Odbiornik nasłuchowy SSB-CW 26-30 MHz.pdf

Odbiornik nasłuchowy

SSB/CW 26 − 30MHz

2416

Do czego to służy?

Z listów docierających do redakcji wyni−

ka, że wielu Czytelników jest zainteresowa−

nych nasłuchem radiowym w zakresie

10 i11m.

Wzakresie tym pracuje wiele ekspedycji

CB i można tam usłyszeć mnóstwo stacji

DX−wych. Podobnie jest powyżej zakresu

CB, czyli w zakresach krótkofalarskich 28−

29,7MHz. Pasma te nabierają coraz większe−

go znaczenia, bowiem na skutek wzrostu ak−

tywności słonecznej pojawia się coraz więcej

stacji pracujących emisją jednowstęgową

(SSB) i telegrafią (CW). Wszystkie dotych−

czas opisywane układy odbiorników AVTby−

ły przystosowane do odbioru emisji zmodula−

cją amplitudy (AM) oraz częstotliwości (FM)

iżaden ze sprzedawanych kitów AVTnie za−

pewniał odbioru SSB czy CWwtym interesu−

jącym zakresie częstotliwości. Wychodząc na−

przeciw tym potrzebom autor postanowił

opracować ipraktycznie sprawdzić odbiornik,

który charakteryzowałby się niewielką liczbą

elementów ibył przy tym tak zaprojektowany,

aby istniała możliwość dalszych eksperymen−

tów − poprzez wymianę elementów LC czy re−

zonatorów kwarcowych przystosowania

układu do innych interesujących zakresów, za−

równo poniżej, jak i powyżej wspomnianego

zakresu KF (np. pasmo 6m).

Wopisywanym poniżej odbiorniku zasto−

sowano znane już Czytelnikom − choćby

z opisu konwertera UKF CCIR/OIRT (EdW

1/2000) − układy LA1185.

już wspomniano, do budowy odbiornika wy−

korzystano specjalizowany układ scalony

FM firmy SANYO LA1185 wobudowie jed−

norzędowej (S9IC).

Warto przypomnieć, że w skład struktury

wewnętrznej tego układu wchodzą cztery za−

sadnicze bloki: wzmacniacz w.cz., mieszacz

zrównoważony, oscylator (generator), sepa−

rator oscylatora (bufor).

Ponieważ układ ten był pierwotnie przy−

stosowany do zakresu UKF (maksymalna

częstotliwość pracy w katalogu − 118MHz),

należało odpowiednio przystosować układ,

szczególnie jeśli chodzi ogenerator, bowiem

wśród sprawdzanych układów LA1185 oka−

zało się, że maksymalna częstotliwość pracy

tego bloku wynosi około 20MHz (w aplika−

cjach katalogowych nie udało się autorowi

znaleźć tej potrzebnej informacji).

Wybór padł więc na zastosowanie − za−

miast popularnej częstotliwości pośredniej

wzakresie 5−10MHz − na dużo wyższą, czyli

około 40MHz. Jest to korzystna wartość, je−

śli chodzi o ilość niepożądanych produktów

wyjściowych odbiornika. Warto zaznaczyć,

że większość współczesnych rozwiązań fa−

brycznych transceiverów ma również wyso−

ką częstotliwość pośrednią (np. krajowe

transceivery typu DIGITAL).

Schemat elektryczny odbiornika przedsta−

wiono na rysunku 2 . Sygnał zanteny poprzez

wejściowy obwód rezonansowy L1C2 jest

skierowany na wzmacniacz w.cz., w układzie

wyjściowym którego znajduje się obwód

L2C6. Obydwa obwody wzmacniacza są ze−

strojone wpobliżu 27MHz (środek pasma CB).

Poprzez kondensator C5 wzmocniony sygnał

jest podany na jedno z wejść mieszacza. Na

drugie wejście mieszacza, poprzez separator,

dochodzi sygnał zoscylatora. Elementem decy−

dującym oczęstotliwości oscylatora jest obwód

L4C9, dołączony poprzez kondensator C8.

