ADMINISTRACJA
Wszelka zorganizowana działalność, służąca do osiągnięcia pewnych celów. Inaczej mówiąc administracja jest planową, celową i trwałą działalnością. Wyróżniamy adm.: 1) prywatną-organizacja prowadzona przez jednostkę, w jej interesie lub interesie osób trzecich; 2) państwową- celowa, trwała działalność państwa do wyznaczonych celów; 3) publiczną- sprawowana przez organy państwowe jak i związki publicznoprawne (samorządowe) i inne podmioty administracji w interesie zbiorowym, publicznym. Pojęcie adm. publicznej obejmuje państwowe podmioty adm. jak również pozostałe, które spełniają funkcje tejże adm. W teorii wyróżniamy adm. w ujęciu a) podmiotowym- są to organy adm. oraz inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu adm. publicznej, np. terenowe organy adm. rządowej, organy samorządu terytorialnego, b) przedmiotowym- jest to taka działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracji, a więc zadania i kompetencje z zakresu władzy wykonawczej, c) formalnym- jest to cała działalność wykonywana przez podmioty adm. bez względu na jej charakter. Rozróżnienie między administracją w ujęciu podmiotowym a przedmiotowym polega na przydzieleniu określonych działań państwa określonym organom państwowym (zasada podziału władzy). Zadania administracyjne wykonują także organy ustawodawcze oraz wymiaru sprawiedliwości (oprócz org. adm.), które są uprawnione do stanowienia prawa. Wg definicji negatywnej, administracją jest każda działalność państwowa nie będąca działalnością ustawodawczą i sądowniczą, a więc ustawodawstwo polega na stanowieniu norm prawnych (ustawa) a adm. na ich wykonywaniu. Definicja ta wywodzi się od zasady podziału władzy. Wg M. Kuleszy „Przez administrację publiczną rozumie się zespół działań , czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje, na podstawie ustawy i w określonych prawem formach”.
ADMINISTRACJA ZESPOLONA
Kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, działający pod zwierzchnictwem wojewody, wykonują zadania i kompetencje określone w ustawach w imieniu wojewody, z ustawowego upoważnienia bądź w imieniu własnym, jeżeli ustawa tak stanowi. Zespolenie służb, inspekcji i straży w administracji rządowej w województwie następuje pod zwierzchnictwem wojewody w jednym urzędzie, chyba, że ustawa nie przewiduje zespolenia w jednym urzędzie. Gdy kierownik służb, inspekcji lub straży wykonuje zadania i kompetencje w imieniu wojewody i gdy ta służba, inspekcja lub straż włączona jest do urzędu wojewódzkiego to mamy zespolenie bezpośrednie (pod jednym zwierzchnikiem i w jednym urzędzie).
Gdy kierownik służb, inspekcji lub straży działa we własny imieniu, realizuje jemu przypisane kompetencje i gdy posiada aparat pomocniczy w postaci komendy, inspektoratu lub innej jednostki organizacyjnej nie wchodzącej w skład urzędu wojewódzkiego, to wówczas występuje zespolenie pośrednie, gdy dany kierownik działa pod zwierzchnictwem wojewody.
Prawo administracyjne (pojęcie).
Podmiotowe określ. Prawa adm.: jest to zespół norm, które regulują administracyjną działalność państwa. Jako punkt wyjścia przy tym określeniu bierze się treść działania- administrowania. Podmiotowe określenie: Prawo adm. jest to zespół norm prawnych, regulujących te stosunki społeczne, które wynikają w toku działalności organów administracyjnych. Ogólnie można powiedzieć, że prawo adm. jest gałąź prawa, która reguluje działalność organów państwowych, podejmowanych w celu wykonywania ustalonych prawem zadań organizatorskich, wypełnianych w swoistych formach działania. Prawo adm. reguluje przede wszystkim stosunki między administracją a obywatelami i tworzy prawa i obowiązki obywateli ale zawsze wobec adm. Normy prawa administracyjnego dzielimy na: 1) ze względu na regulowaną tematykę: a) normy bezpośrednio dotyczące aparatu adm. tworzą ustrojowe prawo adm.; b) normy bezpośrednio dotyczące toku działania organów adm.- tworzą procedurę adm.; c) normy, które dotyczą konkretnych działów adm. publicznej- materialne pr. adm., normy te tworzą szczegółową część pr. adm., np. prawo budowlane; 2) ze względu na charakter stosunku łączącego organ stosujący normę z adresatem: a) normy regulujące stosunki ze sfery zewnętrznej tj. między organem adm. i innymi podmiotami adm. z jednej strony a obywatelami i osobami prawnymi z drugiej; b) normy regulujące stosunki wewnątrz systemu organizacji adm. publicznej- stosunki te zachodzą między organami a instytucjami państwowymi wzajemnie.
Prawo administracyjne (podział).
Polega na wyodrębnieniu 3 czynników: ustrojowego, materialnego i procesowego. a) prawo ustrojowe- jest to prawo ustroju adm. publicznej, reguluje normy, zasady i działania adm. publicznej, zawiera przepisy normujące kompetencje adm. publicznej, proces realizacji celów społecznych w zakładach adm., przepisy dotyczące podziału terytorialnego kraju, przepisy określające zakres, podstawę i tryb działania organów nadzoru w systemie opartym na modelu decentralistycznego podporządkowania; b) prawo materialne- zawiera normy i sposoby rozwiązywania konkretnych spraw, które ustalają wzajemne uprawnienia i obowiązki, wzajemne relacje pomiędzy organami a innymi podmiotami, np. prawo budowlane, wodne, o wykonywaniu działalności gospod.; c) prawo procesowe- proceduralne, zawiera normy dotyczące bezpośredniego toku działania adm. publicznej, składają się na nie przepisy regulujące różne procedury. K.p.a. reguluje ogólnie postępowanie adm. Normy prawa procesowego mają charakter wtórny do prawa materialnego. Wyróżniamy podział na prawo powszechnie obowiązujące, którego adresatem może być każdy podmiot oraz prawo wewnętrzne regulujące stosunki wewnętrzne.
Stosunek administracyjnoprawny (pojęcie).
Gdy podmiot administracji występuje wobec innego podmiotu, np. wobec obywatela, gdy żąda od niego jakiegoś świadczenia bądź nakłada nań obowiązek albo na coś mu zezwala, to wtedy nawiązuje z tym podmiotem stosunek prawny. Stosunki między państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami administracji publicznej a obywatelami i innymi podmiotami oparte są na normach prawa administracyjnego i dlatego te stosunki nazywa się stosunkami administracyjnoprawnymi. Cechą charakterystyczną tego stosunku, różniącą go od stosunku cywilnoprawnego, jest nierównorzędność pozycji podmiotów tego stosunku, możność decydowania o treści tego stosunku przez podmiot administrujący. Nierównorzędność podmiotów stosunku administracyjnoprawnego wynika stąd, iż prawo przyznaje jednemu z uczestników tego stosunku (organowi administracyjnemu) prawo orzekania, przesądzania o sprawie w sposób wiążący innych uczestników stosunku. W ten sposób organ administracyjny w pewnej mierze orzeka i „w swojej sprawie”. Ta sytuacja nie zachodzi w stosunku cywilnoprawnym. Przedmiot stosunku administracyjnoprawnego leży zawsze w sferze prawem określonych zadań administracji publicznej. Podmiotami stosunku administracyjnoprawnego są: 1)zawsze organ (podmiot) administracji upoważniony do żądania określonego zachowania się albo świadczenia i; 2)podmiot (osoba fizyczna lub prawna, jednostka organizacyjna), do którego skierowany jest nakaz lub zakaz albo który żąda określonego zachowania się od organu administracji. Podmiotowość w sferze stosunków administracyjnoprawnych jest wynikiem regulacji normami prawa administracyjnego. Dlatego podmiotem stosunku administracyjnoprawnego może być np. stowarzyszenie, mimo iż nie jest osobą prawną. W sferze wewnętrznej pozycja poszczególnych uczestników stosunku administracyjnoprawnego może być różna, poczynając od wzajemnej podległości jednego uczestnika drugiemu aż do równorzędności podmiotów. Obowiązki i uprawnienia, będące treścią stosunku administracyjnoprawnego, mogą polegać na działaniu, znoszeniu lub zaniechaniu. O tym, jakie mogą być nałożone i jakie uprawnienia mogą być przyznane, przesądzają przepisy prawa materialnego; nie może być tu dowolności. Obowiązki i uprawnienia mają charakter osobisty i nie mogą być przenoszone na inne osoby, wygasają z chwilą śmierci osoby obowiązanej lub uprawnionej. Ważnym wyjątkiem od tej reguły są podatki i roszczenia odszkodowawcze wobec państwa, które mogą przechodzić na następców prawnych.
