciwieństwie do nich, teoria programowo - dydaktyczna daje odpowiedź na pytanie w jaki sposób uczyć, by odnosić optymalne wyniki. Dlatego zwolennicy tej wizji kształcenia przywiązują znaczną uwagę do analizy treści kształcenia, stosując w tym celu metodę tak zwanych macierzy dydaktycznych i metodę grafów.
7. Metody kształcenia wg Okonia.
• Metoda asymilacji wiedzy – pogadanka, wykład, dyskusja, praca z książką, uczenie się programowe – uczniowie przyswajają gotową wiedzę, podaną przez nauczyciela
• Metoda samodzielnego dochodzenia do wiedzy – klasyczna metoda problemowa, metoda przypadków, metoda sytuacyjne, giełda pomysłów, mikronauczanie, gry dydaktyczne
• Metody waloryzacyjne (eksponujące) – metody impresyjne i ekspresyjne
• Metody praktyczne – metody ćwiczebne i realizacji zadań wytwórczych.
8. Zasady nauczania- pojęcie i rodzaje zasad
Zasadami nauczania nazywamy normy postepowania dydaktycznego obowiazujace w pracy
dydaktycznej szkół i pozwalajace na realizacje zało_onych celów kształcenia. Przestrzeganie zasad
nauczania pozwoli na zaznajomienie sie uczniów z podstawami wiedzy, pozwoli na rozwój
zainteresowan, zdolnosci poznawczych oraz nabycia umiejetnosci samokształcenia sie.
Klasyfikacja zasad nauczania wg Półturzyckiego.
- zasada pogladowosci,
- zasada przystepnosci kształcenia,
- zasada systematycznosci,
- zasada swiadomego i aktywnego uczestnictwa uczniów,
- zasada kształcenia umiejetnosci uczenia sie,
- zasada łaczenia teorii z praktyka,
- zasada indywidualizacji i zespołowosci,
- zasada trwałosci wiedzy,
- zasada ustawicznego kształcenia.
Zasada poglądowości wyraża konieczność zdobywania wiedzy poprzez:
- bezpośrednie poznanie omawianego aktualnie zjawiska,
- bezpośrednie poznanie omawianej rzeczy - przedmiotu.
Zasada przystepnosci kształcenia polega na stopniowaniu trudności, czyli dostosowaniu treści i metod nauczania dostosowanych do stopnia rozwoju i możliwości uczniów.
Zasada systematycznosci mówi o potrzebie systematycznego utrwalania wiedzy.
Zasada ta w dużej mierze odnosi się do ucznia, który chce w sposób systematyczny zdobywac i utrwalać wiedze. Systematycznie znaczy codziennie (lub w innym przedziale czasowym) wracamy do znanych tresci i umiejetnosci.
Zasada świadomego i aktywnego uczestnictwa- polega na świadomym i aktywnym uczestnictwie ucznia w procesie uczenia się, czyli braniu udziału w dyskusjach, wykonywaniu doświadczeń, realizowaniu projektów.
Zasada kształtowania umiejętności uczenia się zmierzająca do nabywania umiejętności
samokształcenia się.
Celem stosowania tej zasady jest doprowadzenie do sytuacji, w której uczen potrafi samodzielnie zdobywać wiedze i umiejętności.
Zasada łaczenia teorii z praktyka, czyli wiazania ze soba zdobytej wiedzy z praktyka _ycia
codziennego.
Zrealizowanie tej zasady pozwoli na sprawdzenie prawdziwosci zdobytej wiedzy i przygotowanie uczniów do działalnosci praktycznej.
Zasada indywidualizacji i zespołowosci mówi o indywidualnych mo_liwosciach członków grupy i
tym samym grupy.
Zasada trwałości wiedzy mówi o konieczności stosowania takiego przebiegu procesu
dydaktycznego, który pozwoli na trwałe przyswojenie wiedzy.
„Tylko trening czyni mistrza”.
Zasada ustawicznego kształcenia, mówi o konieczności ciągłego (od urodzenia do śmierci)
kształcenia się. Celem takiego ustawicznego kształcenia jest aktualizacja posiadanej wiedzy i
doskonalenie się.
