geografia_spoleczno_swiata[1].doc

GEOGRAFIA SPOŁECZNO- EKONOMICZNA

Ludność świata

Liczba ludności i  przyrost naturalny

W końcu lat 90-tych liczba ludności świata wynosi ponad 6 mld. Wartość ta

ukształtowała się w wyniku stałego przyrostu ludności, ale

zróżnicowanego pod względem tempa. Większość okresu

istnienia człowieka charakteryzował niski wzrost liczby

ludności wynikający z wysokiej wartości urodzeń, ale też wysokiej wartości zgonów. Pierwszy skokowy wzrost liczby ludności dokonał się ok. 8000 lat przed Chrystusem w okresie przejścia do osiadłej gospodarki rolnej. Drugim okresem wzrostu tempa liczby ludności był wiek XVIII, co wiązało się z rewolucją przemysłową. W obu tych okresach wystąpił wzrost możliwości produkcyjnych, co ograniczyło głód i przyniosło poprawę warunków bytowych.

Najważniejszym miernikiem zmian liczby ludności jest przyrost naturalny, czyli różnica między wielkością urodzeń i zgonów w danym okresie czasu. Różnica ta podana w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (lub 100) nazywana jest wskaźnikiem lub stopą przyrostu naturalnego. Wartość wskaźnika przyrostu naturalnego podawana jest w promilach lub w procentach.

Największa dynamika wzrostu liczby ludności nastąpiła w II połowie XX wieku w latach

1950-1970, kiedy to współczynnik przyrostu naturalnego świata osiągnął maksymalnie 2,1%. Ten dynamiczny wzrost liczby ludności po II wojnie światowej, który nastąpił głównie w

krajach słabo rozwiniętych, nazwano eksplozją demograficzną. Obecnie co roku przybywa na świecie ponad 90 mln ludzi, ale apogeum przyrostu ludności świat ma już za sobą, gdyż od początku lat siedemdziesiątych następuje powolny spadek rocznej stopy przyrostu naturalnego. W skali świata przyrost naturalny wynosi dziś 1,7%. Jedynym kontynentem, gdzie przyrost naturalny nadal zwiększa się jest Afryka. Większość państw osiąga tu wartości powyżej 2, a nawet 3%. Tempo przyrostu naturalnego krajów słabo rozwiniętych objętych eksplozją demograficzną, uwarunkowane jest wieloma czynnikami. Za główną przyczynę eksplozji uważa się:

spadek stopy zgonów, uzyskany dzięki poprawie warunków życiowych, a w szczególności dzięki stosowaniu osiągnięć medycyny w krajach słabo rozwiniętych zaczerpniętych z zewnątrz (szczepionki, antybiotyki)

młodość tych społeczeństw, które zdolne są przez to do posiadania liczniejszego potomstwa

silny wpływ religii i modelu społecznego, które popierają rodziny wielodzietne; ilość posiadanych dzieci często określa prestiż rodziny

konflikty, wojny, które winne są licznych ofiar śmiertelnych, ale ostatecznie silnie wzmagają chęć odnowy społeczeństw

Eksplozja demograficzna powoduje

wiele negatywnych skutków, jak przeludnienie, głód, biedę, analfabetyzm, bezrobocie, frustrację ludności, skłonność do waśni, konfliktów i wojen, presję na środowisko naturalne.