Stosunek administracyjnoprawny (nawiązanie).
Stosunki administracyjnoprawne mogą powstać tylko na podstawie ustawowej, najczęściej jednak sama ustawa nie wystarczy, gdyż konieczna jest konkretyzacja w drodze aktu administracyjnego bądź przez zawarcie umowy administracyjnej. Ogólnie można powiedzieć, że stosunek administarcyjnoprawny może być nawiązany: 1.z mocy samej ustawy- powstają prawa i obowiązki w sferze podatkowej, obowiązku szkolnego, uczestników ruchu drogowego, użytkowników urządzeń publicznych itd.; 2)na podstawie aktu administracyjnego (na podstawie decyzji)- można odroczyć obowiązek szkolny bądź też wyrazić zgodę na wcześniejsze przyjęcie dziecka do szkoły.;2a) na podstawie ugody administracyjnej- po jej zatwierdzeniu przez organ administracyjny- wywiera takie same skutki jak decyzja administracyjna; 3) na skutek działania faktycznego, np. gdy przez sam fakt dopuszczenia do korzystania z gminnego urządzenia publicznego powstaje stosunek prawny z uprawnieniami i obowiązkami gminy oraz osoby korzystającej
Stosunek administracyjnoprawny (rodzaje).
Stosunek administracyjnoprawny wywołujący skutki na podstawie norm prawa materialnego. 2. Stosunek administracyjnoprawny związany z postępowaniem administracyjnym. 3. Stosunek administracyjnoprawny związany z postępowaniem przed sądem administracyjnym. Proceduralny stosunek administracyjnoprawny, ma charakter stosunku czasowego, przejściowego. Podstawą prawną tego stosunku są normy proceduralne (przepisy o postępowaniu administracyjnym). Stosunek ten nawiązany zostaje z chwilą wszczęcia postępowania administracyjnego, a wygasa z momentem wydania ostatecznej decyzji administracyjnej. Proceduralny stosunek spornoadministracyjny. Podstawą prawną tego stosunku są przepisy prawa dopuszczające zaskarżanie aktów administracyjnych do sądu administracyjnego. Stosunek ten trwa od chwili zaskarżenia aktu administracyjnego do czasu wydania orzeczenia (wyroku, postanowienia) przez sąd. Dla stosunku spornoadministracyjnego charakterystyczna jest zrównanie pozycji podmiotów stosunku administracyjnoprawnego. Z innego punktu widzenia można wyróżnić stosunki administracyjnoprawne ad hoc i stosunki trwałe. 1. Ad hoc- odnoszą się do konkretnego, jednorazowego działania, jak np. okazanie dokumentu, dopuszczenie do przeprowadzenia kontroli obiektu budowlanego, czy zakładu pracy. 2. Trwałe- mają w praktyce większe znaczenie prawne. Mogą być związane z: -prawami osobistymi, jak np. z obowiązkiem szkolnym, obowiązkiem zasadniczej służby wojskowej bądź służby zastępczej, ze stosunkiem służbowym urzędnika itp.; -prawami majątkowymi, jak np. ze stałymi świadczeniami pomocy społecznej, obowiązkiem podatkowym itp.; -korzystaniem z zakładów użyteczności publicznej. Nie jest to podział ostry, gdyż taki nie jest możliwy. Dodać należy, że w związku ze sprawowaniem nadzoru występują, między organem nadzoru a podmiotem nadzorowanym, stosunki nadzoru, a w toku przymusowego wykonywania obowiązków administracyjnoprawnych- stosunki egzekucyjne, nawiązane między organem egzekucyjnym a zobowiązanym i wierzycielem.
KONSTYTUCJA
1. Zajmuje naczelne/ nadrzędne miejsce w systemie źródeł prawa (gdyż normuje prawne warunki tworzenia ustaw i innych aktów państwowych i dlatego należy ją traktować jako akt nadrzędny). 2. Określa że ustrój RP opiera się na trójpodziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. 3. Określa RP jako demokratyczne państwo prawne. 4.Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. 5. Określa kompetencje: Prezydenta RP, Rady Ministrów (Rządu) Prezesa RM. 6. Ustala pozycje: ministrów, innych członków rządu ,wojewodów, samorządu terytorialnego w systemie organizacji państwa. 7.
Nie określa jednostek zasadniczego podziału terytorialnego, stanowi jednak że ustrój terytorialny RP zapewnia decentralizację władzy publicznej, 8. Przesądza o istnieniu samorządu terytorialnego. 9. Stanowi że w drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów (lub inne rodzaje samorządu)
Rola Konstytucji i ustawy w procesie administrowania
jest najwyższym prawem RP a jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej. Wiąże wszystkie organy władzy publicznej i wszystkich obywateli, a więc również organy adm publicznej oraz inne podmioty adm. Podstawowe zasady wyodrębnione z konstytucji i pr konstytucyjnego : zasada suwerenności Narodu, niepodległości i suwerenności Państwa, demokratycznego państwa prawnego, hierarchicznego systemu źródeł prawa, społeczeństwa obywatelskiego, podziału władz, społecznej gospodarki rynkowej, przyrodzonej godności człowieka
AKTY NORMATYWNE Z MOCĄ USTAWY
1. Wg Konstytucji z 1921 roku Prezydent mógł na podstawie upoważnienia wydawać rozporządzanie z mocą ustawy- ale na wniosek RM. W okresie 20-lecia międzywojennego w drodze takich rozporządzeń unormowano: organizacje i zakres działania władz adm., postępowanie adm. ,postępowanie przymusowe, postępowanie karno-adm.
2. Obecnie pod rządem Konstytucji z 1997 instytucja rozporządzeń z mocą ustawy może pojawić się tylko w stanie nadzwyczajnym, a mianowicie w czasie stanu wojennego. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent RP na wniosek RM wydaje rozporządzenia z mocą ustawy. Rozporządzenia te mogą dotyczyć: zasad działania organów władzy publicznej; ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela; podstaw, zakresu i trybu wyrównywania strat majątkowych wynikających z tych ograniczeń. Rozporządzenia te mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa. Podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu. Odmowa zatwierdzenia bądź nieprzedstawienie do zatwierdzenia na najbliższym posiedzeniu Sejmu oznacza utratę mocy obowiązującej tych aktów.
