Rekompensata pracy w dniu wolnym z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy

Praca w dniu wolnym z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy rekompensowana jest na nieco innych zasadach niż praca w niedzielę i święto. Nieoddania dnia wolnego nie można bowiem zastąpić stosownym dodatkiem. Nie są to też nadgodziny, żeby oddawać czas wolny. Jak więc rekompensować pracę w takim dniu?

Harmonogramy czasu pracy
Jak prawidłowo zaplanować pracę?
Poznaj zasady rządzące tworzeniem grafików!
http://www.prawo-pracy.com.pl/

Przeciętnie 5 dni w tygodniu
Wszyscy pracownicy powinni pracować przeciętnie 5 dni w tygodniu, bez względu na to, w jakim systemie czasu pracy są zatrudnieni. Zasada ta wynika wprost z przepisu art. 129 kp. Oznacza to, że nie możesz planować pracy zawsze przez 6 czy 7 dni w tygodniu, nawet gdyby czas pracy został rozłożony na te dni w taki sposób, że nie dochodziłoby do przekroczenia przeciętnej 40-godzinnej tygodniowej normy czasu pracy. Zasada przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy umożliwia Ci natomiast nierównomierne rozłożenie dni wolnych w trakcie okresu rozliczeniowego.

Oddaj zawsze cały dzień wolny
Jeśli pracownik wykonywał pracę w dniu wolnym z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy (zazwyczaj sobota), to masz obowiązek rekompensaty pracy w takim dniu innym dniem wolnym w uzgodnionym z pracownikiem terminie. Tego „zamiennego” dnia wolnego udzielasz do końca okresu rozliczeniowego, w którym ta praca wystąpiła (art. 1513 kp). Nie ma przy tym znaczenia, że pracownik nie przepracował w sobotę 8 godzin. Oddać musisz cały dzień, nawet gdy pracował on tylko jedną godzinę. Nie może to jednak powodować strat w wynagrodzeniu pracownika.

Przykład
W piątek w godzinach wieczornych firma otrzymała niespodziewaną dostawę towaru, którą trzeba rozpakować przed poniedziałkiem.
Z tego powodu pracodawca wezwał do pracy w sobotę część pracowników pracujących normalnie od poniedziałku do piątku po 8 godzin. Pracownicy pracowali tylko przez 3 godziny, ale i tak należy im oddać cały dzień wolny.
W takiej sytuacji pracownicy otrzymają więc 8 godzin czasu wolnego od pracy, za który co do zasady nie zachowują oni prawa do wynagrodzenia. Jednak w ten sposób pracownicy Ci byliby stratni wynagrodzenie za 5 godzin, co jest niedopuszczalne. W takich przypadkach należy za te 5 godzin wypłacić pracownikom wynagrodzenie przestojowe (art. 81 kp), gdyż przyjmuje się że pracownicy byli gotowi do świadczenia pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, a nie wykonywali jej z przyczyn dotyczących pracodawcy.

Nie rekompensuj czasem wolnym!
Pracy w dniu wolnym z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy nie możesz rekompensować czasem wolnym tak jak w przypadku godzin nadliczbowych. Nie ma tu mowy o udzielaniu czasu wolnego na pisemny wniosek pracownika w stosunku 1:1 lub bez takiego wniosku w stosunku 1:1,5. Jeżeli pracownik nie przepracował w tym dniu 8 godzin, to oznacza, że nie przekroczył dobowej normy czasu pracy. Nie ma więc możliwości uruchomienia rekompensaty godzin nadliczbowych, gdyż takie godziny nie wystąpiły. Jest to możliwe jedynie w sytuacji, gdyby pracownik przekroczył 8-godzinna normę dobową. Wówczas powstaną nadgodziny, które możesz zrekompensować czasem wolnym.

