architektura XX wieku.doc

(105 KB) Pobierz

W XX wieku powstało wiele kierunków w architekturze i sztuce, ich wystąpienie datuje się na następujące lata:

Kierunki w architekturze XX wieku

Angelika Biedrzycka JSAW

Praca kontrolna z przedmiotu Zarys historii architektury i sztuki

W XX wieku powstało wiele kierunków w architekturze i sztuce, ich wystąpienie datuje się na następujące lata:

· Secesja rozwijała się w latach 1895 – 1905,

· Kubizm - 1906 - 1914,

· Futuryzm - 1909 – 1914,

· Ekspresjonizm - 1905 - 1930,

· Postimpresjonizm - 1914 - 1935,

· Dadaizm 1916 - 1922,

· Konstruktywizm 1913 - 1955,

· Surrealizm 1923 - 1939,

· Socrealizm 1945 - 1953,

· Abstrakcjonizm 1955 - 1960,

· Konstruktywizm 1913 - 1955,

· Pop – Art. 1960 - 1965,

· Op –Art. 1965 - 1970,

· Modernizm 1918 - 1975,

· Postmodernizm po 1975 roku

Daty początków i końca poszczególnych kierunków stanowią raczej umowna ich granicę.

Koniec wieku XIX i początek XX to czasy rewolucji technicznej - gwałtownego rozwoju przemysłu i transportu. Rozbudowywała się sieć kolei, skonstruowany został samolot i samochód. Powstało szereg wynalazków, takich jak elektryczność, telefon i film. Świat dynamizował się i przekształcał w tempie dotychczas nie spotykanym. Pojawił się kult nauki i techniki, pełne optymizmu przekonanie o ogromnych możliwościach człowieka oraz idealistyczna wiara w rozwój ludzkości i jej wspaniałą przyszłość.

FUTURYZM

Termin „futuryzm” pochodzący od łacińskiego futrus –„przyszły”, miał wskazywać, że uczestnicy tego ruchu kierują myśli ku przyszłości, odrzucając wszelkie relikty przeszłości , jako balast hamujący rozwój. Źródłem ich inspiracji była nowoczesna cywilizacja początku naszego stulecia.
W architekturze futuryzm wyraził się w wizjonerskich projektach miast przyszłości Antonia Sant’Elii, uważanego za jedynego z najwybitniejszych teoretyków nowoczesnej, funkcjonalistycznej urbanistyki początku XX wieku. Jego projekty ukazywały proste, funkcjonalne wszelkich ozdób wieżowce z betonu, stali i szkła. Chociaż był przede wszystkim ruchem włoskim, odegrał ogromna rolę w rozwoju sztuki XX wieku.W Polsce oddziałał na formistów. Idee futurystyczne w znaczący sposób wpłynęły na sztukę filmową. Okres najbardziej ożywionej działalności futuryzmu zakończył się w czasie I wojny światowej, kiedy grupa się rozpadła. Większość artystów odeszła od tego kierunku, zajmując się w latach dwudziestych i trzydziestych sztuką bardziej statyczną, abstrakcyjną, a nawet klasycyzującą.
Są jednak dobrym świadectwem intencji wspólnych dla wielu awangardowych kierunków sztuki I połowy XX wieku.

Ekspresjonizm – rozwinął się na początku XX wieku w Niemczech, bezpośrednimi prekursorami nowego kierunku po secesji byli:

· V. van Goch,

· H. Toulouse – Lautrec,

· J. Ensor,

· E. Munch.

Ekspresjonizm nasilił się na tle intelektualnego i politycznego niepokoju. Często w dziełach malarzy, należących do tego kierunku znajdowało się odbicie bezbronności człowieka wobec sił przyrody, a także społeczeństwa. Reprezentantem norweskiego ekspresjonizmu był Edward Munch (1863 -1944), znanego z dzieł: „Dziewczęta na moście”, czy „ Chore dziecko”. Na terenie Polski ekspresjonizm był reprezentowany w dziełach członków grupy formistów, np.: T. Czyżewskiego, S. Witkiewicza, K. Winklera, A. i Z. Pronaszki, T. Niesiołowskiego, L. Chwistka i innych

W architekturze ekspresjonizm wyrażał się następującymi cechami:

· podkreślenie kierunku poziomego lub pionowego,

· tworzenie wrażenia strzelistości,

· funkcjonalnością i prostotą ,

· użytecznością w myśl hasła: „dobre mieszkanie dla każdego”,

· stosowaniem opływowych form rzeźbiarskich,

· stosowaniem formy wywodzące się z piszczałek organowych (stropy stalaktytowe),

· wznoszenie budowli na ostrokątnych narożnikach ulic,

· akcentowany horyzontalizm budynków.

· Przykłady budowli:

· wieża Einsteina w Poczdamie,

· teatr Reinharda w Berlinie,

· fabryki chemicznej w Luboniu k. Poznania, według projektu: Hansa Poleziga,

· żelbetowa Hala Stulecia we Wrocławiu, autorstwa Max Berg’a,

· budynki Fritza Högera w Hamburgu,

· siedziba spółki okrętowej w Amsterdamie zaprojektowana przez Johan van der Mey’a.

Postmodernizm

Do architektury termin ten odniósł w latach siedemdziesiątych Charles’a Janks’a. Oznaczał on wówczas ruch zwrócony przeciw awangardzie. Postmodernizm oznaczał również powrót do przedawangardowej tradycji i rozmycie granic pomiędzy tzw. kulturą wysoką, a popularną. Cechą postmodernistyczną według Janks’a było tzw. „podwójne kodowanie”, polegające na tworzeniu niejako dwóch warstw budynku tzn. z jednej strony adresowany jest on do osób o wysublimowanych gustach architektonicznych, a drugiej odwołuje się do potocznych skojarzeń i symboli.witalnością, a nawet agresją swego rodzaju, ale jednoczenie refleksją, ironią i humorem.

W ramach postmodernizmu wyodrębniły się następujące prądy:

· symboliczny reprezentowany przez R. Venturi,

· współczesny neostyl, którego reprezentantem jest H Hollein,

· nowy wernakularyz reprezentowany przez architektów braci Krier.

W architekturze prądy postmodernistyczne się inspirowane tematyka historyczną (tzw. nurt historyzujący), są próbą oderwania człowieka od zgiełku. np.: zabudowa nowego miasta w Aleksandrii na terenie Włoch lub Windsor Village hall w USA. W postmodernizmie wyróżnia się obok nurtu historyzującego kierunek zwany Hi – tech oraz dekonstruktywizm. Przykładami architektów tworzących w pierwszym nurcie są: R. Venturi, H. hollein, L. Krier, w nurcie Hi – tech N.R.Foster (autor m.in. centrum biurowo – handlowego w Warszawie) R. Piano (autor projektu lotniska w Osace) oraz R. Rogres autor Millenium Dome w Londynie. Wśród dekonstruktywistów znajdują się : P.Eisenman (Monument Ofiar Holokaustu w Berlinie), D. Libeskind (Muzeum Żydowskie w Berlinie).

Socrealizm (realizm socjalistyczny) obowiązywał w sztuce ZSRR od początku lat trzydziestych XX wieku, do lat osiemdziesiątych. Po zakończeniu II wojny światowej został narzucony we wszystkich państwach bloku wschodniego. Naczelną ideą socrealizmu było ideowe zaangażowanie sztuki w „walkę o socjalizm”. Sztuka miała być tym narzędziem w walce o socjalizm, miała też przybliżać jego idee w formie dostępnej wszystkim ludziom. Dzieła tworzone w tym nurcie miały pełnić funkcje propagandową, której adresatem był często prosty robotnik. Obrazy i rzeźby socrealistyczne przypominają w formie prace realistów, z nieco żywszą gama barw i wyrazistszą fakturą. Tematyka prac socrealistycznych jest bardzo różnorodna ukazuje np.: prace fizyczna, sceny z rewolucji proletariackiej, Armie Czerwoną, realizacje wielkich przedsięwzięć budowlanych, przywódców partii, robotników i kołchoźników. Celem twórców miało być również tworzenie portretów przewodników pracy. Treść dzieł socrealistycznego jest optymistyczna i zarazem dydaktyczna, sztuka ma przybliżyć idee socjalizmu. Z założenia twórców ich dzieła miały również odzwierciedlać rzeczywistość, bez popadania w naturalizm i ujawniania indywidualnych cech autora. Dzięki tym cechom sztuka socrealistyczna stała się ponadczasowa, pokazująca ludzi pięknych i szczęśliwych, a świat wokół nich był idealny bez wojen, konfliktów i niepokoju.

W Polsce socrealizm stał się obowiązujący w okresie stalinowskim, czyli od zakończenia II wojny światowej do 1956 roku.

Architekturę radziecką doby socrealizmu reprezentuje moskiewskie metro oraz gmach uniwersytetu im. Łomonosowa.

W Polsce typowe budynki socrealistyczne znajdują się m.in.:

· w Katowicach, jest to budynek Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych (obecnie: Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego),

· w Gdyni Budynek YMCA (dawniej MDK, zbudowany w latach 1950-1951,

· w Warszawie Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa (MDM), Plac Konstytucji, Pałac Kultury i Nauki,

· w Krakowie – Nowa Huta,

· w Kowarach - osiedle mieszkaniowe i dom kultury.