UMOWA MIĘDZYNARODOWA
Konstytucja zalicza ją do źródeł prawa powszechnie obowiązującego; po je ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy; UM ratyfikowana za zgodą wyrażona w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową; ratyfikacja umów mn należy do Prezydenta RP; umowy nie podlegające ratyfikacji wymagają zatwierdzenia przez RM. Równoznacznie z zatwierdzeniem jest udzielenie przez RM zgody na podpisanie umowy mn; ratyfikowane umowy mn ogłaszane są w Dzienniku ustaw a inne umowy mn w Mini torze Polskim; Konstytucja dopuszcza przekazanie organizacji mn lub organowi mn kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Nastąpić to może na podstawie umowy mn której ratyfikacja wymaga szczególnego trybu
ROZPORZĄDZENIA
Jest źródłem prawa będącym jednocześnie formą działania adm.; wydawane na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie; nie mają zastępować ustawy, ale odciążyć władzę ustawodawczą od szczegółów technicznych; podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw; rozporządzenie może być wydane; po ogłoszeniu ustawy, w której zawarte jest upoważnienie ustawowe do jego wydania; przed wejściem w życie tej ustawy, ale termin wejścia w życie rozporządzania nie może być wcześniejszy niż dzień wejścia w życie ustawy upoważniającej. Podmioty uprawnione do wydawania rozporządzeń: prezydent; RM; Prezes RM; Minister kierujący działem adm. Rządowej; Przewodniczący komitetu wchodzący w skład RM; Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Upoważnienie do wydawania rozporządzeń : upoważnienie zawarte w ustawie ma być szczegółowe; rozporządzenie wydane na podstawie upoważnienia ma służyć wykonaniu ustawy; konstytucja zawiera zakaz subdelegacji kompetencji do wydawania rozporządzeń innemu organowi; upoważnienie musi zawierać zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dot. treści aktu; o formułowaniu upoważnień weszło w życie rozporządzenie Prezesa RM- „zasady Techniki Prawodawczej”; według ZTP organ właściwy do wydawania rozporządzenia określa się w upoważnieniu ustawowym pełną jego nazwą; zakres spraw przekazanych do uregulowania określa się w sposób precyzyjny. ZTP ustalają, że upoważnieniu do wydania rozporządzenia może być nadany charakter: obligatoryjny- jeżeli do funkcjonowania ustawy jest niezbędne wydanie rozporządzania; fakultatywny – jeżeli rozstrzygnięcie co do tego , czy i kiedy wydać rozporządzenie pozostawia się do organowi upoważnianemu. Ustawa upoważniająca może przewidywać , że przy wydaniu rozporządzenia mają współuczestniczyć różne podmioty (określa formę). Współuczestnictwo może polegać na: wspólnym wydaniu przez upoważnione organy; wydaniu w porozumieniu z innym organem; za uprzednią zgodą innego organu; zainicjowaniu wydania rozporządzenia przez inny organ. Utrata moc obowiązującej: rozporządzenie zostało wydane na czas określony; w sposób wyraźny zostanie uchylone; gdy przestaje obowiązywać ustawa zawierająca upoważnienie do jego wydania
Organy kolegialne i monokratyczne w administracji publicznej
Kryterium tego podziału stanowi liczba osób tworzących organ i podejmujących decyzję.
Organy kolegialne - dwa znaczenia kolegialności: metoda działania – konieczna jest współpraca wielu osób, ale sam organ działający wg tej metody nie musi być wieloosobowy; cecha strukturalna organu – jest wiele osób powołanych do wspólnego podejmowania decyzji lub innych czynności (to znaczenie obejmuje ten tematu). Kolegialność organu powoduje, że jego wolę wyraża uchwała wielu osób. Regulamin obrad organu kolegialnego określa quorum czyli liczbę osób potrzebną do podjęcia uchwały oraz do ważności posiedzenia. Organ kolegialny działa na posiedzeniach lub sesjach, może mieć swojego przewodniczącego. Zalety organów kolegialnych: liczba osób podejmujących decyzję realizuje postulat demokratyzmu; rozstrzygnięcia są bardziej pomyślane, trafne, obiektywne. Wady organów kolegialnych: bardziej powolny niż organ monokratyczny; bardzo kosztowny; nie można nikomu przypisać odpowiedzialności za decyzje. Organy kolegialne stosuje się: dla podejmowania decyzji ważnych z punktu widzenia państwowego; jest bardzo efektywny gdy nie jest zbyt liczby (liczny powoduje, że organ może tylko przyjąć lub odrzucić czyjś projekt) i obciążony; stosuje się w budowie tzw. „sztabów w administracji” – organ do rozpatrzenia sprawy przez fachowców, różnych specjalistów; stosuje się do celów koordynacji działań np. Rada Ministrów.