Wszystkie cewki mają indukcyjność po około

1µ H. Częstotliwość oscylatora jest zmieniana

elektronicznie za pośrednictwem diody pojem−

nościowej Dsterowanej napięciem zpotencjo−

metru R4. Elementy zostały tak dobrane, aby

wdwóch skrajnych położeniach suwaka poten−

cjometru uzyskać częstotliwości 66MHz

i70MHz, co zapewnia założony odbiór sygna−

łów wejściowych zzakresu 26−30MHz.

Rys. 1

Jak to działa?

Schemat blokowy opisywanego odbiorni−

ka przedstawiono na rysunku 1 .

Jest to układ klasycznej superheterodyny

z pojedynczą przemianą częstotliwości. Jak

Elektronika dla Wszystkich

Sygnał wyjściowy US1 (różnica częstotli−

wości sygnałów wejściowych mieszacza)

z obwodu L3 jest doprowadzony do wejścia

czterokwarcowego filtru drabinkowego

40MHz o szerokości pasma około 2,5kHz

(niezbędna szerokość do odbioru emisji SSB).

Zfiltru kwarcowego SSB sygnał jest skie−

rowany na układ scalony US2 pracujący jako

wzmacniacz pośredniej częstotliwości, de−

tektor SSB i generator pomocniczy BFO.

Wobwodzie wyjściowym wzmacniacza p.cz.

znajduje się obwód rezonansowy L5C20

o częstotliwości 40MHz, zaś w obwodzie

oscylatora pracującego jako BFO − rezonator

kwarcowy, identyczny jak w filtrze kwarco−

wym. Częstotliwość tego oscylatora powinna

wypadać na jednym ze zboczy filtru kwarco−

wego, ale w praktyce okazało się, że po

zwarciu zacisków Xdo masy uzyskuje się od

razu zadowalający odbiór górnej wstęgi

bocznej (większość stacji powyżej 10MHz

pracuje właśnie taką wstęgą). Chcąc zapew−

nić sobie możliwość zmiany wstęgi USB−

LSB należy, za pośrednictwem dodatkowego

przełącznika, w miejsce X włączać dobrane

eksperymentalnie: raz dodatkową indukcyj−

ność, adrugi raz kondensator − trymer 10pF,

pamiętając o bardzo krótkich doprowadze−

niach do przełącznika. Z wyjścia detektora,

którym jest rezystor R7, sygnał − już małej

częstotliwości − po odfiltrowaniu za pośre−

dnictwem elementów obwodu C23−R9−C24

jest wzmacniany w jednostopniowym ukła−

dzie z tranzystorem T1, a następnie w ukła−

dzie scalonym US4−LM386. Wzmacniacz

m.cz. nie wymaga szerszego omówienia po−

za jedną uwagą, że przy zasilaniu znapięcia

4,5V(po pominięciu stabilizatora 5V− US3)

pracuje zsiłą głosu nie wystarczającą do za−

silania głośnika. Jeśli jednak ktoś korzysta

tylko ze słuchawek, to oczywiście może

uprościć sobie wten sposób układ używając

do zasilania 4,5−5V, np. jednej baterii 3R12.

Dodatkowe elementy RC wobwodzie za−

silania poszczególnych obwodów odbiornika

stanowią niezbędne układy odsprzęgające.

Na przykład kondensator C33 o tak dużej

wartości został użyty w końcowej fazie uru−

chamiania odbiornika aby przeciwdziałać

wzbudzaniu się toru m.cz.

czonego do nóżki 8 układów scalonych

LA1185 za pomocą wtórnika źródłowego

(np. opisanego wEdW12/99).

Wartość rezystora R3 powinna być tak do−

brana, aby w dwóch skrajnych położeniach

Montaż i uruchomienie

Cały konwerter zmontowano na małej

płytce drukowanej zamieszczonej we

wkładce. Rozmieszczenie elementów po−

kazano na rysunku 3 .