9. Kontrola i ocena- rodzaje, funkcje i cechy ocen, błędy w ocenianiu.
Ocenianie można podzielić na kilka rodzajów: ciągłe (wewnętrzne), jednorazowe (zewnętrzne), indywidualne, systemowe, diagnostyczne, kształtujące, sumujące, kryterialne, różnicujące, ipsatywne, dydaktyczne, społeczno-wychowawcze .
Funkcje oceny- W procesie kształcenia zawodowego ocena i kontrola powinna spełniać następujące funkcje:
· funkcję selekcyjną; służy ona w pierwszej kolejności do wyłonienia w klasie uczniów wybitnych i szczególnie uzdolnionych,
· funkcję wychowawczą; związana ona jest ze wspomaganiem rozwoju postaw uczniów wobec uczenia się, wobec swoich obowiązków, ukierunkowania ku osiąganiu satysfakcji z osiągniętych sukcesów,
· funkcja dydaktyczna; polegająca na porządkowaniu wiedzy uczniów
i wskazywaniu sposobów usuwania ewentualnych błędów,
· funkcja diagnostyczna; pozwala ona na przewidywanie dalszego rozwoju intelektualnego ucznia, na podstawie przeprowadzonej analizy efektów kształcenia,
· funkcja motywacyjna; powinna zapewnić właściwy stosunek do pracy, uczenia się, jako podstawowych źródeł zaspokajania potrzeb edukacyjnych,
· funkcja kontrolna; ta z kolei powinna umożliwić ustalenie faktycznego stanu świadomości i umiejętności uczniów w stosunku do wymagań programowych,
· funkcja metodyczna; dzięki niej możliwe staje się usprawnianie procesu edukacyjnego poprzez analizę i krytyczną samoocenę własnej działalności dydaktyczno – wychowawczej. Umożliwia ona również wdrażanie odpowiednich środków zaradczych, korygujących proces edukacyjny.
Błędy w ocenianiu:
- brak jasnych kryteriów oceniania,
- nieznajomość wymagań,
- nieuwzględnianie indywidualnych cech i możliwości ucznia,
- stosowanie punktacji przeliczanej na oceny bez właściwego wyważenia punktów,
- wyznaczanie z góry ilości możliwych sprawdzianów bez możliwości powtórnego przepytania ucznia,
- ograniczenia czasowe,
- kładzenie nacisku na negatywy w komentarzu do oceny,
- cechy indywidualne oceniającego (stereotypy myślowe, emocje, itp.),
etykietowanie uczniów
10. Niepowodzenia szkolne- pojecie, rodzaje, przyczyna
Niepowodzenia szkolne - to sytuacje, które charakteryzują się występowaniem wyraźnych rozbieżności między wymaganiami wychowawczymi i dydaktycznymi szkoły a postępowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania. Zakładamy przy tym, że wymagania szkoły są zgodne z uznawanymi przez społeczeństwo celami wychowania oraz adekwatne w stosunku do obowiązujących programów.
Przyczyny niepowodzeń: Większość badaczy widzi główne przyczyny niepowodzeń w samych uczniach, w różnicach między ich zdolnościami i uzdolnieniami. Jan Konopnicki wróżnił 3 przyczyny: - ekonomiczno-środowiskowe (brak opieki nad dzieckiem, brak finansów, niski poziom kultury i wykszt.), - intelektualne (brak zdolności, niski poziom umysłowy), - dydaktyczno-programowe (niewłaściwe kryteria oceny osiągnięć uczniów oraz braki w doborze treści programowych). Cz. Kupisiewicz wyróżnił: - popełnianie przez n-li w czasie lekcji błędów metodycznych polegających na słabej znajomości procesów nauczania i uczenia się, - niedostateczna znajomość uczniów przez n-li, - brak ze strony szkoły opieki nad uczniami opóźnionymi w nauce.
Podst. środki dydakt. walki z niepowodz.: A) profilaktyka pedagogiczna, a w tym nauczanie problemowe i nauczanie grupowe (ustrzega przed błędami metodycznymi popełnianymi przez n-la; B) diagnoza pedagogiczna, a przede wszystkim posługiwanie się takimi sposobami poznawania uczniów oraz kontroli i oceny wyników nauczania, jakie pozwalają na możliwie natychmiastowe wykrywanie wytwarzających się dopiero luk w wiadomościach, umiejętnościach i nawykach każdego ucznia (służy do poznania ucznia aby ustrzec przed złymi sytuacjami); C) terapia pedagogiczna, a zwłaszcza wyrównywanie wykrytych zaległości w zakresie opanowywania przez uczniów materiału programowego poprzez indywidualizację nauczania na lekcji w drodze organizowanych przez szkołę zajęć pozalekcyjnych w grupach wyrównawczych. np. korepetycje, zlecenie pracy domowej. Terapia zbiorowa (gr. wyrównawcze) i indywidualna.
11. Główne czynniki wpływające na efektywność procesu nauczania- uczenia się.
Uczenie się jest względnie trwałą zmianą w potencjalnym zachowaniu jednostki wywołaną przez nabywane doświadczenie. Definicja ta podkreśla trzy główne aspekty procesu uczenia się:
- uczenie się musi w jakiś sposób zmienić jednostkę,
-zmiana ta pojawia się w rezultacie doświadczenia,
-jest to zmiana w potencjalnym zachowaniu jednostki.
Istnieje pewna liczba czynników w samej osobie uczącej się, które wpływają na jej zdolność do uczenia się.
Najlepiej znane są czynniki poznawcze, takie jak inteligencja, przetwarzanie informacji czy kreatywność, równie ważną role w procesie uczenia się odgrywają czynniki afektywne (tzn. emocjonalne) oraz motywacja, czynniki rozwojowe, wiek osoby uczącej się, jej płeć.
Za najważniejszy z czynników afektywnych uważa się poziom lęku osoby uczącej się. Niewielki stopień lęku może być użyteczny we wspieraniu uczenia się, lecz zbyt dużo lęku będzie wywoływało odwrotny skutek i zahamuje ten proces. To, jaki stopień lęku motywuje, a jaki hamuje uczenie się, zależy już od samego dziecka i od rodzaju zadania (im trudniejsze zadanie, tym bardziej prawdopodobne, że wystąpi wysoki poziom lęku). Jednym z najsilniejszych źródeł lęku u dzieci jest strach przed porażką obserwowany szczególnie podczas egzaminów (odczuwana jest przez uczniów bardzo silna presja otoczenia oraz świadomość wpływu wyniku na dalsza naukę), czy też sytuacje, gdy złość nauczyciela bądź drwiny kolegów są konsekwencją porażki. Poziom lęku jest indywidualną cechą, może podwyższać się lub zmniejszać zależnie od samopoczucia ucznia w danej chwili w danej sytuacji, jego samooceny, temperamentu, poziomu wrażliwości. Lęk może się pojawić miedzy innymi na skutek tarć interpersonalnych pomiędzy nauczycielem a uczniem (błędne relacje interpersonalne uczeń-nauczyciel), z powodu presji czasu, odczuwanego przez ucznia jako niesprawiedliwy sposobu oceniania wyników przez nauczyciela, presji oczekiwań rodziców.
12.Cechy człowieczeństwa oraz czynniki warunkujące kształtowanie się tych cech. Znaczenie miłości rodzicielskiej dla rozwoju dziecka na podstawie filmu „Dzikie dziecko”.
Cechy człowieczeństwa:
- zdolność do empatii
- używanie języka
- pionowa postawa
Rola miłości rodzicielskiej: przytulenie, dotyk, ciepło, bezpieczeństwo,
przynależność, zabawa, zachęta, język, emocje, uspołecznienie.
BRAK KONTAKTU Z INNYMI LUDŹMI POWODUJE: deprywacja sensoryczna
deprywacja emocjonalna (brak stymulacji mózgu oraz zaburzenia
...
marzenka332