Organy monokratyczne – jednoosobowe, tylko 1 osoba upoważniona jest do wydawania decyzji. Może ona mieć swój aparat pomocniczy, ale nie może on podejmować rozstrzygnięć bez upoważnienia organu monokratycznego. Zalety organów monokratycznych: szybkość działania w określonym zakresie spraw; fachowa wiedza (powinna być!); jasno określona odpowiedzialność. Wadami organów monokratycznych jest brak zalet, które posiada organ kolegialny. Stosunek organów kolegialnych do organów monokratycznych jest różnorodny – czasem organ kolegialny jest nadrzędny do monokratycznego a czasem jest odwrotnie. Organ kolegialny może decydować (Rada Gminy), inicjować, kontrolować, wydawać opinie lub jedno i drugie. Czasem organ monokratyczny musi mieć zgodę organu kolegialnego lub odwrotnie.
Zasada centralizacji, decentralizacji, koncentracji i dekoncentracji.
Zasada centralizacji – polega na tym, że system organów administracji jest tak zorganizowany, że podejmowanie decyzji należy do organów wyższych, a organy niższe przygotowują tylko rozstrzygnięcia. Inną odmianą systemu centralistycznego jest sytuacja gdzie organy niższe podejmują rozstrzygnięcia, ale są w tym podporządkowane zaleceniom organów wyższych. Historycznie centralizacja dominowała w państwach absolutnych. W miarę rozwoju demokracji pojawia się decentralizacja. Zalety centralizacji: zapewnia spójność aparatu administracji państwowej; wspomaga jednolitość działań administracji; jest korzystny dla administracji wojskowej i podobnych; sprawdza się w okresie wojen, odbudowy zniszczeń itd., bo pozwala na efektywne i równomierne do potrzeb rozprowadzenie środków ekonomicznych w kraju. Wady centralizacji: prowadzi do zaniku gospodarności i samodzielności ośrodków lokalnych; organy wyższe nie znają często potrzeb lokalnych, stąd ich polityka jest niewłaściwa. Zasada centralizacji wiąże się z zasadą Hierarchicznego Podporządkowania – pełne podporządkowanie organów niższych szczebli jednostkom wyższym. Hierarchiczne podporządkowanie przejawia się w podwójnej zależności: zależność służbowa – nie ma prawnego ograniczenia w wydawaniu poleceń służbowych org. niższego przez org. wyższy; zależność osobowa – org. wyższy ma prawo do obsadzenia, awansu, zwolnień, nagradzanie, pociąganie do odpowiedzialności organów niższych. Organ wyższy zgodnie z zasadą hierarchicznego podporządkowania może żądać od organu niższego wypełnienia swoich zarządzeń, ma też prawo kontroli i prawo do informacji przez otrzymanie sprawozdań. Hierarchiczne podporządkowanie może wystąpić między organami oraz w strukturze wewnętrznej organów np. minister – dyrektorzy departamentów. Zalety hierarchicznego podporządkowania: jednolitość działania całej struktury; łatwe ustalenie, uzasadnienie i egzekwowanie odpowiedzialności; brak sporów kompetencyjnych, bo są one jasne. Zasada decentralizacji – to system, w którym podmioty administrujące mają prawnie zagwarantowaną samodzielność, nie są hierarchicznie podporządkowane organowi wyższemu. Konstytucja z 1997r. preferuje zasadę dekoncentracji, czego wyrazem jest wprowadzenie samorządu terytorialnych czy zawodowych. Decentralizacja może mieć zalety: bliskość podmiotów decydujących do załatwionych spraw, co wpływa na szybsze i lepsze poznanie źródeł ewentualnych wad decyzyjnych; zwiększenie odpowiedzialności i gotowości jej ponoszenia przez zbliżenie do wydawanych decyzji; udział zainteresowanego czynnika społecznego we władzy (w samorządach). Administracja zdecentralizowana wiąże się z samodzielnością w zakresie wykonywania prawa (tylko!). Musi działać ona zgodnie z prawem państwowym (zasada praworządności), dlatego organy administracji zdecentralizowanej poddane są nadzorowi.
...
gosicka