Najniższy przyrost naturalny na świecie mają kraje Europy, które charakteryzują się

wartościami około 0%. Odstają od tego kraje, w których

większą rolę w kształtowaniu rodziny odgrywa religia, np.

stosunkowo wyższe wartości w Europie notowane są w katolickiej Irlandii i w większości muzułmańskiej Albanii. Za główne przyczyny niskich wartości przyrostu naturalnego w krajach wysoko rozwiniętych uważa się:

powszechnie akceptowany model małej rodziny (2+1)

aktywność i aspiracje zawodowe kobiet

starzenie się społeczeństw, co ogranicza ich odnowę biologiczną

szeroki wachlarz usług i dóbr, z których rodziny wielodzietne mogą korzystać w ograniczonym stopniu

Polityka demograficzna wybranych państw:

Chiny - ten najludniejszy kraj

świata (1,2 mld ) prowadzi politykę antynatalistyczną, hamującą przyrost liczby ludności głównie za pomocą drastycznych nakazów możliwych do wprowadzenia jedynie w ustroju totalitarnym. Stąd mimo zadawalających efektów polityka ludnościowa tego kraju nie stanowi przykładu do naśladowania.

Austria, Dania, Szwecja - kraje

te prowadzą politykę pronatalistyczną popierającą

model wielodzietny poprzez stosowanie zachęt takich jak: wysokie zasiłki, tanie kredyty dla młodych małżeństw, wysoki

standard przedszkoli, szkół, długie urlopy macierzyńskie.

Taka polityka jest uzasadniona starzeniem się tych społeczeństw. W krajach wysoko rozwiniętych rośnie obciążenie ludności pracującej kosztami utrzymania najstarszych roczników.

Zróżnicowanie przyrostu

naturalnego na świecie ukształtowało odmienną strukturę

wieku krajów o wysokim i niskim przyroście naturalnym. Obrazem tego zróżnicowania jest piramida wieku, pokazująca liczebność poszczególnych

roczników oraz zróżnicowanie społeczeństw pod względem

płci. Kraje słabo rozwinięte cechuje duży udział roczników

najmłodszych i niska przeciętna długość trwania życia. W

starszych grupach wiekowych występuje ponadto przewaga liczby

mężczyzn nad kobietami, co wiąże się z dużą rodnością kobiet i często z dużą ich aktywnością

zawodową. Kraje wysoko rozwinięte należą do starzejących

się społeczeństw i odznaczają się w starszych rocznikach

przewagą kobiet nad mężczyznami. W obu grupach państw

występują odmienne potrzeby społeczeństw dotyczące rynku pracy, edukacji, opieki zdrowotnej i społecznej oraz podziału budżetu kraju.

Rozmieszczenie ludności na świecie

Zasiedlenie obszarów lądowych na świecie jest nierównomierne.

Najludniejszym kontynentem jest Azja, na którą przypada 60% ogółu mieszkańców Ziemi.

Kolejne miejsca zajmują Europa, Afryka, Ameryka Łacińska,

Ameryka Północna i Australia z Oceanią. Udział ludności

Europy i Ameryki Północnej w ogólnej liczbie ludności świata

ulega zmniejszeniu.

Obszary trwale zamieszkane, czyli ekumena, zajmują 91% powierzchni lądów. Pozostałe obszary lądowe są okresowo zamieszkiwane – subekumena, lub pozbawione stałych

siedzib ludzkich – anekumena. Na Ziemi można wyróżnić kilka obszarów o szczególnie dużej koncentracji ludności i gęstości zaludnienia. Należą do nich:

Azja Wschodnia i Południowa (Chiny, Płw. Koreański, Japonia, Indie, Bangladesz, Sri Lanka) - obszar ten zamieszkuje ponad 2 mld ludzi, a gęstość zaludnienia, pomimo dominującego rolniczego charakteru tego obszaru, wszędzie przekracza 200 osób na km2. O powstaniu tak dużego skupiska ludności zadecydowały warunki klimatyczne i glebowe umożliwiające produkcję żywności

Europa Zachodnia - silnie uprzemysłowiony i zurbanizowany obszar skupiający 14% ludności świata

północno-wschodnie  wybrzeże atlantyckie Ameryki Północnej, zamieszkane  przez ponad 100 mln ludności skupionej w zespołach miejsko-przemysłowych

Czynnikami sprzyjającymi

koncentracji ludności są:

dostęp do wody - doliny rzek i wybrzeża mórz skupiają większość ludności świata

nizinne ukształtowanie powierzchni - 4/5 ludności świata zamieszkuje obszary wyniesione do 500 m n.p.m.

klimat - zagęszczeniom ludności odpowiadają w większości obszary o warunkach  klimatycznych korzystnych pod względem zdrowotnym i sprzyjających rolnictwu

Skupiska ludności koncentrują

się także wokół rejonów występowania surowców mineralnych

lub korzystnych dla rolnictwa gleb. Dużą atrakcyjność osadniczą posiadają również obszary, które osiągnęły wysoki poziom gospodarczy i stabilizację społeczno-polityczną.

Zróżnicowanie rasowe, językowe i religijne ludności świata

Zewnętrzne różnice w wyglądzie człowieka stały się podstawą podziału ludzkości na trzy główne odmiany (rasy):

Odmiana europeidalna biała dominuje na kontynencie Europy, ale w wyniku ekspansji kolonialnej ludność europeidalna zasiedliła też obszary Ameryki, Australii i Nowej Zelandii. W odmianie tej wyróżnia się dwie gałęzie:

północną, dla której identyfikującym czynnikiem jest blady odcień skóry, przeważnie jasny kolor włosów i oczu; gałąź ta występuje głównie w Europie Północnej, Środkowej, Wschodniej, Ameryce Północnej

południową, z oliwkowym odcieniem skóry, przeważnie ciemnym kolorem włosów i oczu; rejonem zamieszkiwania tej grupy ludności jest głównie Europa Południowa, Afryka Północna, Azja Zachodnia i Południowa (bez południowych Indii)

odmiana mongoloidalna - żółta, koncentruje się w Azji; gałąź amerykańską tej rasy reprezentują Eskimosi i Indianie

odmiana negroidalna - czarna, dominująca w Afryce (od Sahelu po południowe krańce kontynentu); na obszarze Australii, Filipin, Melanezji, południowej części Indii występuje jako gałąź oceaniczna

Poza rasami głównymi występują rasy mieszane, wśród których wyróżnia się mulatów (odmiana biała + czarna), metysów (biała i żółta), zambo (czarna + żółta). Mimo różnorodności odmian gatunek ludzki posiada jednakowe możliwości rozwoju.

Ludność świata charakteryzuje się ogromnym zróżnicowaniem językowym. Szacuje się, że na świecie używanych jest od 2500 do ok. 3000 języków, z tego prawie połowa to języki afrykańskie. 2/3 ludności świata używa łącznie 19 języków bądź jako mowy ojczystej, bądź w różnych kontaktach międzyludzkich. Największa populacja używa języka chińskiego, choć nie jest on jednorodny i odznacza się dużym zróżnicowaniem dialektycznym. Najczęściej wykorzystywanym językiem w kontaktach międzynarodowych jest język angielski.

Religia jest najbardziej uniwersalną czynnością człowieka. Jest praktykowana we wszystkich kulturach. Religia kształtuje system wartości, postawy i cele wielu społeczeństw na świecie.

W klasyfikacji religii najczęściej stosuje się ogólny podział na religie pierwotne (lokalne, niemisyjne) niepiśmiennych społeczności oraz religie uniwersalistyczne. Wśród tych ostatnich wyróżnia się trzy rodziny: Rodzinę semicką obejmującą judaizm, chrześcijaństwo, islam, Rodzinę indyjską - hinduizm, buddyzm, sikhizm i inne, oraz Rodzinę religii Dalekiego Wschodu – m.in. konfucjanizm, taoizm, sinto.

Religią o największej liczbie wyznawców jest chrześcijaństwo (33% wyznawców religii), zróżnicowane wewnętrznie na najliczniejsze wyznania: rzymsko-katolickie, prawosławie i protestantyzm. Drugą religią w kolejności liczby wyznawców jest islam. Muzułmanie stanowią ok. 17% ogółu wyznawców. Religie azjatyckie poza islamem reprezentuje hinduizm, buddyzm, sinto, taoizm, konfucjanizm i inne. Silną wspólnotę religijną, mimo niewielkiej liczebności (18 mln), utworzyli Żydzi (judaizm).