Podobnie jak architekturę i sztukę socrealizm obowiązywał inne dziedziny twórczości np. literaturę , muzykę, czy film. W Polsce po 1955 artyści zaczęli odchodzić od socrealizmu, ku niezadowoleniu władzy panstwowej.

Konstruktywizm - w architekturze prąd charakteryzujący się podkreślaniem cech konstrukcyjnych obiektu budowlanego, jeden z głównych kierunków architektury modernistycznej, rozwijający się w latach 20. i 30. XX wieku, głównie w ZSRR, a ponadto w innych państwach europejskich.

Konstruktywizm w architekturze zainspirowany został przez szersze zjawisko konstruktywizmu w sztuce, rozwijającego się w Rosji już od 1914. Za pierwsze dzieło architektoniczne konstruktywizmu uchodzi niezrealizowany projekt pomnika III Międzynarodówki Władimira Tatlina w postaci spiralnej kratownicowej wieży o wysokości ponad 400 m, w którą wplecione były pomieszczenia użytkowe w kształcie brył elementarnych. W początku lat 20. XX w. konstruktywizm stał się najistotniejszym kierunkiem w nowoczesnej architekturze porewolucyjnej Rosji. Przede wszystkim, obok Tatlina, duże znaczenie zdobyły twórczość grupy Asnowa i Organizacji Architektów Współczesnych OSA.

Konstruktywizm nie był w architekurze kierunkiem wyłącznie rosyjskim, dzięki działalności Lissitzkiego od około 1922-24 stał się zjawiskiem międzynarodowym, dotycząc przede wszystkim Szwajcarii, Holandii i Niemiec. Z grupą konstruktywistów, skupionych wpierw wokół czasopism Wieszcz. Gegenstand. Objet i G, a potem ABC - Beiträge zum Bauen, związana była przejściowo grupa de Stijl. W Polsce z konstruktywistami utrzymywali kontakty architekci skupieni w grupie Praesens. W 1928 konstruktywiści wywarli znaczny wpływ na początkowe założenia CIAM. Na skutek wielkiego kryzysu, a także opanowania w Niemczech samorządów przez partie prawicowe i nazistowskie, większość konstruktywistów wycofała się w początkach lat 30. z życia zawodowego, niektórzy odeszli od radykalnego stylu, a część kontynuowała działalność w ZSRR.

Cechy konstruktywizmu

W klasycznym konstruktywizmie stosowane były wyszukane układy konstrukcyjne, często oparte na jednym generalnym pomyśle, co dawało pole do popisu przede wszystkim w budowlach centralnych. Chętnie korzystano z cięgien i kratownic. Konstruktywizm cechował się analizą właściwości użytych materiałów i zastosowanych układów konstrukcyjnych przez stosowanie obliczeń podpartych osiągnięciami współczesnej nauki. Zastosowana forma architektoniczna podkreślała konstrukcję i była związana z własnościami stosowanego materiału (stal, żelbet, drewno, szkło). Nierzadko kształt budynku pochodził z wyrafinowanego przeniesienia wykresu momentów zginających na realną konstrukcję, tak aby przekroje elementów konstrukcyjnych i ilość zastosowanego materiału były najmniejsze. Często jednak deklarowane przez architektów względy ekonomiczne nie miały takiego znaczenia jak demonstracja umiejętności inżynierskich i kunsztu budowlanego.

W przeciwieństwie do stylu międzynarodowego konstruktywizm nie dążył do w pełni abstrakcyjnej i zdematerializowanej kompozycji, opierając się często na dramatycznych efektach kontrastu między elementami ciężkimi i lekkimi, sugerując przezwyciężenie grawitacji. Zakładane przez konstruktywistów zasady obejmowały początkowo anonimowość architektury i przejęcie metod przemysłowych w budownictwie, przejmując marksistowskie idee społeczne. Klasyczny konstruktywizm podkreślał też znaczenie samego procesu budowlanego, wprowadzając do archiektury elementy wskazujące na możliwość kontynuacji i rozbudowy budynku, takie jak wybiegające w przestrzeń ramy, maszty, stropy. W szerszym znaczeniu o konstruktywizmie mówi się w odniesieniu do wszelkich dzieł architektury, które podkreślają w swej formie strukturę konstrukcyjną. Od początku XIX wieku obiekty o cechach konstruktywistycznych powstawały w związku z nowymi zadaniami, przed jakimi stanęła architektura, przede wszystkim w ramach budownictwa przemysłowego i komunikacyjnego. W tym czasie większość architektów nie zajmowała się konstrukcją, pozostawiając to zadanie nowo powstałemu zawodowi inżyniera budownictwa. W XX wieku ścisła współpraca między architektem a konstruktorem nabrała większego znaczenia, dzięki temu mogły powstać obiekty, których konstrukcja i estetyka nie stoją w sprzeczności do siebie.