Prosty sprzęt treningowy do łowów na lisa.pdf

Prosty sprzęt treningowy

do „łowów na lisa”

Do czego to służy?

Łowy na lisa to potoczne określenie

oficjalnej dziedziny sportu krótkofalarskie−

go o zasięgu międzynarodowym o nazwie

Radioorientacja Sportowa lub Amatorska

Radiolokacja Sportowa (w skrócie ARS).

Łowy na lisa polegają na wykrywaniu

położenia ukrytych w terenie nadajników

radiowych. Dyscyplina ta jest połącze−

niem klasycznego biegu na orientację

i namierzania radiowego miniaturowych

nadajników KF/80m lub UKF/2m. Zawod−

nicy w różnych kategoriach wiekowych

otrzymują na starcie mapę rejonu zawo−

dów oraz do dyspozycji odbiornik z ante−

ną kierunkową. Każdy z zawodników mu−

si namierzyć pracujące w cyklu pięciomi−

nutowym 5 nadajników, nanieść ich przy−

bliżoną lokalizację na mapę, przyjąć opty−

malną trasę biegu i dotrzeć do każdego

z nadajników, gdzie uzyskuje potwierdze−

nie na karcie startowej.

Cała trasa konkurencji w zależności od

kategorii wiekowej, nie przekracza długo−

ści 10km. Na jej pokonanie zawodnik ma

z reguły około 2 godzin. Jeżeli wziąć pod

uwagę nieznany teren zawodów często

z dodatkowymi utrudnieniami (górki, pia−

sek, woda) oraz konieczność dokonywa−

nia namiarów lisa czas ten nie jest zbyt

długi. O kolejności na mecie decyduje

ilość potwierdzonych punktów kontrol−

nych oraz czas biegu.

Istnieje również dyscyplina pokrewna

radioorientacji sportowej – miniorientacja

sportowa dla najmłodszej młodzieży

szkolnej. W każdym razie do uprawiania

tych dyscyplin sportowych należy dyspo−

nować w najprostszym przypadku auto−

matycznym nadajnikiem telegraficznym

na pasmo 80m oraz odpowiednio odbior−

nikiem (na takie samo pasmo czyli 80m)

wyposażonym w antenę kierunkową do

namiaru. Sprzęt wyczynowy jaki jest uży−

2162

wany w zawodach załatwia z reguły orga−

nizator (LOK, PZK).

W poniższym artykule autor chciałby

pokazać w jaki sposób bez budowania

skomplikowanych urządzeń uzyskać naj−

prostszy sprzęt do przeprowadzenia prób

w miniorientacji sportowej. Próby takie są

niezbędne w początkowym okresie poz−

nawania tajników namiaru czyli wyszuka−

nia ukrytego w terenie mininadajnika.

Dlaczego dwie? Najprościej tłumacząc

tylko po to by uzyskać wymaganą charak−

terystykę kierunkową. W odbiornikach na

pasmo 80m są stosowane anteny ferryto−

we bądź ramowe. Obydwie z nich są ob−

wodami rezonansowymi dostrojonymi do

częstotliwości nadajnika. Ich charakterys−

tyki są bardzo podobne do charakterysty−

ki dipola który ma kształt ósemki. Wystę−

pują na niej dwa identyczne minima, na

podstawie których zawodnik wyciąga

wnioski co do kierunku położenia nadajni−

Jak to działa? (Odbiornik (RX))

Odbiornik powinien mieć następujące

parametry:

– duża czułość

– kierunkowa charakterystyka anteny

– zwarta budowa

– ekonomiczne zasilanie

Odbiornik, właściwie już mamy. Moż−

na wykorzystać z powodzeniem kit AVT−

2148 opisany w EDW 7/97 str. 54 i doro−

bić przedwzmacniacz z anteną kierunko−

wą (prawdę mówiąc dwie anteny).

