adhd.doc

Zespół deficytu uwagi i nadpobudliwości - Zespół ADHD

Definicje:

Zgodnie z obowiązującymi również w Polsce międzynarodowymi klasyfikacjami zaburzeń zdrowia, takimi jak np. DSM – III R, nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci zaliczana jest do grupy zaburzeń związanych z zachowaniami destrukcyjnymi. Natomiast wg cytowanej ICD–10, należy do „zaburzeń zachowania i emocji rozpoczynających się zwykle w dzieciństwie i wieku młodzieńczym”

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzeń koncentracji uwagi (Atention Deficit Hyperactivity Disorder) - ADHD, jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń wieku rozwojowego. Ocenia się, że występuje on u 3-20% dzieci. Cechą charakterystyczną zespołu jest występowanie trwałych wzorców zachowania, utrzymujących się przynajmniej przez 6 miesięcy, a przejawiających się przede wszystkim jako: zaburzenia koncentracji uwagi, nadmierna impulsywność, nadruchliwość.

Nasilenie powyższych objawów jest niewspółmierne do wieku i poziomu rozwoju oraz utrudnia funkcjonowanie dziecka w otoczeniu.

Zespół ADHD - objawowo zbliżony do nadpobudliwości psychoruchowej - jest tłumaczony w katego­riach zaburzeń kontroli zachowania i wiązany z uszkodzeniami płata czołowego (lub z prob­lemami emocjonalnymi; Barkley, 1997).

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) rozpoznaje się po analizie informacji o rozwoju i zachowaniu się dziecka w domu, przedszkolu lub szkole, badaniu lekarskim pediatrycznym, konsultacji neurologicznej i psychologicznej z wykonaniem niezbędnych badań dodatkowych (EEG, NMR). Wskazana jest często opieka psychiatry dziecięcego najlepiej w wyspecjalizowanej placówce.

Przyczyny:

Przyczyną tego schorzenia jest złe funkcjonowanie niektórych struktur mózgowych. Mózg dziecka z ADHD pracuje inaczej. Gorzej funkcjonują jego części odpowiedzialne za kontrolę ruchu, impulsywność, uwagę. Inna jest objętość niektórych struktur mózgowych, nie są uszkodzone, tylko inaczej funkcjonują, mniejsza jest wrażliwość komórek nerwowych na substancje zwane neuroprzekaźnikami. Zła sytuacja w domu, napięcia między rodzicami mogą najwyżej wzmacniać objawy. Zazwyczaj dzieci z ADHD są inteligentne, twórcze i bardzo wrażliwe. Należy pamiętać, że są zdrowe, lecz mają specyficzne potrzeby i że jest im niezbędne ciągłe okazywanie szczególnej wyrozumiałości.

Istnieją 4 przyczyny ADHD: genetyczna, anatomiczna, neurofizjologiczna i środowiskowa.

Do czynników takich zaliczamy m.in.:

·   czynniki uszkadzające komórkę nerwową (alkohol, narkotyki itp.),

Korelacja czynników biologicznych ze społecznymi

·   atmosfera domowa, nieprawidłowy styl wychowawczy w rodzinie,

·   brak zaspokajania podstawowych potrzeb psychicznych dziecka.

ZABURZENIA SENSORYCZNE obejmują deficyty w zakresie dotyku, propriocepcji, kinestezji, funkcji przedsionkowych, percepcji słuchowej i wzrokowej oraz orientacji przestrzennej. Niepewność grawitacyjna i nie­tolerancja pewnych typów ruchu zwykle nie muszą iść w parze z ucze­niem się szkolnym, lecz mają wpływ na rozwój emocjonalny i zachowanie dziecka.

Objawy:

W sferze ruchowej: wyraźny niepokój ruchowy w zakresie dużej i małej motoryki, niemożność pozostawania w bezruchu, bezcelowe chodzenie, zwiększona szybkość i częsta zmienność ruchów (wrażenie ciągłego pośpiechu), przymusowe wymachiwanie rękami, wzmożone drobne ruchy kończyn (poruszanie palcami rąk, ciągłe zajmowanie się rzeczami, które leżą w zasięgu rąk, kiwanie się na krześle itp.).

W sferze poznawczej: trudności w skupieniu uwagi (uwaga chwiejna, wybitnie zależna od czynników afektywnych), brak wytrwałości w przypadku małego zainteresowania i niedostrzegania bezpośredniej korzyści z działania, wzmożony odruch orientacyjny, pochopność, znaczna męczliwość w pracy intelektualnej i związana z tym nierównomierna wydajność, pobieżność myślenia, przerzucanie uwagi z obiektu na obiekt (udzielanie nieprawidłowych, nieprzemyślanych odpowiedzi na pytania lub nieprawidłowe rozwiązywanie zadań) w badaniach inteligencji niektórzy autorzy stwierdzają poziom „poniżej spodziewanego”, głównie w skalach wykonawczy, trudności wizualno – motoryczne, trudności syntetyzowania w myśleniu, brak umiejętności planowania, u wielu dzieci z zaburzeniami koncentracji uwagi występują pewnego rodzaju zaburz mowy lub języka, do których należą: opóźnienie rozwoju mowy, kłopoty z artykulacją, problemy ze struktura zdania, nieprawidłowe układanie dźwięków, Trudności stanowi również pisemne wyrażanie myśli i słuchowa pamięć krótkotrwała.

W sferze emocjonalnej: nieopanowane, nieraz bardzo silne reakcje emocjonalne, wzmożona ekspresja uczuć, zwiększona wrażliwość emocjonalna na bodźce otoczenia, wybuchy złości, impulsywność działania.

Diagnoza i leczenie:

I trudność – Dziecko działa niezwykle szybko, chaotycznie, a wypowiedzi niejasne, skrótowe, niedokończone, często kierowane w przestrzeń, a nie bezpo­średnio do słuchacza - rozmówca czuje się zagubiony, zdezorientowany, podenerwowany i nie tworzy się między partnerami porozumienie. Bardzo trudno zbudować prze­strzeń wspólnego działania, w której dziecko i jego towarzysz mieliby poczucie, że robią coś naprawdę razem.

II Drugie poważne utrudnienie kontaktów społecznych wynika z za­burzonej zdolności do kontroli emocji. U dzieci tych uruchomiony proces emocjonalny narasta gwałtownie, prowadząc do poważnej dezorganizacji zachowania. Dzieci te są bezradne wobec własnych emocji, które ogarniają je bez reszty, a wyrażane są często w postaci zachowań dalece odbiegających od tego, co jest powszechnie akceptowane.

WYKRYWANIE: We wczesnym dzieciństwie: ciągła aktywność ruchowa, opóźniony rozwój mowy, problemy ze snem, problemy z jedzeniem, łącznie z występowaniem wymiotów, lub słaby odruch ssania, ataki kolki, które mogą wynikać z uczulenia, ale również mogą być wynikiem zaburzeń koncentracji uwagi, dzieci nadpobudliwe nie lubią (wg opinii wielu rodziców), gdy się je przytula,

Wiek szkolny: niedostosowanie do wymagań szkolnych (zajęcia w pozycji siedzącej), nadmierna gadatliwość i impulsywność, która narzuca dziecku rolę błazna w oczach klasy, problemy z koordynacją objawiające się przede wszystkim nieprawidłowym chwytaniem ołówka lub brakiem umiejętności zabawy w grupie, coraz wyraźniejsze problemy z mową.

U znacznej części dzieci z ADHD rozpoznaje się też dysleksję.

Zarys postępowania w ADHD

1.       Diagnoza. Pierwszym krokiem w leczeniu jest postawienie dia­gnozy. Często towarzyszy temu ulga, jaką odczuwa pacjent: „Przy­najmniej wiem już, jak to się nazywa". Cała terapia zaczyna się od rozpoznania zaburzenia. Edukacja. Im więcej dowiesz się na temat ADHD, tym skutecz­niejsza będzie terapia. Dokładne poznanie, czym jest ADHD, po­zwala lepiej zrozumieć, jak zaburzenie wpływa na twoje życie, jakie podjąć działania. Pozwala również uczynić zasadniczy krok, by wyjaśnić istotę choroby innym ludziom.

2.       Strukturalizacja. Chodzi o wprowadzenie zewnętrznej dyscypli­ny oraz kontroli osób z ADHD. Konkretne, praktyczne narzędzia to: spisy rzeczy do zrobienia, segregowanie danych (np. różnoko­lorowe segregatory), terminarze, ustalanie celów, codzienne pla­nowanie i tym podobne sposoby, które mogą znacznie graniczyć wewnętrzny chaos w życiu osób z ADHD oraz zwiększyć efektyw­ność działania, jak również wzmocnić poczucie kontroli.

3.       Trening lub / i psychoterapia. Osoba z ADHD dużo skorzysta, ma­jąc swojego „trenera", czyli kogoś, kto stoi na uboczu i podtrzy­muje na duchu, daje wskazówki, przypomina oraz pomaga kon­tynuować rozpoczęte zadania. Ludziom z ADHD bardzo przyda­je się tego rodzaju pomoc, bez której czują się zagubieni. Może temu doskonale służyć terapia grupowa. Istnieją również wska­zania do podjęcia tradycyjnej terapii, jeśli zaburzeniu towarzy­szy depresja i problemy z samooceną.

4.       Leczenie farmakologiczne. Istnieje kilka leków, które pomagają załagodzić wiele objawów ADHD. Leki działają jak „proteza"(ritalin), po­magając danej osobie się skupić. Zmniejszają również poczucie wewnętrznego chaosu i niepokoju, tak częstego w przypadku ADHD. Leczenie farmakologiczne polega na przywracaniu rów­nowagi w stężeniu neuroprzekaźników, której brak w ośrodkach mózgu odpowiadających za regulację uwagi, kontrolę popędu i na­strój. Choć nie jest to jedyny sposób postępowania, leki mogą przynosić głęboką ulgę, a kiedy używa się ich właściwie, są cał­kowicie bezpieczne.

DZIAŁANIE

1. Ocena profilu psychoedukacyjnego, w skład, którego wchodzi: test na inteligencję, ocena osiągnięć dziecka w zakresie pięciu podstawowych umiejętności: czytania, literowania, liczenia, pisania i mówienia. Testy inteligencji przeprowadza się z dwóch powodów: - aby ocenić ogólne możliwości dziecka oraz zorientować się, czy istnieje znacząca różnica między możliwym a aktualnym poziomem osiągnięć w zakresie podstawowych umiejętności,- dzieci z zaburzeniami koncentracji uwagi maja charakterystyczną dużą rozpiętość w wynikach IQ.

2. Stwierdzenie pewnego stopnia niedojrzałości ośrodkowego układu nerwowego dziecka, np. poprzez korowe potencjały wywołane (EEG), co pozwala na dokładne stwierdzenie zaburzeń koncentracji uwagi u dzieci, a nawet na ich sklasyfikowanie. Dzięki wszechstronnemu badaniu dziecka, w skład, którego wchodzi badanie lekarskie, badanie psychopedagogiczne, badania neurofizjologiczne, ocena mowy oraz terapia zajęciowa, tylko u nielicznych dzieci z zaburzeniami koncentracji uwagi diagnoza nie ujawnia problemu.

Kryteria diagnostyczne zespołu zaburzeń uwagi i nadruchliwości u dzieci (zgodnie z DSM-III-R)

Uwaga: Dane kryterium można uznać za spełnione tylko wtedy, gdy zachowanie pojawia się częściej niż u większości ludzi w tym samym wieku rozwojowym.

A. Trwające przynajmniej 6 miesięcy zaburzenia, w czasie, których występuje, co najmniej 8 z wymienionych:

1.      Częste nerwowe poruszanie rękoma lub stopami albo niemożność usiedzenia na krześle (u nastolatków [lub dorosłych] może to być tylko subiektywne odczucie niepokoju).

2.      Trudności z pozostawaniem na swoim miejscu, kiedy się tego od dziecka wymaga.

3.      Łatwe rozpraszanie się pod wpływem bodźców z zewnątrz.

4.      Niecierpliwość przy oczekiwaniu na swoją kolej w grach lub zabawach grupowych.

5.      Odpowiadanie na pytanie, zanim się je usłyszy do końca.

6.      Trudności z przestrzeganiem instrukcji otrzymanych od innych.

7.      Trudności z dłuższym skupianiem się na zadaniach lub czynnościach.

8.      Częste przerzucanie się z jednej nieukończonej czynności do drugiej.

9.      Hałaśliwe zachowanie podczas zabawy.

10.  Nadmierna gadatliwość.

11.  Przerywanie innym lub wtrącanie się w rozmowę.

12.  Niesłuchanie tego, co ktoś mówi.

13.  Częste gubienie rzeczy potrzebnych do zadań czy zajęć w szko­le lub domu.

14.  Częste angażowanie się w niebezpieczne działania, nie zastanawianie się nad możliwymi konsekwencjami.

B.              Początek wystąpienia objawów przed 7 rokiem życia.

C.              Niespełnienie kryteriów dotyczących rozprzestrzeniających się zaburzeń rozwojowych.

Objawy, które mogą towarzyszyć ADHD, przypominać je lub maskować

TERAPIA

1.Terapia behawioralna: celem jest modyfikacja zachowania dziecka poprzez wygaszanie złych nawyków, a wzmacnianie dobrych (zasada nagradzania i karania). Postępy widoczne są po długim czasie.

2.Nauczanie wyrównawcze: dodatkowe zajęcia podczas których, dziecko nabywa pewnych nawyków pomocnych w uczestniczeniu w zajęciach. Ważne jest tutaj zaangażowanie rodziców.

3.Terapia mowy i języka: u dzieci nadpobudliwych psychoruchowo mogą występować zaburzenia mowy (takie jak jąkanie, problemy z artykulacją), dlatego w takich przypadkach niezbędna jest pomoc logopedy.

4.Terapia zajęciowa: nacisk głównie na prawidłowy rozwój motoryczny dziecka (u dzieci nadpobudliwych, często występuje lateralizacja skrzyżowana, co może powodować duże problemy w funkcjonowaniu).

5.Kontrola dietetyczna: istnieje przypuszczenie, że spożywanie takich produktów jak: kakao, środki konserwujące, barwniki, salicylany i cukier mogą dodatkowo wzmagać aktywność dziecka - jednak brak na ten temat dokładnych badań naukowych.

6.Leczenie farmakologiczne: w Polsce jest bardzo rzadko stosowane. Leki takie jak Ritalin, Dexedrine, Cylert, poprawiają przebieg procesów neurochemicznych zachodzących w mózgu.

Aby dzieci nadpobudliwe były szczęśliwe i zdrowsze, trzeba im zapewnić środowisko, w którym panuje porządek i stabilizacja:

1.      Należy uprościć styl życia.

2.      Ograniczyć dopływ bodźców zewnętrznych, gdyż ich nadmiar oddziałuje szkodliwie.

3.      Nie dawać dziecku zbyt dużo zabawek naraz.

4.      Niech ma do wykonania tylko jedno zadanie - tak długo, aż się z niego wywiąże.

5.      Wprowadzić ustalony - choć nie sztywny - plan zajęć, który da dzieciom poczucie stabilizacji. Chodzi nie tyle o dokładne wyznaczanie i trzymanie się godzin, ile o przestrzeganie porządku, czyli kolejności zajęć.

6.      Dbać o racjonalne żywienie rodziny, podając regularnie posiłki oraz przekąski, które będą proste, a jednocześnie bogate w różne składniki.

7.      Starać się układać dzieci do snu w atmosferze serdeczności, miłości i odprężenia.

8.      Ustalić normy postępowania, które pomogą panować dziecku nad swą impulsywnością.

9.      Opracować kodeks obowiązujących reguł, jak również sprecyzować konsekwencje łamania niepodważalnych praw.

10.  Warto wiedzieć, co dziecko lubi, a czego nie. Warto więc pozwolić dziecku wybrać ulubione zabawki, którymi m...