Struktura zatrudnienia ludności świata

Struktura zatrudnienia jest ważną cechą społeczeństw pozwalającą ocenić poziom rozwoju społeczno-gospodarczego oraz sytuację demograficzną kraju. W zależności od grupy wiekowej wyróżnia się ludność w wieku przedprodukcyjnym (zwykle jest to grupa wiekowa przedziału 0-17 lat), produkcyjnym, czyli w wieku zdolności do pracy (18-64 lat) oraz poprodukcyjnym (65 lat i więcej). Inne kryterium dzieli ludność na zawodowo czynną (aktywną), czyli w wieku produkcyjnym, pracującą i poszukującą pracy oraz ludność zawodowo bierną. Kraje rozwinięte gospodarczo odznaczają się wyższym udziałem ludności zawodowo czynnej oraz ludności w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym niż kraje słabo rozwinięte. Np. w 1990 roku Etiopia i Szwecja charakteryzowały się następującym udziałem grup wiekowych:

Struktura zatrudnienia zmienia się wraz z rozwojem gospodarczym. W krajach słabo rozwiniętych większość ludności pracuje w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie, czyli w I sektorze gospodarki. Rozwój przemysłu powoduje odpływ ludności z rolnictwa do przemysłu, czyli sektora II. W miarę postępującego rozwoju kraju mechanizacja i automatyzacja ogranicza zatrudnienie w rolnictwie, a także w przemyśle oraz sprzyja rozwojowi usług, które stanowią sektor III. Rozwój sektora III wiąże się z rosnącym zapotrzebowaniem zamożniejszych społeczeństw na usługi handlowe, medyczne, edukacyjne, turystyczne, bankowe oraz produkcyjne związane z obsługą przedsiębiorstw. Wzrost zatrudnienia w sektorze III rozwiniętych społeczeństw związany jest także ze wzrostem złożoności ich gospodarek oraz z małą podatnością na automatyzację większości usług.

Urbanizacja na świecie

Urbanizacja na świecie

Urbanizacja jest procesem rozwoju miast postępującym w wyniku napływu ludności ze wsi do miast oraz wchłaniania osiedli podmiejskich, co prowadzi do koncentracji ludności w miastach. Nie wyróżniono jednolitej definicji miasta, gdyż w ustalaniu liczby miast stosuje się różnorodne kryteria, np. w Polsce miastem jest skupisko ludności, któremu nadano prawa miejskie. Na ogół miasta posiadają zwartą zabudowę, zwykle też przeważająca część ludności pracuje w zawodach pozarolniczych. Miasta pełnią różne funkcje społeczno-gospodarcze, np. są w miastach targi, węzły komunikacyjne, porty, ośrodki górnictwa, przemysłu, uzdrowiska, ośrodki administracji. Zwykle miasto pełni kilka funkcji, przy czym jedna lub dwie są dominujące. Najważniejszym czynnikiem miastotwórczym jest na świecie przemysł.

Miernikiem urbanizacji jest wskaźnik określający procent ludności mieszkającej w miastach, np. dla świata wynosi on blisko 50%. Najwyższe wskaźniki urbanizacji osiągnęły wysoko rozwinięte kraje kontynentu europejskiego, na którym procesy urbanizacji rozpoczęły się najwcześniej, np. Belgia 96%, Wielka Brytania 90%, Holandia 89%. Najniższe wskaźniki urbanizacji mają kraje słabo rozwinięte Afryki i Azji, np. Etiopia 13%, Bangladesz 18%, Indie 24%.

Przebieg procesów urbanizacji na świecie nie jest jednorodny. W większości krajów wysoko rozwiniętych wzrost liczby ludności miejskiej został spowolniony. Charakterystyczny jest odpływ ludności z centrum miast na ich peryferie. W grupie krajów słabo rozwiniętych procesy urbanizacji mają najwyższe tempo na świecie. Żywiołowe migracje z przeludnionych wsi do miast powodują narastanie rozległych slumsów skupiających znaczącą liczbę ludności poszczególnych miast. W specyficznej sytuacji znajdują się miasta Ameryki Łacińskiej. Wielkoobszarowe gospodarstwa rolne i duża bezrolność chłopów koncentrują wysoki odsetek ludności w miastach. Wskaźniki urbanizacji Argentyny (87% ludności w miastach), Urugwaju, Meksyku czy Brazylii są niewspółmiernie wysokie w stosunku do poziomu rozwoju tych krajów. Urbanizacja krajów Ameryki Łacińskiej określana jest jako pozorna lub nadurbanizacja.

Procesy urbanizacji wykształciły różne formy układów sieci miast. Układy te mogą tworzyć:

aglomeracje, np. Warszawa, Paryż, Londyn, Moskwa

konurbacje, np. GOP, Zagłębie Ruhry, Zagłębie Donieckie

megalopolis, np. w Stanach Zjednoczonych San Francisco - San Diego, Okręgu Przyjeziernego

Wzrost liczby ludności miejskiej odbywa się głównie poprzez wzrost liczby ludności miast dużych, wielomilionowych. Do miast liczących powyżej 10 milionów należą: Meksyk, Tokio, Sao Paulo, Czungking, Szanghaj, Buenos Aires, Nowy York, Los Angeles, Kalkuta, Rio de Janeiro. Najwięcej miast liczących powyżej 1 miliona wykształciło się na kontynencie azjatyckim.

Urbanizacja doprowadza do licznych przeobrażeń ekonomicznych, przestrzennych i społecznych. Miasta koncentrują przemysł i usługi, stanowią chłonne rynki zbytu, zmieniają strukturę zawodową ludności, strukturę demograficzną, kształtują miejski styl życia. Urbanizacja wywołuje wiele korzystnych przemian, ale po przekroczeniu pewnego pułapu koncentracji ludności szybko narastają negatywne skutki urbanizacji dotyczące zwłaszcza degradacji środowiska i patologii społecznej

Rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo

Warunki rozwoju rolnictwa

Rolnictwo jest podstawową i jedną z najstarszych dziedzin działalności człowieka. Wytwarza żywność pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz produkuje surowce dla wielu gałęzi przemysłu. Oparcie rolnictwa na procesach biologicznych odróżnia je od innych dziedzin gospodarczych. Rolnictwo, podobnie jak leśnictwo i rybołówstwo, uzależnione jest od warunków naturalnych. Zależność ta jest najsilniejsza w porównaniu z innymi dziedzinami wytwórczości. Spośród warunków naturalnych rozwój rolnictwa szczególnie silnie warunkują:

ukształtowanie powierzchni - najbardziej korzystne nizinne, płaskie z dobrymi warunkami do infiltracji wody i wykształcenia profilu glebowego oraz dogodne dla prac polowych

klimat - najkorzystniejsze strefy klimatyczne to umiarkowana ciepła, podzwrotnikowa zwłaszcza morskie i monsunowe typy klimatów. Klimat warunkuje długość okresu wegetacji i ilość wody dostarczanej do środowiska - cechy te nazywamy agroklimatem

gleby - najkorzystniejsze, żyzne gleby to czarnoziemy na lessach, mady, czarne ziemie.

Szczególnie dogodne warunki dla rolnictwa mają obszary wilgotne umiarkowanej ciepłej lub zwrotnikowej i podzwrotnikowej strefy klimatycznej o nizinnym ukształtowaniu powierzchni i wysokiej jakości gleb. Na świecie należą do nich:

w Europie Nizina Padańska, Nizina Śląska, Węgierska, Rumuńska, Ukraina

w Azji dorzecze Tygrysu i Eufratu, delta Mekongu, Nizina Gangesu, Mandżuria, Nizina Chińska

w Afryce delta Nilu

w Ameryce Południowej Pampa

w Ameryce Północnej Nizina Centralna, Równiny Prerii, Kotlina Kalifornijska

Większość obszarów świata odznacza się mało i średnio korzystnymi warunkami dla rolnictwa.

Poza warunkami naturalnymi ważnymi, a dla wielu krajów znaczącymi czynnikami rozwoju rolnictwa są:

stosunki społeczno-własnościowe określające własność ziemi, bezrolność, dostęp do ziemi

wielkość gospodarstw rolnych - największym rozdrobnieniem gospodarstw rolnych cechuje się Afryka, kraje Azji Pd. – Wsch. oraz niektóre kraje Europy Środkowej, jak Polska, Węgry

sposoby gospodarowania, nakłady kapitałowe, poziom oświaty, które wiążą się z ogólnym poziomem rozwoju kraju i polityką rolną państwa

Sposób gospodarowania w rolnictwie jest podstawą klasyfikacji gospodarki rolnej na dwa podstawowe typy:

rolnictwo intensywne - charakterystyczne dla obszarów dużej gęstości zaludnienia. Intensyfikacja polega na stosowaniu szeregu zabiegów jak mechanizacja, chemizacja, walka z erozją, stosowanie selekcji ziarna, płodozmianu, nawodnienia. Gospodarka intensywna może być kapitałochłonna-zmechanizowana, jak w krajach Europy Zachodniej, Izraelu, Kalifornii, lub pracochłonna, jak w Chinach, na Jawie czy w delcie Nilu. Wszędzie jednak odznacza się dużą wydajnością

rolnictwo ekstensywne - charakteryzuje się małymi nakładami pracy i kapitału, a także niskimi efektami. Prowadzone jest zwykle na dużych obszarach, z dala od rynku zbytu. Wzrost produkcji uzyskiwany jest poprzez wzrost powierzchni zasiewów lub wzrost ilości sztuk zwierząt w stadach. Głównie stosowane jest na obszarach Wielkich Równin w USA, na Pampie w Argentynie, w Kanadzie, Australii. Rolnictwo krajów wysoko rozwiniętych nawet na obszarach gospodarki ekstensywnej odznacza się dużym wykorzystywaniem mechanizacji, co pozwala utrzymać niewielkie zatrudnienie w rolnictwie.

Istotne znaczenie ma również klasyfikacja rolnictwa na gospodarkę naturalną, która przeznacza swą produkcję na utrzymanie rolnika i jego rodziny oraz gospodarkę towarową dostarczającą produkcję na rynek.

Struktura użytkowania gruntów

Użytkowanie gruntów oznacza ich

gospodarcze wykorzystanie. Pod tym względem wyróżnia się:

grunty orne - przede wszystkim pola, ogrody, sady, winnice, plantacje

łąki i pastwiska, czyli użytki zielone

lasy

pozostałe grunty i nieużytki,

np. tereny osiedli, komunikacyjne, przemysłowe, pustynie

Grunty orne wraz z użytkami

zielonymi tworzą użytki rolne. Na świecie stanowią one nieco

ponad 1/3 obszaru lądów. Przeważają wśród nich użytki

zielone (23,7 %) nad gruntami ornymi (10,9 %). Lasy stanowią 30,5% powierzchni zamieszkanej. Najwyższy odsetek gruntów ornych charakteryzuje Europę, która posiada

najwięcej obszarów nizinnych wśród kontynentów. Pozostałe

kontynenty odznaczają się przewagą użytków zielonych nad

gruntami ornymi. Szczególnie

duży udział łąk i pastwisk posiada Australia. Amerykę

Południową wyróżnia ponadto najwyższy udział lasów -

zajmują blisko połowę powierzchni tego kontynentu.   

Struktura użytkowania ziemi w

dużym stopniu zależy od warunków naturalnych. Niekorzystne

warunki przyrodnicze w Norwegii, Kanadzie, Egipcie są przyczyną

najniższych wartości użytków rolnych na tych obszarach,

stanowiących zaledwie kilka procent powierzchni kraju, np. w

Egipcie 4 %.

Struktura użytkowania ziemi

zależy też od działalności człowieka - Holandia pozyskała

znaczne obszary rolnicze dzięki zabiegom melioracyjnym. Kraje

ubogie w środki inwestycyjne wycinają lub wypalają lasy, aby

zwiększyć powierzchnie pól lub pastwisk (np. Brazylia, Indonezja, Zair). Wzrost produkcji

rolnej uzyskiwany jest na świecie nie tylko drogą zwiększania

powierzchni rolnej, ale też poprzez intensyfikację produkcji rolniczej.

Główne typy gleb na Ziemi:

- gleby górskie-16%

- gleby pustyń i półpustyń-18%

- gleby strefy równikowej-19%

- gleby aluwialne-4%

- czarnoziemy; gleby kasztanowe-12%

- gleby płowe i brunatne-6%

- bielice-10%

- gleby tundry-4%

- obszary pokryte lodem-11%

Produkcja roślinna na świecie

zboża - dominują w produkcji roślinnej na świecie. Są główną grupą roślin alimentacyjnych, czyli żywieniowych, zwłaszcza w krajach słabo rozwiniętych. Kraje wysoko rozwinięte większość zbiorów zbóż przeznaczają na pasze.

pszenica jest najstarszym i najbardziej rozpowszechnionym zbożem chlebowym świata. Liczne odmiany powodują, że zboże to uprawiane jest niemal we wszystkich - poza okołobiegunową - strefach klimatycznych. Do najważniejszych obszarów uprawy pszenicy zalicza się: Europę Zachodnią, Ukrainę, prerie USA i Kanady, północne Chiny, północno-zachodnie Indie, południowo-wschodnią Australię, Argentynę.

ryż - uprawiany jest głównie na obszarach monsunowych strefy klimatycznej zwrotnikowej i podzwrotnikowej. Uprawa odznacza się dużą pracochłonnością. Duże zasoby siły roboczej sprzyjały rozpowszechnieniu ryżu w Azji, skąd pochodzi większość (90%) produkcji. Tu ryż przeznaczany jest głównie na spożycie własne. Ekolodzy zwracają uwagę, że nadmierny karczunek lasów w Azji południowo-wschodniej zagraża zbiorom ryżu, gdyż zmniejsza dopływ wody. Do najważniejszych obszarów ryżowych świata należą: Chiny, Indie, Indonezja, Wietnam, Tajlandia, Mayanmar (Burma), Filipiny, Japonia, a poza obszarem Azji Brazylia, USA (Nizina Zatokowa), Egipt (delta Nilu), Nizina Padańska we Włoszech, Hiszpania.

kukurydza - uprawiana jest w strefie klimatu gorącego, wilgotnego i w cieplejszej strefie umiarkowanej. Produkcja odznacza się dużą koncentracją, gdyż ponad 40% zbiorów przypada na USA. Sporo kukurydzy produkują kraje Ameryki Południowej, gdzie odmiennie niż w Stanach Zjednoczonych jest ona przede wszystkim zbożem jadalnym, a nie paszowym. Z kukurydzy wyrabia się sto kilkadziesiąt wyrobów, w tym papier, alkohol.

Proso i sorgo mają podobne, skromne wymagania glebowe i klimatyczne. Rejonami upraw są głównie Azja i Afryka. Sorgo ponadto ma dość duże znaczenie na suchych obszarach Stanów Zjednoczonych.

...