Bariery komunikacyjne w kontakcie z podopiecznym w DPS i sposoby ich pokonywania. (M.T.)
● Komunikacja między ludzka polega na przekazywaniu informacji przez nadawcę do odbiorcy po to by wywołać u odbiorcy pożądaną reakcję. Komunikacja jest:
Umiejętność sprawnego i efektywnego porozumiewania się opiekuna z podopiecznym jest niezbędna we wszystkich sytuacjach opiekuńczo- pielęgnacyjnych. Brak poprawnej komunikacji wywołuje u podopiecznego poczucie wyobcowania, lęk i napięcie emocjonalne. W celu uniknięcia negatywnej reakcji osoby niepełnosprawnej wywołanej sytuacją zdrowotną i życiową, należy posługiwać się komunikacją werbalną, polegającą na operowaniu słowem, oraz niewerbalną polegającą na informacji o emocjach i uczuciach za pomocą mimiki twarzy, postawy ciała, barwy głosu itp.
Gdy mamy do czynienia z osobą bez ograniczeń percepcyjnych najczęstszym sposobem porozumiewania się jest komunikacja werbalna uzupełniana elementami mowy ciała. Sytuacja ta ulega zmienia gdy naszym rozmówcą jest osoba:
- przewlekle chora,
– z zaburzeniami lub ograniczeniami w odbiorze bodźców przez narządy zmysłów,
– z całkowitym brakiem odbioru poszczególnych bodźców przez narząd zmysłów ( narząd wzroku , słuchu ),
– z ograniczeniem lub brakiem odbioru więcej niż jednego bodźca ( np. równocześnie niesłysząca i niedowidząca ),
– z ograniczeniem procesów intelektualnych, wywołanym upośledzeniem umysłowym lub chorobą neurologiczną.
Mówimy wówczas o barierach w komunikacji opiekun podopieczny. W takich przypadkach nabiera znaczenia komunikacja niewerbalna. Jej znaczenie wzrasta wprost proporcjonalnie do ciężkości niepełnosprawności i jej skutków.
Opiekun w swojej pracy będzie miał przede wszystkim do czynienia osobami:
– 1.niepełnosprawnymi słuchowo:
– głuchymi od urodzenia,
– ogłuchłymi ( po 5 roku życia, które dość dobrze radzą sobie z mową dźwiękową),
– niedosłyszącymi w starszym wieku.
W tych sytuacjach najbardziej optymalną metodą porozumiewania jest odczytywanie mowy z ust, używanie języka migowego, oraz metody pisemnej ( proste komunikaty, symbole, obrazy). Podstawowe zasady komunikowania się z osobami głuchymi i niedosłyszącymi to:
➔ twarz mówiącego powinna być dobrze widoczna,
➔ gdy chory nas nie widzi należy dotknąć jego ręki lub ramienia aby zwrócić na siebie uwagę, odsunąć się na odległość około metra i przekazać komunikat,
➔ komunikat należy powtarzać wolno, wyraźnie, krótkimi zdaniami, powtarzać go tak długo, aż zostanie zrozumiany,
➔ należy stawać po stronie ucha lepiej słyszącego,
➔ wzmocnić komunikat werbalny językiem migowym lub mową ciała,
➔ stworzyć przyjazne środowisko ( cisza, spokój, brak pośpiechu, cierpliwość)
➔ w razie potrzeby stosujemy metodę pisaną, chociaż nie zawsze jest ona dobrze opanowana przez osoby głuche, można używać gotowych pytań i odpowiedzi przygotowanych na osobnych karteczkach.
– słabowidzącymi,
– niewidomymi i ociemniałymi.
W kontakcie z osobą słabowidzącą należy:
➔ zorientować się jakiego sprzętu optycznego używa ( okulary, lupy, monitory powiększające tekst, komputery z syntezatorem mowy), oraz czy poprawnie się nimi posługuje,
➔ prowadzić rozmowę w miejscu spokojnym, cichym, odpowiednio oświetlonym, w klimacie zaufania i serdeczności,
➔ wspomagać komunikat pisany dokładnym opisem słownym.
Komunikując się z osobą niewidomą , należy:
➔ zawsze informować o swoim wejściu i zamiarze opuszczenia pomieszczenia ( nigdy nie zbliżamy się do osoby niewidomej bezszelestnie i nie dotykamy jej )
➔ określić komunikatem kierunek poruszania się ( ona jest punktem odniesienia )
➔ nie unikać zwrotów wizualnych np. zobacz, są one naturalne i potrzebne ( osoby ociemniałe po 5 roku życia mają pamięć wzrokową )
➔ nawiązać jednostronny kontakt wzrokowy, i przekazywać swoją mowę ciała słowami np. słucham cię uważnie, patrzę na ciebie,
➔ opisywać swoje wrażenia wzrokowe nie popadając w nadmierną werbalizację,
➔ komunikaty słowne wzmacniać wrażeniami dotykowymi, smakowymi , zapachem, dźwiękiem..
– 3. niepełnosprawną intelektualnie,
– z zaburzeniami psychicznymi,
– z upośledzeniem umysłowym,
– u której upośledzenie jest skutkiem przebytych chorób neurologicznych.
W tych przypadkach trudności w porozumiewaniu są zależne od stopnia upośledzenia umysłowego, które warunkuje posiadane umiejętności komunikacyjne ( stopień lekki,umiarkowany, znaczny lub głęboki )Wymagana jest wstępna analiza funkcjonowania poszczególnych zmysłów i ustalenie zmysłu wiodącego. Na tej podstawie ustalana jest technika porozumiewania się. Są dwie podstawowe zasady , które dotyczą większości podopiecznych z tymi schorzeniami:
➔ łączyć słowo z ruchem, pozwalać osobie niepełnosprawnej dotknąć, obejrzeć, posmakować, powąchać i po manipulować danym przedmiotem,
➔ zachować względną stabilność środowiska zewnętrznego, wszystkie zmiany wprowadzać stopniowo, umożliwiając poznawanie ich wieloma zmysłami,
➔ u osoby z głębokim upośledzeniem stosuje się komunikację dotykową – rozwojowo pierwotną. To dotyk dostarcza 4 krotnie więcej informacji o otaczającym świecie.
Chory z afazją ruchową rozumie co do niego mówimy, ale ma problemy z wyrażaniem słowami własnych myśli. Mówi powoli, niepłynnie, z trudem dobiera słowa i popełnia błędy gramatyczne. Zdaje sobie z tego sprawę i często jest zakłopotany.
➔ Należy cierpliwie wsłuchiwać się w mowę chorego, nie ponaglać, zwracać uwagę na mimikę i gesty chorego.
➔ Nie mówić za chorego.
➔ Nie kończyć za niego rozpoczętych słów i zdań, nie poprawiać gramatyki wypowiedzi.
➔ Pytania konstruować tak aby można było na nie odpowiedzieć tak lub nie.
➔ Chory z afazją czuciową nie ma problemu z płynnością mowy nie rozumie natomiast co do niego mówimy, mówi dużo niezrozumiale i denerwuje się, że go nie rozumiemy,bo nie jest świadomy swojego deficytu. Zwracając się do takiego chorego należy mówić spokojnie i wyraźnie, krótkimi zdaniami, akcentując najważniejsze wyrazy i dobierając krótkie słowa.
Dotyk w trakcie zabiegów higienicznych jest ważnym elementem komunikacji niewerbalnej. Powierzchowny, szybki i niespokojny dotyk jest irytujący i może być źle odebrany przez pacjenta. Może prowadzić do reakcji obronnych z jego strony ( nawet agresji ).dotykiem wyrażamy
➔ bliskość i sympatię ( głaskanie ),
➔ bezpieczeństwo ( dotyk łagodzący),
➔ zainteresowanie ( powitanie pożegnanie ),
➔ szacunek ( zrozumienie dotyk pocieszający ),
Aby dotyk opiekuna był profesjonalny musi być :
➔ jednoznaczny, aby mógł być wyraźnie zinterpretowany,
➔ spokojny i pewny,
➔ jednostajny,
➔ wykonany płasko leżącą dłonią,
– Często bariery utrudniające porozumiewanie się są wynikiem błędów opiekuna. Zaliczyć możemy tutaj:
Wszystkie te bariery i zapewne wiele innych nie wymienionych tutaj może wywołać u naszego rozmówcy opór, agresję bezsilność, frustrację, poczucie niskiej wartości, spadek motywacji. Żeby komunikacja interpersonalna była poprawna należy zdawać sobie sprawą z ich istnienia i kontrolować swoje zachowanie, oraz stosować kilka podstawowych zasad:
➔ Najważniejsze treści należy przekazać podopiecznemu we właściwym czasie,
➔ nie wmawiać podopiecznemu naszych poglądów i przekonań,
➔ wyjaśniać wszystko to co jest dla podopiecznego niezrozumiałe,
➔ szanować podopiecznego, jego wolę i przekonania.
Opracował M.T.
4
asfalt1213