MAKROEKONOMIA - KONSPEKTY WYKŁADÓW

Dr Elżbieta Kwella

RUCH OKRĘŻNY W GOSPODARCE - RÓWNOWAGA RYNKOWA.

RACHUNEK PRODUKTU I DOCHODU NARODOWEGO

1. Gospodarka w skali makro - jako system
    wzajemnych powiązań.

2. Modele ruchu okrężnego w gospodarce - próba
    zbudowania ogólnego modelu gospodarki.

§        Jak się koreluje strumień dochodów i wydatków  w gospodarce rynkowej?.

§        Na czym polega modelowy proces rynkowy?.

§        Dlaczego następują przyspieszenia i zwolnienia produkcji w gospodarce?.

ZADANIE 1

1. Uzupełnij rys. 1, posługując się cyframi reprezentującymi odpowiednie przepływy rzeczowe i finansowe.

2. Poddaj analizie prezentowane przepływy.

3. Wyjaśnij przepływy mające szczególnie duże znaczenie w warunkach prywatyzacji kapitału realnego w gospodarce podlegającej transformacji za scentralizowanej w mieszaną (społeczną) rynkową.

    
     rynek dóbr       konsumpcyjnych

    gospodarstwa
        domowe

  przedsiębiorstwa

  państwo (rząd)

rynek czynników
     produkcji

(praca,kapitał,ziemiaprzedsiębiorczość,

technologia)

Rys. 1 Model trójpodmiotowej gospodarki rynkowej w procesie prywatyzacji kapitału realnego.

1 - sprzedaż dóbr konsumpcyjnych (Cg)

2 - zakup dóbr konsumpcyjnych (Cg)

3 - wydatki na zakup dóbr konsumpcyjnych (Cx)

4 - dochody ze sprzedaży dóbr konsumpcyjnych (Cx)

5 - rządowy zakup dóbr konsumpcyjnych (Gg)

6 - rządowe wydatki na dobra konsumpcyjne (Gx)

7 - podatki płacone przez przedsiębiorstwa (Tc)

8 - podatki płacone przez gospodarstwa domowe (Tp)

9 - płatności rządowe na rzecz przedsiębiorstw (np. subwencje) (F)

10- płatności rządowe na rzecz gosp. domowych (F)

11- sprzedaż czynników produkcji przez gosp. domowe (praca)

12- zakup czynników produkcji przez firmy (praca),

13- dochody gosp. domowych ze sprzedaży czynników produkcji (płace -W)

14- wydatki przedsiębiorstw na zakup czynników produkcji (płace)

15- rządowy zakup czynników produkcji

16- rządowa sprzedaż czynników produkcji

17- rządowe wydatki na czynniki produkcji

18- rządowe dochody ze sprzedaży czynników produkcji

PRODUKT NARODOWY

Produkt narodowy brutto (PNB), (gross national product - GNP) -

jest to   całkowita wartość      nowo wytworzonych    dóbr i usług finalnych

w danym roku   za pomocą   czynników wytwórczych danego kraju.

Produkt narodowy brutto (PNB) - jest to PKB uzupełniony o saldo przepływu

dochodów z własności czynników produkcji między krajem a zagranicą.

Produkt krajowy brutto (PKB), ( gross domestic product - GDP)  -

jest to całkowita wartość nowo wytworzonych dóbr i usług finalnych w danym rok

na terenie danego kraju.

„Całkowita wartość”

1. PNB liczymy w złotówkach (nie w ilościach);

2.             W cenach bieżących     (ceny w momencie sprzedaży na rynku)  - 

    nominalny  PNB   albo w cenach stałych  (z jakiegoś momentu) -

    realny PNB;

3.             Gdy dobra i usługi nie są sprzedawane na rynki (nie mają rynkowej ceny)

     np.: działalność policji, czy szkolnictwo państwowe.

     Podejście kosztowe: wartość usługi stanowi suma kosztów poniesionych

     na jej wytworzenie.

     (Płace, wydatki na umundurowanie, wyposażenie, koszty wynajęcia

     lokali,...).

4. Koszty wynajmu lokalu w przypadku zajmowania budynku

     państwowego (gdy nie płaci się czynszu).

     Metoda kosztu alternatywnego:    na podstawie obserwacji wysokości

     czynszu za podobne lokale.

„Nowo wytworzone”   i   „w danym roku”

1.             „Nowo wytworzone” - do rachunku PN w danym roku wliczamy

    wyłącznie wartość dóbr i usług wyprodukowanych w danym roku.

    Moment wytworzenia ma tu znaczenie.

2.             Zapasy.

    Np. stacja benzynowa kupuje benzynę w grudniu, a sprzedaje ją w

    styczniu. Czy wartość benzyny wejdzie do PNB roku ubiegłego czy

    bieżącego ?

    Wartość benzyny wchodzi do PNB roku ubiegłego (została wtedy

    wytworzona), a usługa dostarczenia zeszłorocznej benzyny kierowcom

    wchodzi do PNB w roku bieżącym.

„Dobra i usługi finalne”

1.             Przy obliczaniu PNB bierzemy pod uwagę wyłącznie dobra i usługi
finalne.

   Pośrednie dobra i usługi to takie, które zostają wykorzystane i zużyte do

   produkcji innych dóbr i usług w tym samym roku, w którym same zostały

   wyprodukowane.

   Finalne dobra i usługi - wszystkie pozostałe dobra i usługi:
   a/. finalne bezpośrednie dobra konsumpcyjne, b/. finalne dobra kapitałowe
   (inwestycje), c/. inwestycje w zapasy.

   (Cukier w sklepie - dobro pośrednie,
    cukier wsypywany do herbaty - dobro finalne,
    prąd elektryczny w warsztacie napędzający maszyny - pośrednie dobro,
    prąd elektryczny w domu - finalne dobro konsumpcyjne;

    Dobra kapitałowe - kupowane przez firmy i wykorzystywane przez nie do produkcji innych dóbr i  usług, ale nie zużywające się w ciągu danego roku (maszyny i budynki);

    Inwestycje w zapasy - zmiana wielkości zapasów dóbr finalnych lub pośrednich, jakie ma dana firma na końcu roku w porównaniu z początkiem roku. (Zapasy ujemne lub dodatnie).

„Za pomocą czynników wytwórczych danego kraju”

Dlaczego definicja PN nie brzmi: „PN to to, co wytworzono w danym kraju?”

Firma General Motors buduje fabrykę Opla w Polsce, a części sprzedawać będzie w

Czechach.

Wartość samochodów  będzie wyrażona w koronach czeskich, fabryka jest w Polsce,

niektóre części sprowadzane będą z Niemiec, a właścicielem fabryki będą Amerykanie.

Do PNB którego z krajów wliczyć te samochody?

Jeżeli uda nam się rozdzielić wartość danego samochodu na wartości wytworzone

przez poszczególne czynniki wytwórcze, to odpowiednie części zalicza się do PNB

odpowiednich krajów. Np. za pomocą metody kosztowej: jeżeli polscy pracownicy

otrzymują 10 mln zł rocznie wypłaty, to te 10 mln wchodzi do polskiego PNB.

A zyski zaliczylibyśmy do amerykańskiego PNB.

Polscy  pracownicy w Kuwejcie wypracowują polski PNB, a amerykańscy kierownicy

w Polsce - amerykański PNB.

Kryterium: miejsce wytworzenia dobra finalnego.

Samochody fabryki Opla są produkowane w Polsce, zatem cała wartość samochodu

(po przeliczeniu koron na zł) wliczona zostaje do polskiego PKB.

Jeżeli polski kapitał i pracownicy są zatrudnieni za granicą, to wartość wyprodukowanych dóbr i usług:

  a/. wchodzi do polskiego PNB,

  b/. natomiast PKB kraju  zagranicznego.

Np.: Dochody s-ki Coca-Cola Poland: a/. są fragmentem amerykańskiego PNB,

                                                             b/. wliczane są do polskiego PKB.

Dochody Turków i Egipcjan  pracujących za granicą: a/. są wliczane do PNB Turcji i Egiptu (ale nie ich PKB),   b/. są wliczane do PKB kraju, w którym są  oni zatrudnieni.

METODY OBLICZNIA PKB

1. PKB obliczony metodą produktową (wartości dodanej), tj. suma wartości dóbr finalnych minus wartość zużytych surowców:

(1)              S PiQi - S PQ

Pi - ceny poszczególnych dóbr finalnych,

Qi - ilości poszczególnych dóbr finalnych,

P - ceny surowców zużytych do produkcji dóbr finalnych,

Q - ilości zużytych surowców.

2. PKB obliczony metodą wydatków:

(2)              PKB = C + I + G + NX

              C - wydatki na konsumpcję,

              I - inwestycje (wydatki na zwiększenie zasobów kapitału realnego),

G - wydatki rządowe,

              NX - eksport netto = eksport - import.

3. PKB obliczony metodą dochodowo-kosztową:

(3)     ...