Wędrówki ludów
Wykłady
Wykład nr 1
2.10.2009
Informacje wstępne, źródła
Źródła etnograficzno-geograficzne:
· Tacyt „Germania”
· Ptolemeusz „Geografia”
· Pompejusz „Opisanie świata”
Źródła dotyczące Germanów;
· Strabon „Geografia”
· Mapa Agryppy
· Piliniusz Starszy „Historia Naturalis”
· Pomponiusz Mela „Geografia”
· Kasjusz Dion „Historia Rzymska”
· Ammian Marcelinus „Dzieje”
· Prislos z Panion „Historia”
· Prokopiusz z Cezarei „Historia wojen”
· Kasjodor „Historia Gotjica”
· Jordanes „Gethica”
Źródła archeologiczne:
Wykład nr 2
16.10.2009
Celtowie
Attalos I- III w.pne. pokonuje Celtów, ufundował „umierającego gala” i „gala zabijającego żonę” (grupa Ludovisi)
Galaci- grecka nazwa Celtów
Źródła:
· lingwistyczne (nazwy rzek, oppidów, inskrypcje)
· literatura irlandzka i walijska (cykl ulsterski)
· archeologiczne (osady, oppida, cmentarzyska, obiekty kultowe, skarby)
Książę z Glauberg w Hesji (rzeźba z 500 r.pne.)
Halsztat D1- 600- 530/520 r.pne.
Halsztat D2-D3- 530/520-480 r.pne.
Zachodniohalsztacki krąg kulturowy- ojczyzna Celtów
Ht D1- Pierwsze wzmianki o Celtach
Źródła pisane:
· Hekatajos z Miletu (VI w.pne.)- pierwsze wzmianki o Celtach w kontekście Massali
· Herodot „Dzieje”- źródła Dunaju znajdują się na ziemiach Celtów, miasto Pyrene, coś jest na zachód od Słupów Heraklesa
Groby książęce: Vix, Hochdorf, La Tene, Hohenaspeng
Okres późno halsztacki (VI w.pne.):
· kontakty z grekami (importy, naczynia do wina)
· wpływy Scytyjskie
· VI w.pne. początek handlu z Etruskami
Hochdorf (530 r.pne.)- grób książęcy, wóz czterokołowy, importy greckie, kanapa z brązu, ceramika czarnofigurowa
Mont Lassois-
Vix (500 r.pne.)- księżniczka, wóz czterokołowy, krater z brązu
Laten A- 480-390 r.pne.
Laten B1- 390-330 r.pne.
Laten B2- 330-250 r.pne.
Laten C1- 250-180 r.pne.
Laten C2- 180-120 r.pne.
Laten D1- 120-60 r.pne.
Laten D2- 60-10 r.pne.
LATEN A wczesny styl Lateński
gr. zachodnia
gr. wschodnia: środkowy Ren, Mozela
Kelinspergle (450 r.pne.)- kylix z Grecji, etruskie dzbany, etruski stamnos, okucie rogu
Reinheim (Laten A)- stapianie się różnych stylów
Pochówki z rydwanami dwukołowymi w rejonie nad Marną i Mozelą.
Sztuka:
· greckie spirale, palmety, motywy figuralne
· scytyjskie motywy zoomorficzne
· lokalne tradycje halsztackie
· etruskie naczynia z brązu
· fibule typu Certosa
· motyw ludzkiej głowy i spadającej kropli
· ornament plastyczny- listwy reliefy
· częste używanie złota
gr. północna- pokrywa się z kręgiem grobów książęcych
gr. południowa- płaskie cmentarzyska szkieletowe
fibule typu Marzabotto
fibule z nóżką w kształcie ptasiej główki
naszyjniki i bransolety z trzema grupami zgrubień
ceramika stempelkowa toczona
OSADY
kontynuacja późno halsztackich osad obronnych-Zavist
LATEN B 390-250 r.pne.
· Polibiusz „Dzieje”
· Liviusz „Ab urbe condita”
· Pauzaniasz „Wędrówki po Helladzie”
· Platon „Prawa”
· Arystoteles „Polityka”
Eforos 405-390 r.pne.
Początek IV w.pne.- zasiedlenie Galii przedalpejskiej Bojowie, Insubrowie
Sojusz z Macedonią
370 r.pne.- zdobycie Rzymu i dojście do Sycylii
poł IV w.pne.- Wolkowie-Tektosagowie na Morawach i Górnym Śląsku
początek III w.pne.- najazd na Grecję, Trację, Dację ( Bojowie, Tektosagowie, Skordyskowie)
Państwo Galatów w Azji Mniejszej
STYL WALDAGESHEIMSKI kontynuuje tradycje grobów książęcych
styl roślinny- spirale zwiniętej wici
zanik śródziemnomorskich importów
brak importów=niepewne datowanie
masowa produkcja- zapinki, bransolety, naszyjniki
Waldagesheim- jedyny grób książęcych
dużo znalezisk kultowych- Duchcov
dużo znalezisk luźnych
hełm z Amfreville
płaskie cmentarzyska- Munsingen (200 grobów)
fibule z tarczką typu Munsingen
toczona ceramika
pochówek- pozycja wyprostowana, trumny, rzadko komory, kości zwierzęce w grobach, pokarmy roślinne, różna orientacja grobów
pochówki ciał bez głów lub samych głów
na peryferiach występuje ciałopalenie
cmentarzyska z kilkudziesięciu grobów
LATEN C 250-120 r.pne.
Poł III w.pne.- docierają do Małopolski, Słowacja, Ukraina Zakarpacka, Słowenia,
225 r.pne.- Rzym pokonuje ich pod Telamonem
pocz II w.pne.- zahamowanie celtyckiej ekspansji
II w.pne.- romanizacja Galii Przedalpejskiej
koniec II w.pne.- utworzenie rzymskiej Galii Narbońskiej
W Siedmiogrodzie powstają Dakowie i wypierają Celtów
Laten C1- zanik obrządku szkieletowego
Laten C2- zanik cmentarzysk- Węgry, Czechy, Morawy, pd. Polska
Laten C2- pojawienie się oppidów
Laten C2/C1- latenizacja Europy Środkowej i Północnej
zapinki środkowo lateńskie
długie dwusieczne miecze
niszczenie broni zmarłego
umba taśmowate
pasy łańcuchowe
szklane bransolety
naczynia toczone, grafitowe
OPPIDUM
charakter obronny, centrum polityczne, gospodarcze i religijne
powierzchnia do kilkuset hektarów
Mancheim
murus gallicus- wał ze skrzyń drewnianych, kamienne lico muru
Liptovska Mara- dodatkowo pionowe paleobotaniczne
Zavist- posiada akropol
Manching
wzmacniane bramy w głębi murów
działki ogradzane murkami
Stradonice- narzędzia kowalskie
Manching- skarb staterów muszlowych
tworzą stal i skuwają ją z miękkim żelazem
koniec III w.pne.- początek mennictwa
statery muszlowe
pług koleśny
żniwiarka
żarna obrotowe
LATEN D 120-10 r.pne.
· Posejdonios „Dzieje”
· Strabon
· Diodor Sycylijski
· Cezar
Laten D2
napór Germanów na Celtów
podbój Galii przez Cezara
Burebista król Daków pokonuje Bojów
całkowity zanik cmentarzysk
pojawiają się Swebowie
fibule miseczkowate
fibule Nauheim
fibule typu G, K, A.65, A.18, A.19
fibule z kryzą na kabłąku
fibule Aucissa czyli A.242
ceramika malowana
umba koliste i z kolcem
pochwy mieczy zdobione techniką opus interrasile- ażurowe
świątynia w Roquepertuse
świątynia w Entremont
rytualne studnie w Wandei
kalendarz z Coligny
Wykład nr 3
13.11.2009
Kultura oksywska i krąg kultur północnoeuropejskich- na krańcach zlatenizowanego świata
Uppland- najbardziej na północ wysunięty zlatenizowany obszar Europy
KULTURA OKSYWSKA
200 p.n.e- 20 n.e
cmentarzysko w Gdyni-Oksywiu
A1 LtC2-pocz. LTD1
A2 LT D1
A2a- zapinki F,G,H,K
A2b- zapinki J, K ,I
A3 LTD2
Stanowiska:
Cmentarzyska: Rządz, Podwiesk, Rumia, Pruszcz Gdański, Warszkowa,
przebywali głównie na wybrzeżach od Regi po Wisłe, okolice Torunia
Osady: Szynych koło Grudziądza, Rumia
Obrządek pogrzebowty
ciałopalenie
groby jamowe oznaczone kamiennymi stelami
groby na pn były pokryte brukiem kamiennym
groby popielnicowe to 30- 50% wszystkich grobów
sporadycznie groby szkieletowe
...
umkc