Przykład
Pracownik, który pracuje w systemie podstawowym (tj. po 8 godzin na dobę) wykonywał pracę przez 10 godzin w sobotę - w dniu wolnym od pracy wynikającym z 5-dniowego tygodnia pracy. Otrzymał w zamian inny dzień wolny w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Za pozostałe 2 godziny (powyżej 8 godzin) pracodawca udzielił mu 3 godzin wolnych od pracy w okresie rozliczeniowym. Zachował się prawidłowo, ponieważ najpierw udzielił dnia wolnego i w ten sposób „oddał” pracownikowi 8 godzin przepracowanych w sobotę. Zostały jeszcze 2 godziny, które można zrekompensować na pisemny wniosek pracownika w stosunku 1:1 lub bez takiego wniosku w stosunku 1:1,5. Ponieważ pracownik nie złożył takiego wniosku, pracodawca „oddał” mu 3 godziny czasu wolnego w zamian za 2 przepracowane nadgodziny.

Nie udzielisz dnia wolnego – popełnisz wykroczenie...Zdarza się oczywiście, że pracodawcy nie udzielają pracownikom dnia wolnego w zamian za pracę w dniu wolnym wynikającym z 5-dniowego tygodnia pracy. Takie postępowanie jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika, za co inspektor pracy może ukarać Cię grzywną. I sprawy nie załatwi zapłacenie pracownikowi wynagrodzenia wraz ze 100% dodatkiem. W ten sposób rekompensujesz bowiem tylko godziny nadliczbowe powstałe w wyniku nieudzielenia dnia wolnego za pracę w sobotę.
Okolicznościami usprawiedliwiającymi nieudzielenie pracownikowi innego dnia wolnego w zamian za pracę w dniu wolnym wynikającym z 5-dniowego tygodnia pracy mogą być:

·         niemożność uzgodnienia z pracownikiem terminu takiego dnia lub

·         obiektywna niemożność jego udzielenia, gdy dzień wolny z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy, w którym pracownik pracował, był jednocześnie ostatnim dniem okresu rozliczeniowego.

...i zapłacisz za pracę w godzinach nadliczbowych
Nieudzielenie dnia wolnego w zamian za pracę w dniu wolnym z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy może spowodować pracę w godzinach nadliczbowych, jeśli pracownik w inne dni wypracował już swój wymiar czasu pracy. W takim przypadku powinieneś zrekompensować pracę w taki dzień zgodnie z ogólnymi zasadami rekompensaty za godziny nadliczbowe.

Przykład
Pracownika został wezwany do pracy w sobotę 5 stycznia 2008 r. na 10 godzin. Pracownik normalnie pracuje w podstawowym systemie czasu pracy od poniedziałku do piątku w miesięcznym okresie rozliczeniowym.
W rezultacie polecenia pracy przez 10 godzin w sobotę 5 stycznia przepracuje on w styczniu 186 godzin, choć wymiar czasu pracy w tym miesiącu wynosi 176 godzin.
Za te 10 godzin należy więc zapłacić pracownikowi wynagrodzenie za godziny nadliczbowe. Praca w szóstym dniu tygodnia spowoduje – zdaniem Państwowej Inspekcji Pracy - przekroczenie przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy, a więc pracownik powinien otrzymać za każdą godzinę swojej pracy w tym dniu normalne wynagrodzenie powiększone o dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia. Jednak ostatnie 2 godziny pracy w tym dniu przekraczają 8-godzinną dobową normę czasu pracy, a więc za nie pracownik powinien otrzymać normalne wynagrodzenie z dodatkiem 50% (chyba, że godziny te przypadały w porze nocnej, wówczas dodatek w wysokości 100%).
Niestety w razie kontroli możesz i tak zapłacić mandat, ponieważ pomimo zrekompensowania pracy nadliczbowej wciąż pozostaje naruszona zasada przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, co jest wykroczeniem.

Podstawa prawna:

·         Art. 81, art. 129, art. 1513 Kodeksu pracy.