Wszystkie cewki (powietrzne) można

bez problemu wykonać własnoręcznie

przez nawinięcie na pręcie ferrytowym.

Wurządzeniu modelowym cewki L1, L2,

L3 iL5 to dławiki fabryczne otypowej in−

dukcyjności 1µ H (10 zwojów DNE0,3 na

pręcie ferrytowym o średnicy 1,5mm).

Cewka oscylatora przestrajanego również

może być wykonana podobnie jak pozosta−

łe, ale wrozwiązaniu modelowym jako L4

użyto obwód składający się z 5 zwojów

drutu srebrzonego ośrednicy 0,8mm nawi−

niętego na korpus z rdzeniem z filtru ob−

wodu 10x10mm. Obwód taki daje się ła−

two regulować poprzez pokręcenie rdze−

niem, ajest dodatkowo ekranowany, co ma

duży wpływ na stabilność częstotliwości.

Zmontowaną płytkę najlepiej jest zao−

patrzyć wzłącze gold−pin, umożliwiające

łatwe dołączenie potrzebnych elementów

dodatkowych odbiornika, a także ekspe−

rymentowanie.

Do zasilania odbiornika można wyko−

rzystać zasilacz stabilizowany 9−12V lub

dwie baterie 3R12 (a w ostateczności jedną,

pamiętając o pominięciu U3 i zmostkowaniu

przewodem we−wy stabilizatora). Wartość re−

zystora R10 powinna być tak dobrana, aby na−

pięcie na kolektorze T10 wynosiło około 2,5V.

Jeżeli w układzie zastosowano wszystkie

elementy sprawne, to strojenie może sprowa−

dzić się do ustawienia częstotliwości VFO

poprzez pokręcenie rdzeniem w cewce L4.

Do kontroli pracy układów VFO i BFO naj−

lepiej jest użyć miernika częstotliwości dołą−

Rys. 3 Schemat montażowy

potencjometru R4 uzyskać odbiór całego in−

teresującego zakresu. Oczywiście korekcji

częstotliwości VFO należy dokonywać po−

przez regulację rdzenia wcewce L4 (korekcji

wartości kondensatora C9).

Optymalnego zestrojenia pozostałych

obwodów rezonansowych można dokonać

poprzez korekcję wartości kondensatorów

C2, C6, C20, kierując się największą czuło−

ścią odbiornika (po załączeniu anteny).

Ciąg dalszy na stronie 75

Rys. 2

Elektronika dla Wszystkich

pełni tu tylko rolę sygnalizatora wstrząsów −

nie jest konieczne jej montowanie wukładzie.

Aby układ działał niezawodnie, żeby wyzwa−

lanie alarmu następowało za każdym razem

gdy wystąpi wstrząs, zastosowano przerzut−

nik monostabilny zbudowany na bramkach

NOR U2A i U2B. Pojawienie się nawet krót−

kiego impulsu na wyjściu komparatora

U1B spowoduje wyzwolenie przerzutnika na

czas, który został określony stałą czasową

R8C3 − około 1,5 sekundy. Gwarantuje to nie−

zawodne działanie układu. Bramka U2C ne−

guje sygnał z wyjścia przerzutnika, tak wiec

układ może wyzwalać alarm stanem wysokim

lub niskim, w zależności od potrzeb.

Montaż i uruchomienie

Prezentowany układ można zmontować na

jednostronnej płytce pokazanej na rysunku

2 i umieścić w obudowie typu KM−25B.

Układ jest na tyle prosty, że od razu po

zmontowaniu powinien działać poprawnie.

Przy montażu należy zwrócić uwagę na to,

aby kondensator C1 przylutować w pozycji

leżącej. Na samym końcu trzeba przyluto−

wać do płytki głośniczek piezo, a do niego

sprężynę, którą trzeba nawinąć we własnym

zakresie. Najlepiej zrobić to na wiertle o śre−

dnicy około 5mm. Po wykonaniu wszystkich

czynności montażowych pozostaje jedynie

wyregulować czułość układu za pomocą po−

tencjometru VR1.

