StrategiaOchronyŁosia.pdf

Strategia ochrony i gospodarowania

populacją łosia w Polsce

Fot. P. Tałałaj

Białystok 2011

Spis treści

Skład zespołu opracowującego Strategię ochrony i gospodarowania populacją łosia

w Polsce ...……………………………………………………………………………………. 3

Preambuła…………………………………………………………………………………...… 4

1. Cele i założenia strategii………………………………………………………………….... 5

2. Aktualny stan wiedzy o gatunku……………………………………………………….…... 5

2.1. Biologia, środowisko występowania, liczebność i rozmieszczenie łosia…….. …. . 5

2.2. Genetyczna charakterystyka populacji łosia w Polsce………………………..… 11

2.3. Łoś w krajach graniczących z Polską…………………………………...……..... 14

2.4. Zagrożenia i czynniki ograniczające trwałość populacji łosia w Polsce……...… 15

3. Status prawny i ochrona łosia w Polsce i za granicą……………………………...………. 17

3.1. Prawo krajowe…………………………………………………………………... 17

3.2. Prawo międzynarodowe……………………………………………………….... 17

3.3. Ochrona transgraniczna……………………………………………………..… . .. 17

3.4. Moratorium na odstrzały w Polsce……………………………………………... 17

4. Ocena dotychczasowego systemu szacowania liczebności, pozyskiwania i ochrony łosia. 19

4.1. Słabe strony szacowania liczebności i monitoringu……………….………...… . . 19

4.2. Słabe strony dotychczasowego gospodarowania łosiem w Polsce…………… .. .. 22

4.3. Słabe strony dotychczasowych form ochrony łosia w Polsce…………………... 22

5. Założenia i wytyczne strategii…………………………………………………………….. 23

5.1. Inwentaryzacja i monitoring liczebności osia…………………………… … …. .. . 23

5.2. Gospodarka leśna a obecność łosia w lasach………………………………… .... . 24

5.3. Uwarunkowania i metody zapobiegania kolizjom komunikacyjnym

ze zwierzyną…………………………………………………………………….. 28

6. Propozycja zasad zarządzania populacjami łosia w Polsce………………………………. 31

6.1. Dlaczego łoś nie powinien być traktowany jak inne jeleniowate?....................... 31

6.2. Propozycje ochrony i gospodarowania populacją łosia………………………… 32

6.3. Zasady gospodarowania populacją łosia…………………………………..….… 34

6.4. Zarządzanie łosiem na obszarach chronionych……………………………….… 41

6.5. Grupa ekspercka ds. łosia i jej zadania…………………………………………. 45

7. Ocena skutków proponowanych działań…………………………………………………. 46

8. Podsumowanie……………………………………………………………………………. 51

9. Literatura (podstawowa i uzupełniająca)..…………………………………………….….. 52

10. Załączniki (1-6)

Skład zespołu realizującego

„Strategię ochrony i gospodarowania populacją łosia w Polsce”

Kierownik projektu: Dr hab. Mirosław Ratkiewicz, prof. UwB

1. prof. dr hab. Andrzej Bereszyński, Przewodniczący Państwowej Rady Ochrony

Przyrody, Instytut Zoologii, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

2. prof. dr hab. Zbigniew Głowaciński, Państwowa Rada Ochrony Przyrody, Instytut

Ochrony Przyrody PAN w Krakowie

3. dr hab. Anetta Borkowska, Instytut Biologii, Uniwersytet w Białymstoku

4. dr hab. inż. Jakub Borkowski, Instytut Badawczy Leśnictwa, Sękocin Stary, obecnie:

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

5. dr Norbert Duda, Instytut Biologii, Uniwersytet w Białymstoku

6. dr inż. Edward Komenda, Nadleśnictwo Knyszyn

7. dr Jan Raczyński, Instytut Biologii, Uniwersytet w Białymstoku

8. dr Piotr Wawrzyniak, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku

9. mgr Magdalena Czajkowska, Instytut Biologii, Uniwersytet w Białymstoku

10. mgr inż. Bartłomiej Popczyk, Zarząd Główny Polskiego Związku Łowieckiego

11. mgr inż. Antoni Przybylski, Naczelna Rada Łowiecka Polskiego Związku

Łowieckiego

12. mgr Magdalena Świsłocka, Instytut Biologii, Uniwersytet w Białymstoku

Inne osoby zaangażowane w realizację projektu:

mgr Joanna Gromek, Instytut Biologii, Uniwersytet w Białymstoku

mgr Piotr Rode, Instytut Biologii, Uniwersytet w Białymstoku

mgr Joanna Supruniuk, Instytut Biologii, Uniwersytet w Białymstoku

studenci z Kół Naukowych Biologów Uniwersytetu w Białymstoku i Uniwersytetu im.

Adama Mickiewicza w Poznaniu

mgr inż. Wojciech Dudziuk, Dyrektor Biebrzańskiego Parku Narodowego (kooperacja

zadaniowa) oraz pracownicy BbPN

Preambuła

Łoś Alces alces (Linnaeus, 1758) jest elementem fauny holarktycznej i najokazalszym

przedstawicielem współcześnie żyjących jeleniowatych Cervidae . W europejskich

materiałach kopalnych notowany od późnego plejstocenu, od niepamiętnych czasów jest

stałym, integralnym składnikiem fauny polskich lasów i bagien, wchodząc w skład

klasycznego układu ekologicznego: las – kopytne – duże drapieżniki. Jako wolno żyjący,

autochtoniczny gatunek ssaka powinien mieć zapewnioną możliwość swobodnego

rozmnażania się i realizacji swego behawioru, w tym przemieszczania się i zasiedlania

preferowanych środowisk.

Łoś zawsze uchodził za prominentne zwierzę łowne. Jednakże w czasach nowożytnych

został wytępiony w Europie Zachodniej, a w ostatnim stuleciu także w Polsce był dwukrotnie

doprowadzony do stanu krytycznego. Dziś osiąga w naszym kraju zachodni kres swojego

zasięgu, utrzymując się w regenerujących się po nadmiernym pozyskaniu populacjach. Aby

uchronić łosia od zagłady i zachować dla przyszłych pokoleń oraz polskiego łowiectwa,

konieczne jest zweryfikowanie dotychczasowych zasad zarządzania krajową populacją łosia,

wypracowanie kompromisu między gospodarką leśną, łowiectwem, ochroną przyrody i

turystyką, opartego przede wszystkim na wynikach badań naukowych z zakresu ekologii i

genetyki gatunku oraz na zasadach dobrej praktyki.

1. Cele i założenia strategii

Niniejsze opracowanie jest propozycją zastosowania nowego modelu zarządzania krajową

populacją łosia, opartego na podstawach naukowych, w celu skutecznej ochrony i zachowania

gatunku, z uwzględnieniem współczesnych uwarunkowań środowiskowych i społecznych. U

podstaw strategii leży przekonanie, że w środowisku przyrodniczym naszego kraju jest

miejsce dla dużych dziko żyjących zwierząt, jak również, że nowoczesne państwo polskie jest

w stanie zagwarantować warunki dla koegzystencji człowieka z rodzimymi gatunkami, takimi

jak łoś, a nawet czerpać z tego profity gospodarcze (łowiectwo, turystyka). Propozycje

zawarte w strategii zgodne są z propagowaną w Polsce i Unii Europejskiej ideą

„zrównoważonego łowiectwa” (Dzięciołowski 2011).

1. Nadrzędnym celem Strategii ochrony i gospodarowania populacją łosia w Polsce

jest zapewnienie trwałości populacji łosia oraz zachowanie procesów ewolucyjnych

zachodzących w populacjach tego gatunku, ze szczególnym uwzględnieniem

unikalnego charakteru populacji łosia w dolinie Biebrzy.

2. Poza tym strategia określa zasady i mechanizmy pozwalające prowadzić rzetelną

inwentaryzację i monitorowanie liczebności łosia.

3. Strategia przedstawia warunki, które muszą być spełnione, by możliwe było trwałe,

zrównoważone gospodarowanie łowieckie tym gatunkiem w Polsce.

4. Strategia na nowo definiuje rolę parków narodowych w Polsce w kontekście ochrony

czynnej łosia.

5. Strategia zawiera ocenę skutków proponowanych działań, w tym gospodarki

łowieckiej.

6. Strategia proponuje działania, które pomogą złagodzić problem szkód od łosia w

lasach i znacząco zmniejszyć ryzyko kolizji komunikacyjnych z udziałem łosi.

2. Aktualny stan wiedzy o gatunku

2.1. Biologia, środowisko występowania, liczebność i rozmieszczenie łosia

Łoś, Alces alces L. to największy po żubrze rodzimy gatunek ssaka w Polsce. Zasiedla

on kompleksy leśne, preferując środowiska podmokłe i bagienne. W naszym kraju znajduje

się zachodni skraj zasięgu jego występowania (Rycina 2.1). Współczesny zasięg łosia na

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: