Ks. Marek Chmielewski
101 PYTAŃO ŻYCIE DUCHOWE
Lublin 1999
1'rujckl okładkiMarta Orkisitwska
Adiustacja stylistyczna i korektaNelly Duławska
Skład komputerowy
i redakcja techniczna książki
Copyright by Marek Chmielewski
ISBN 83-87405-99-X
Druk: Wydawnictwo „POLIHYMNIA" sp. z o. o.
Aleja Róż 17, 20-809 Lublin, tel. (081) 746 97 17
e-mail: polihymn@box43.gnet.pl
Moim kochanym RodzicomHelenie i Stanisławowi
WYKAZ SKRÓTÓW
ChL —Jan Paweł II, Posynodalna adhortacja apostolska Christifi-deles laici o powołaniu i misji świeckich w Kościele i świe-cie (30 XII 1988).
DM — Sobór Watykański II, Dekret o działalności misyjnej Kościoła Adgentes (7 XII 1965).
DV — Jan Paweł II, Encyklika Dominiim et Vivifwantem o DuchuŚwiętym w życiu Kościoła i świata (18 V 1986).
DZ — Sobór Watykański II, Dekret o przystosowanej odnowie życia
zakonnego Perfectae caritatis (28 X 1965).
EN — Paweł VI, Adhortacja apostolska Evangelii nuntiandi o ewan-
gelizacji w świecie współczesnym (8 XII 1975).
FC — Jan Paweł II, Posynodalna adhortacja apostolska Familiaris
consortio o zadaniach rodziny chrześcijańskiej w świeciewspółczesnym (22 XI 1981).
KDK — Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele wświecie współczesnym Gaudium et spes (7 XII 1965).
KK — Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lu-men gentium (21 XI 1964).KKK — Katechizm Kościoła Katolickiego, Pallottinum 1994.
KL — Sobór Watykański II, Konstytucja o świętej liturgii Sacrosanctum
concilium(4Xn 1963).
LR — Jan Paweł II, List do Rodzin Gratissimam sane z okazji Ro-
ku Rodziny (2 II 1994).
MC — Paweł VI, Adhortacja apostolska Marialis cultus o należytymkształtowaniu i rozwijaniu kultu Najświętszej Maryi Panny(2 11 1974).
RD — Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Redemptionis donum okonsekracji zakonnej w świetle Odkupienia (25 III 1984).
RH — JanPawełll, Encyklika Redemptor hominis (4 III 1979).
RM — Jan Paweł II, Encyklika Redemptoris Mater o błogosławio-nej Maryi Dziewicy w życiu pielgrzymującego Kościoła(25 III 1987).
NM* Jan 1'iiwcl II, l-ncykhka Rcdemptoris missio o stałej aktual-
nofci ponlnitiu misyjnego (7 XII 1990).
Ml* lun 1'awcł II, Ailhortacja apostolska Reconciliatio et paeni-
icntui o poicdnaniu i pokucie w dzisiejszym posłannictwieKościoła (2 XII 1984).
Kl „Koc/niki Teologiczne", Lublin 1991-
UDuKal Teologia duchowości katolickiej, red. W. Słomka, M. Chmielew-ski, J. Misiurek, A. J. Nowak, Lublin 1993.
VC — Jan Paweł II, Posynodalna adhortacja apostolska Vita conse-
crata o życiu konsekrowanym i jego misji w Kościelei świecie (25 III 1996).
OD AUTORA
Jednym z charakterystycznych zjawisk społeczno-kulturowo-reli-gijnych na przełomie drugiego i trzeciego tysiąclecia jest ożywione za-interesowanie duchowością, zwłaszcza wśród młodzieży. Jest to zdrowareakcja na odczłowieczającą racjonalistyczno-techniczną i konsump-cyjną cywilizację. Przejawia się ona m.in. w stale rozwijających sięwspólnotach i ruchach, aktywnej obecności laikatu w Kościele, główniena poziomie parafialnym, w stale rosnącej liczbie nowych publikacji natemat modlitwy, medytacji, kierownictwa duchowego itp., jak równieżw licznych kursach duchowości i rekolekcjach różnego typu.
Na bazie owego „głodu Boga" pojawiają się różne zjawiska alter-natywne w stosunku do inicjatyw Kościoła, np. sekty (także satani-styczne), propagowanie duchowości orientalnej, upowszechnianie pa-rapsychologii oraz typowe dla nurtu New Age odwoływanie się do po-wszechnego braterstwa z człowiekiem i przyrodą.
W tym rozpaczliwym wręcz poszukiwaniu tożsamości współczesnykatolik, szczególnie młody, który z natury jest bardzo wrażliwy naprawdę i dobro, łatwo może się zagubić. Trzeba więc, aby wśród wieludręczących pytań, jakie sobie stawia na przełomie tysiącleci, znalazłysię również te o chrześcijański i katolicki kształt życia duchowego.
Pomocą do tego niech będzie niniejsze opracowanie odpowiedzi na101 pytań o życie duchowe, które może okazać się pomocne dlawszystkich pragnących usystematyzować swoją wiedzę na temat du-chowości, a zwłaszcza dla członków różnego rodzaju zrzeszeń. Należyżywić nadzieję, że z lektury tej książki odniosą korzyść także studenciteologii, którzy od kilkunastu lat, odkąd rozpocząłem pracę w KUL,sugerowali całościowe opracowanie problematyki duchowości chrze-ścijańskiej, nie tylko w formie prowizorycznego skryptu.
Bezpośrednią inspiracją do powstania tej książki była prośba jedne-go ze studentów teologii, zaangażowanego w Katolickim Radio Lublin.Po wysłuchaniu mojego wykładu o rozwoju duchowym, poprosił o cyklaudycji na ten temat. Aby w ograniczonym czasie przekazać możliwienajwięcej treści, postanowiłem do tych programów przygotowywać sięna piśmie. Opracowanie to, po odpowiednich przeróbkach, w postaci
101 pytań i odpowiedzi było potem drukowane w odcinkach na łamachparafialnego miesięcznika „Wspólne Drogi" od września 1994 dostyc/.nia 1997. Gazetę tę wydaje młodzież należąca do Ruchu Światło-/ycie / parafii św. Jadwigi w Lublinie. Pozytywne echa tego cyklu za-chęciły mnie do ponownego publikowania go od kwietnia 1998 roku wczasopiśmie studenckim pt. „Gazeta Akademicka", wydawanym wmojej macierzystej diecezji radomskiej, jak również ostatnio na stronieinternetowej Radia Maryja.
Wiele osób, zwłaszcza młodzież, zwracało się z różnymi pytaniami,jakie zrodziły się im w nawiązaniu do prezentowanych w tych czasopi-smach refleksji. Upewniło mnie to w przeświadczeniu, że celowym bę-dzie przygotowanie wersji książkowej. Wszystkim, którzy przez swojeszczere poszukiwanie prawdy w ten sposób bardzo mi pomogli, pragnęserdecznie podziękować. Słowa szczególnej wdzięczności kieruję podadresem ks. prof. dr hab. Waleriana Słomki, mojego mistrza, oraz pro-fesorów i adiunktów Instytutu Teologii Duchowości KUL za wszech-stronną pomoc merytoryczną i życzliwość. Jest również Ktoś, pragnącypozostać w ukryciu, kto wnikliwie przeczytał maszynopis tej książki izgłosił bardzo cenne uwagi.
Sto jeden pytań i odpowiedzi zostało podzielone na 24 grupy tema-tyczne ujęte w rozdziały, które —jak się wydaje — stanowią trzon pro-blematyki dotyczącej duchowości chrześcijańskiej, przedstawionej odstrony praktycznej. Oczywiście niniejsze opracowanie, które ma charak-ter popularyzatorski, nie rości sobie pretensji do wyczerpania niezwykłe-go i niezmierzonego bogactwa chrześcijańskiego życia duchowego.Symboliczna liczba sto jeden wyraża pewną całość i zarazem niedosytskłaniający do dalszych poszukiwań. I o to właśnie chodzi, aby czytel-nik stawiał sobie, kapłanom, teologom i różnym ludziom dalsze docie-kliwe pytania, jak żyć po chrześcijańsku i osiągać świętość w nowymtysiącleciu. Niech te pytania i najpełniejsze na nie odpowiedzi rodzą sięprzede wszystkim w osobistym spotkaniu z Chrystusem, który w Ko-ściele i w Eucharystii pozostał z nami, aż do skończenia świata (por. Mt28, 20), aby być Drogą, Prawdą i Życiem (por. J 14, 6).
Lublin, Matki Bożej Różańcowej 1999 roku.
10
I. DUCHOWOŚĆ I ŻYCIE DUCHOWE
1. Ostatnio bardzo modne stało się słowo „duchowość". Co na-leży przez nie rozumieć?
Wraz ze wzrostem zainteresowania dla wszystkiego, co wykraczapoza materialną i zmysłowo uchwytną rzeczywistość, bardzo często sąużywane, a tym samym nadużywane, takie pojęcia, jak: duchowość imistyka. Nie są to pojęcia nowe, lecz obecnie przeżywają swój rene-sans. W środowiskach nie tylko chrześcijańskich znane są od starożyt-ności. Najprawdopodobniej słowo „duchowość" po raz pierwszy w lite-raturze chrześcijańskiej pojawiło się w pismach przypisywanych św.Hieronimowi (t 420) w latach dwudziestych V wieku. W jednym zrzekomych jego listów autor zachęca dorosłego, dopiero co ochrzczo-nego, aby wytrwale postępował w tym, co duchowe.
„Duchowość", jak każde pojęcie, przechodziło i nadal przechodzidługą drogę ewolucji znaczeniowej. Z tego powodu trudno jest podaćjednoznaczny, powszechnie akceptowany jego sens, tym bardziej, żeczasami zamiennie używa się go z pojęciem „życie wewnętrzne" lub„życie duchowe". Te trzy określenia wskazują w istocie na różne rze-czywistości.
Pozostawiając specjalistom dociekanie ścisłości znaczeń, przyj-mijmy, że przez życie wewnętrzne rozumieć będziemy całą aktywnośćpsychoemocjonalną, poznawczą i wolitywną człowieka, która choćzawsze nierozdzielnie wiąże się z jego aktywnością zewnętrzną, to jed-nak stanowi jego centrum osobowe. Każdy zatem człowiek, ponieważjest istotą rozumną i wolną, ma życie wewnętrzne, które intuicyjnie od-różniamy od aktywności zewnętrznej, jako wtórnej w stosunku do we-wnętrznego świata osoby. Gdy życie wewnętrzne znajduje odniesieniedo rzeczywistości pozazmysłowej, angażując w sposób szczególnyosobowy wymiar człowieka, wówczas można mówić o duchowości.Najczęściej to odniesienie ma charakter religijny, i wtedy mamy du-chowość religijną. Oznacza to, że może istnieć także duchowość niere-ligijna, a wręcz laicka. Dla ścisłości, zwykle duchowość określa sięprzymiotnikowo, na przykład: duchowość dalekowschodnia, średnio-
11
wicc/na, współczesna, chrześcijańska itd. Podstawą wyodrębnienia tejostatniej jest odniesienie do Osoby Chrystusa.
Innymi słowy: duchowość w ogóle wchodzi w zakres życia we-wnętrznego, zaś szczególną postacią duchowości religijnej jest ducho-wość chrześcijańska, znacząca tyle samo, co życie duchowe. Jeśli cho-dzi i) nazwy, to ostatnio częściej używa się jednak pojęcia „duchowość"zarówno na oznaczenie praktyki życia duchowego, jak i teorii o życiuduchowym, czyli teologii duchowości.
...
Darko60