Wykaz elementów

Rezystory

R1 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..330k ΩΩ

R2 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..1k ΩΩ

R3,,R8 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..100k

R4,,R5 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..47k

R6 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..560

R7,,R9 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..20k ΩΩ

VR1 − Helitrim .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..50k ΩΩ

Kondensatory

C1 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..100nF

C2 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 220nF

C3 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..22mF/16V

Półprzewodniki

U1 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..LM358

U2 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..4001

D1 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..1N4148

D2 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..LED

T1 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..BC548

Różne

Membrana piiezo

Obudowa KM25B

ARK2/500 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..2sztt

Mariusz Nowak

Od Redakcji . Opisywany układ zo−

stał sprawdzony w warunkach labora−

toryjnych. Stwierdzono, że działa zgo−

dnie z opisem. Nie testowano jednak

jego działania w finalnym zastosowa−

niu, czyli w samochodzie.

Rys. 1 Schemat montażowy

Komplet podzespołów z płytką jest

dostępny w sieci handlowej AVT jako

kit szkolny AVT−2418

Wykaz elementów

US1,, US2 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..LA1185

US3 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..78L05

US4 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..LM386

T1 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..BC547......

D .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..BB105

R1,, R2,, R6,, R8,, R12 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..22 ΩΩ

R3 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 4,,7k

Ciąg dalszy ze strony 73

Jeżeli nie dysponujemy przyrządami po−

miarowymi, to można spróbować np.

umówić się z kolegą mieszkającym w nie−

wielkiej odległości (w sąsiednim bloku...),

który będzie przeprowadzał łączności na

SSB, a my w tym czasie ustawimy częstotli−

wość VFO i ew. dokonamy korekcji zestroje−

nia innych obwodów rezonansowych na naj−

większą siłę sygnału. Oczywiście jakość

odbieranego sygnału zależy od ustawienia

częstotliwości BFO, dlatego warto i tutaj po−

eksperymentować w punkcie X.

Choć konstrukcja urządzenia jest upro−

szczona do niezbędnego minimum, to z prostą

anteną typu dipol 2x2,6m zapewnia ono

odbiór wielu stacji amatorskich, zarówno z za−

kresu CB, jak i pasma krótkofalowego. Oczy−

wiście nie należy zapominać o znaczeniu pro−

pagacji oraz o tym, że najlepszym wzmacnia−

czem wejściowym jest dobra antena.

Na rysunku 4 pokazano różne możliwości

rozszerzenia zakresów odbiornika.

Będziemy wdzięczni za wszelkie uwagi

na temat nietypowego wykorzystania opisa−

nego układu, a zwłaszcza jako odbiornika

2m.

......220k

)

R10 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..470k (220k ΩΩ

......680k ΩΩ

)

ΩΩ

R13 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..47k ΩΩ /B (pottencjjomettr obrottowy)

R14 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 10

ΩΩ

C1,, C5,, C8,, C19 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 10pF

C2,, C6,, C9 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..33pF

C3,, C4,, C11,, C18 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 1nF

C7,, C10,, C12,, C21,, C22,, C23,, C24 .. .. .. .. .. .. .. .. ..10nF

C13,, C14,, C15,, C16,, C17,, C20 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..15pF

C25,, C28,, C31 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..100nF

C26,, C27,, C30,, C32 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..100 µµ F/16V

C29 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..22uF (1

Rys. 4

C33 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..1000 µµ F/16V

X1,, X2,, X3,, X4,, X5 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 40MHz (20MHz)

L1,, L2,, L3,, L5 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 1 µµ H

L4 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. pattrz ttekstt

Gll .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 8/0,,2W

F......22

Andrzej

Janeczek

Komplet podzespołów z płytką jest

dostępny w sieci handlowej AVT jako

kit szkolny AVT−2416

Elektronika dla Wszystkich

ΩΩ

R4 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..10k ΩΩ /A (pottencjjomettr obrottowy)

R5 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 68k (47k

R7,, R9,, R11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 2,,2k

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: