1. Mechanizmy uzależnienia tworzą wewnętrzne i destrukcyjne
zaprogramowanie sterujące funkcjonowaniem osoby uzależnionej w
stronę przedwczesnej śmierci.
2. W celu powstrzymania i zdemontowania tego wewnętrznego
programu uzależnienia konieczne jest uczestnictwo w intensywnym
programie profesjonalnej terapii, wspomaganym przez środowisko
wzajemnej pomocy i i współpracę z członkami rodziny.
3. Program powinien stworzyć najpierw zewnętrzną, a potem
wewnętrzną alternatywę nałogowego funkcjonowania człowieka
4. Całość zaburzeń związanych z uzależnieniem obejmuje nie tylko
osobę pacjenta, ale jej najbliższe środowisko.
Odkąd mechanizmy uzależnienia scalą się i zintegrują, to zaczynają w coraz większym stopniu koncentrować życie tej osoby wokół picia luba zażywania narkotyku, a kontakty z tymi substancjami stają się coraz bardziej niebezpieczne i człowiek nie jest w stanie budować jakiejś racjonalnej kontroli na nimi. Powstaje specyficzny, wewnętrzny program samoniszczący, który powinien zostać zrównoważony z zewnątrz. Zasadniczym celem jest powstrzymanie i zdemontowanie tego wewnętrznego zaprogramowania. Nie można tego zrobić drogą chirurgiczną, można najwyżej doprowadzić do tego, żeby człowiek zaczął uczestniczyć w jakimś zewnętrznym programie, który mógłby zostać przez niego stopniowo uwewnętrzniony i wyparł autodestrukcyjny program uzależnienia
1. Uszkodzenia organizmu, schorzenia somatyczne i psychiczne
2. Destrukcyjna orientacja życiowa
Na drodze do zdrowienia stoją nie tylko mechanizmy uzależnienia, ale również uszkodzenia organizmu, destrukcyjna orientacja życiowa, deficyty umiejętności życiowych i uwarunkowania środowiskowe.
1. Określenie celu i zadań terapii
2. Określenie celów terapeutycznych
3. Określenie różnych form strukturalnych (techniki i strategie)
4. Określenie roli i zadań pacjenta
5. Określenie funkcji terapeuty
Polskie lecznictwo odwykowe pracuje od lat w oparciu o model całkowitej abstynencji i to wyznacza cel pracy. Oczywiście, zadowolenie budzi też znaczne ograniczenie picia przez pacjenta mimo braku utrzymywania całkowitej abstynencji. Choć nie jest to pełny sukces, to nie może być lekceważony. Ten model jest realizowany w wielu miejscach na świecie, ale nie jest jedyny. Bywa też używany model oparty o uczenie picia „kontrolowanego”. Model całkowitej abstynencji daje większe gwarancje bezpieczeństwa pacjentowi i łatwiej jest w oparciu o niego pracować. Nie zanosi się na to, by pojawiły się jakieś ważne powody, by od tego modelu pełnej abstynencji odejść. Chociaż coraz częściej zdarzają się przypadki, które mogą skłaniać, by niektórym pacjentom oferować terapię opartą na innym, niż abstynencyjny, modelu. Chodzi o takich pacjentów, którzy zaczynają się zgłaszać we wcześniejszej fazie uzależnienia i można mieć wątpliwości, czy przejawiają oni pełne uzależnienie, czy tez piją „problemowo”. Polskie lecznictwo odwykowe nie jest przygotowane do pracy z tego typu pacjentami. Polskie podejście jest oparte nie na kontrolowaniu picia, ale na kontrolowaniu abstynencji.
Cele programu terapii
1. Cele podstawowe:
- zwiększanie zdolności do utrzymywania abstynencji
- usuwanie zaburzeń i rozwiązywanie problemów osobistych
2. cele szczegółowe i zadania terapeutyczne:
- tematy pracy terapeutycznej (obszary pożądanych zmian w funkcjonowaniu pacjenta)
- strategia pracy terapeutycznej, czyli wskazówki ukierunkowujące pracę terapeuty i pacjenta związane z przebiegiem procesu terapii.
U osób uzależnionych występuje ogromna liczba problemów i zaburzeń, wiec samo zaprzestanie picia, choć jest ważne i ratuje od przedwczesnej śmierci, nie czyni tych ludzi zdrowymi. Kiedy przestają pić, zaczyna być widoczna olbrzymia liczba cierpień i zaburzeń. Należy zatem pamiętać, że alkoholikom potrzebna jest także pomoc w zakresie zdrowia psychicznego. Realizowanie tego celu wymaga sięgania po bardziej zaawansowane metody, posiadania wyższych kwalifikacji i dysponowania większą ilością czasu. Ten cel może być realizowany dopiero na poziomie zaawansowanym.
I. 1. Faza wstępna (przygotowanie pacjenta do terapii)
2. Faza intensywna
3. Faza terapii pogłębionej
II. Podstawowe czynniki leczące
1. Doświadczenia uczestnictwa w grupowym środowisku
terapeutycznym i wspólnej realizacji programu zmiany
terapeutycznej
2. poczucie więzi z wybranymi osobami i wartościami
3. nabywanie nowej wiedzy i umiejętności
4. z miana schematu reagowania emocjonalnego
5. ćwiczenie kontroli nad bodźcami zewnętrznymi i wewnętrznymi
oraz konsekwencjami własnego zachowania
6. Ćwiczenia podmiotowości, sprawczości i odpowiedzialności
III. Integracja podejść: humanistycznego, behawioralno-
poznawczego i dynamicznego.
Psychoterapia jest procesem rozciągniętym w czasie, mającym fazy i etapy, a w związku z tym różne cele i zadania. Faza pierwsza jest najtrudniejsza, faza druga jest najważniejsza, faza trzecia jest najprzyjemniejsza. Trudność pierwszej fazy polega na konieczności zmierzenia się ze specyfiką tej grupy pacjentów – oporem przed terapią. W tej właśnie fazie odpada najwięcej ludzi, którzy przekraczają próg lecznictwa odwykowego. Opór przed terapią i brak motywacji jest typowym stanem u alkoholika. Nie ma sensu czekać, aż się pojawi jakaś motywacja, jak np. u nerwicowca. Alkoholicy się psychoterapii boją i starają się jej unikać. Jest to całkowicie zrozumiałe w kontekście działania ich mechanizmów uzależnienia i zapowiedzi utraty jedynej rzeczy przynoszącej ulgę w cierpieniu. Mechanizm iluzji i zaprzeczeń dostarcza im ponadto różnych fałszywych przekonań, odciągających ich od rozpoczęcia leczenia. Przez fazę wstępną większość pacjentów przechodzi pod presją różnego rodzaju nacisków, czasem nawet bardzo brutalnych. Oczywiście, osoba uzależniona potrafi się przed tym naciskiem bronić.
W fazie intensywnej dokonuje się zasadnicza „batalia”. Jest ona skoncentrowana wokół tego, co podtrzymuje picie i tego, co pozwoli ustabilizować abstynencję. Inne wątki, dotyczące, np. problemów osobistych, zaburzeń emocjonalnych i wcześniejszych traumatycznych doświadczeń, choć są raczej przewidziane do fazy pogłębionej, podejmuje się czasem i w fazie intensywnej. Ale nie można w tym czasie poświęcać im zbyt wiele uwagi, ponieważ jest wiele innych poważnych kwestii, które wymagają koncentracji.
Są to podstawowe rodzaje zjawisk, dzięki którym zachodzi zmiana na lepsze. Podstawą tej listy jest obserwacja tego, co dzieje się z pacjentami w procesie terapii, co pomaga, co odgrywa decydującą rolę. Z osobami uzależnionymi nie powinno się prowadzić indywidualnej psychoterapii uzależnienia. Pracuje się z całą grupą, a od czasu do czasu spotyka się z pacjentem indywidualnie. Chodzi bowiem o wytworzenie poczucia wspólnoty. Ale na przykład w zaburzeniach emocjonalnych dominująca formą terapii jest terapia indywidualna. Kiedy w czasie pracy terapeutycznej udaje się u pacjenta zmieniać sposób reagowania emocjonalnego i wiedzę, to wzrastają szanse poprawy zdrowia. Coś takiego powinno się stać w życiu pacjenta, żeby u pacjenta nastąpiła wyraźna zmiana na lepsze.
Są to najważniejsze sprawy, nad którymi pracuje się z pacjentem. W pewnym sensie wyznaczają one również porządek czasowy. Nie chodzi o etapy pracy, bo czasami pracuje się nad różnymi tematami w różnych konfiguracjach, czasem równolegle. Dla każdego z tych tematów można określić strategię postępowania i zadania do osiągnięcia. Z kolei te zadania bywają dosyć skomplikowane do osiągnięcia. Oznacza to konieczność poszukiwania drogi. Należy również znać procedury. Czym innym jest poszukiwanie drogi, a czym innym realizowanie konkretnych zadań w konkretnym czasie.
Zadania i strategie terapeutyczne określone są w sposób zróżnicowany dla podstawowych tematów pracy psychoterapeutycznej. Należą do nich:
1. rozpoznawanie procesu zmiany
2. uznawanie własnego uzależnienia i powstrzymywanie się od picia
3. Rozbrajanie mechanizmów uzależnienia
4. Radzenie sobie z nawrotami
5. Rozwijanie umiejętności życiowych pacjenta
6. Rozwiązywanie problemów osobistych
- nawiązywanie wstępnego kontraktu
- rozpoznawanie problemów życiowych i ich związku z piciem
-
- jak pobudzić zaangażowanie pacjenta w pracę terapeutyczną w oparciu o jego cierpienie i destrukcję alkoholową jego życia
_________________________________________________________
- jak uniknąć załamania wczesnej abstynencji pod wpływem
wstępnej konfrontacji z sygnałami o destrukcji alkoholowej
i perspektywie utraty alkoholu
Rozpoczynanie procesu zmiany
Można tu wyróżnić trzy rodzaje strategii związane z nawiązywaniem wstępnego kontaktu z pacjentem, rozpoznawaniem przez pacjenta swoich problemów życiowych i ich związku z piciem oraz wzbudzaniu motywacji do zmiany i leczenia.
Realizacja tych strategii zaczyna się już od umówienia się z pacjentem na wstępną wizytę. Nie są jakieś wyszukane, ale zawierają pewne wskazówki, np. ułatwianie kontaktu ze względu na opór. W przeszłości zasadnicza struktura instytucjonalna była przeciw pacjentom (zapisy, kolejki do rejestracji). Pierwszy kontakt był organizowany przez laików i nieprofesojnalistów. Po prostu tor przeszkód. Alkoholicy wykorzystują te fakty jako pretekst, by terapii nie podejmować. Obecnie często do pierwszego kontaktu wydelegowuje się trzeźwiejących alkoholików i wolontariuszy. Tam, gdzie zaczęto to robić okazało się, że przychodzą pacjenci.
Drugim elementem jest rozpoznawanie związków problemów życiowych z piciem. Nie jest to łatwe, ponieważ w umyśle pacjentów te rzeczy są nie łączą się ze sobą (lub wynikają ze siebie na odwrót). Bardzo rzadko w tym momencie można z pacjentem rozmawiać na temat jego uzależnienia. Jednak zobaczenie związku miedzy piciem, a problemami życiowymi, których jest pacjent świadom, daje szansę na kontynuowanie kontaktu. W kwestii motywacji pacjenta do leczenia pojawia się problem wzbudzenia motywacji w oparciu o jego cierpienie i destrukcję, unikając jednocześnie ryzyka załamania wczesnej abstynencji w kontakcie z tymi faktami. Jest to chodzenie po cienkim lodzie (np. ryzyko ucieczki, zaprzeczania, itp.). Strategia podpowiada konieczność uwagi, rozwagi, ważenia tempa, oferowania nadziei i wskazywania kierunku.
Często pacjent odbywał w przeszłości podobne rozmowy i jest przygotowany na kolejną, i skutecznie się broni. Zadaniem strategii jest konfrontowanie z destrukcją, ale nie w celu natychmiastowego zaprzestania picia. Dotychczas konfrontowano pacjenta z destrukcją, aby zaraz przestał pić. W terapii chodzi o to, żeby pacjent podjął leczenie i rozpoczął współpracę. Jeszcze 15 lat temu tylko 15 procent ludzi wierzyło, że alkoholikowi można pomóc, a 85 uważało ich za degeneratów i czuło do nich wstręt i obawę. Dziś jest inaczej. Wyraźniej widać wiarę w to, że można pomóc, choć może nie każdemu. Ta wiara jest potrzebna w wzbudzenia zaufania i nadziei. Ważne jest powściągnięcie pokusy straszenia śmiercią, bo to powoduje lęk wywołujący dalsze picie.
Uznanie własnego uzależnienia i powstrzymywanie się od picia
Strategie związane z:
1. zrozumieniem uzależnienia i zasad terapii
2. rozpoznawanie własnego uzależnienia i bezsilności wobec alkoholu
3. zmiana tożsamości alkoholowej pacjenta
4. wspieranie wczesnej abstynencji
5. wycofywanie się z sytuacji wysokiego ryzyka
6. budowa konstruktywnego środowiska osobistego
________________________________________________________
a. godzenie się z faktem własnej choroby otwiera drogę do zdrowia
b. uznanie własnej bezsilności staje się źródłem mocy doi pracy nad sobą
c. pacjent nie potrafi kontrolować picia, ale musi kontrolować abstynencję
...
nati175