Rys. 2. Charakterystyka kierunkowa

anteny odbiornika

Rys. 1. Schemat odbiornika do łowów na lisa

Rys. 3. Szkic montażu odbiornika do

łowów na lisa

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/97

Rys. 4. Schemat mini na dajnika do

łowów na lisa

AVT−2122 (przedwzmacniacz CB opisany

w EDW 11/96). Układ wymaga nieco prze−

róbek. Zamiast obwodu wejściowego na−

leży włączyć antenę ferrytową jaką tworzy

ok. 10 zwojów drutu miedzianego w izola−

cji igielitowej na pręcie ferrytowym o śred−

nicy 8mm i długości co najmniej 100mm

+ kondensator o wartości ok. 200pF.

W obwodzie wyjściowym należy włączyć

filtr 127 i kondensator 100pF. Takie war−

tości elementów LC zostały podyktowane

zakresem pasma telegraficznego 80m

(3,5...3,6MHz). Duża impedancja wejścio−

wa zastosowanego tranzystora sprawia,

że wejściowy obwód praktycznie nie jest

tłumiony, przez co można było zrezygno−

wać z dodatkowego indukcyjnego czy po−

jemnościowego dopasowania.

Wykaz elementów

Rezystory

R1, R2: 10M

Kondensatory

C1: 100nF

Półprzewodniki

US1: 4011

Pozostałe

X: rezonator kwarcowy 3579,5kHz

(3,5...3,6MHz)

ka, lecz nie może określić, czy znajduje się

on z przodu czy z tyłu. Można tutaj prze−

prowadzić eksperyment z lokalizacją radio−

stacji długofalowej czy średniofalowej za

pośrednictwem radioodbiornika wyposa−

żonego w antenę ferrytową. W łatwy spo−

sób możemy wykreślić na mapie linię na

jakiej znajduje się nadajnik lecz nie będzie−

my w stanie określić czy znajduje się on

z przodu nas czy może z tyłu. Oczywiście

można spróbować poruszać się po tej linii

i jeżeli stwierdzimy wzrost siły sygnału bę−

dzie to świadczyło, że zbliżamy się do na−

dajnika. Gorzej będzie jeżeli w zawodach

pobiegniemy w kierunku przeciwnym –

stracimy czas i energię i możemy nie

ukończyć konkurencji. Należy zastosować

antenę o jednym kierunku promieniowa−

nia czyli zlikwidować jeden z „brzuszków”

ósemki. Należy w tym celu użyć drugiej

anteny o charakterystyce dookólnej – załą−

czonej za pośrednictwem przycisku. Dołą−

czenie dodatkowej anteny pionowej – te−

leskopowej (np. pręt z szprychy rowero−

wej) powoduje, że wypadkowa charakte−

rystyka przybiera kształt kardioidy. Sygnały

z anteny ferrytowej (reagującej na składo−

wą magnetyczną pola elektromagnetycz−

nego) oraz z anteny prętowej (reagującej

na składową elektryczną) różnią się fazą,

raz dodając się, a drugi raz odejmując two−

rzą właśnie taką charakterystykę.

Sygnał wejściowy z anteny ferrytowej

(selektywny obwód L1 C1) podany jest na

wzmacniacz z tranzystorem polowego

BF966 pracującego w pasmie 80m. Moż−

na tutaj z powodzeniem zastosować kit

kondensatora C1. Wysoki poziom logicz−

ny na wyjściu tego układu powoduje uru−

chomienie właściwego generatora kwar−

cowego na bramkach 3 i 4. Częstotliwość

wyjściowa zależy od zastosowanego re−

zonatora kwarcowego (3.5...3.6MHz).

Modulowany amplitudowo sygnał w.cz.

z wyjścia bramki 4 podawany jest wprost

do anteny.

Nadajnik (TX)

Nadajniki w prawdziwych zawodach

mają możliwość automatycznego gene−

rowania sygnałów telegraficznych: MOE,

MOI, MOS, MOH, MO5 w paśmie 80 czy

2m z mocą kilku watów.

Do celów treningowych w miniorien−

tacji sportowej w zupełności wystarczy

zamiast skomplikowanego kodera naj−

prostszy generator generujący kreski.

W skład opisywanego urządzenia wcho−

dzi generator kresek (modulator) oraz ge−

nerator w.cz. stabilizowany rezonatorem

kwarcowym w pasmie 3,5−3,6MHz. Cały

nadajnik zrealizowano przy użyciu popu−

larnego układu scalonego 4011 (cztery

bramki CMOS).

Bramki 1 i 2 tworzą generator o bardzo

małej częstotliwości zależnej od wartości

Montaż i uruchomienie

Cały układ nadajnika zmontowano na

małej uniwersalnej płytce drukowanej

przedstawionej na rysunku 5.

Zmontowany nadajnik ze sprawnych

elementów powinien działać z chwilą

włączenia napięcia zasilania. W najprost−

szym przypadku antenę może stanowić

przewód izolowany o długości 5 czy 10m

zarzucony na wysokie drzewo. W nadaj−

niku istnieje możliwość zmiany długości

generowanych kresek sygnału wyjścio−

wego – poprzez korekcję wartości kon−

densatora C1 (zwiększenie pojemności

wydłuża czas generowanych kresek oraz

odstęp pomiędzy nimi). Niewielka moc

mininadajnika przy zastosowaniu uzie−

mienia (pręt wbity w ziemię) i anteny

w postaci drutu zarzuconego na drzewo

pozwala na odbiór za pośrednictwem od−

biornika z odległości ponad 100 metrów.

Andrzej Janeczek

Rys. 5. Schemat montażowy

Komplet podzespołów z płytką jest

dostępny w sieci handlowej AVT jako

„kit szkolny” AVT−2162.

c.d. ze str. 62

W wersji podstawowej nie należy mon−

tować elementów R1, R2, R3, R8, R9 i C1.

Układ SSM2017 może być włożony w pod−

stawkę lub wlutowany wprost w płytkę.

Autor, który już jakiś czas stosuje kost−

ki SSM w swoich konstrukcjach, tym ra−

zem wyjątkowo radzi zastosować pod−

stawkę – życie pokazuje, że za jakiś czas

kostka będzie potrzebna do testów inne−

go układu i łatwo będzie ją wyjąć i włożyć.

Układ zmontowany ze sprawnych ele−

mentów nie wymaga uruchomiania i od

razu pracuje poprawnie.

Moduł musi być zasilany napięciem

symetrycznym rzędu ±7...±22V dołączo−

nym do punktów O (masa), P (plus)

i N (minus).

W zasadzie układu nie trzeba testować

ani mierzyć, bo jego (znakomite) właści−

wości dadzą o sobie znać dopiero przy od−

słuchu dobrego materiału muzycznego.

Dla ciekawości można zmierzyć napię−

cie stałe na wyjściu – nie powinno być

większe niż ±800mV. Zazwyczaj będzie

mniejsze.

Tak przygotowany moduł może zostać

wykorzystany do współpracy z mikrofo−

nem dobrej klasy, albo też innym źródłem

niewielkiego sygnału.

Układ SSM2017 przeznaczony jest do

współpracy ze źródłami o małej rezystan−

cji wewnętrznej, nie większej niż 500 Ω ,

na przykład z mikrofonami, których rezys−

tancja nie przekracza 200 Ω . W przypadku

próby współpracy ze źródłem o większej

rezystancji szumy przedwzmacniacza

znacznie wzrosną.

Przy współpracy z dobrym mikrofo−

nem dynamicznym, ewentualnie po−

jemnościowym, osiąga się znakomite

rezultaty.

Piotr Górecki

Komplet podzespołów z płytką jest

dostępny w sieci handlowej AVT jako

„kit szkolny” AVT−2161.

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/97

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: