Przygotowanie i wyposażenie sal
Mirosława Suchocka
PRZYGOTOWANIE I WYPOSAŻENIE SAL W ZESPOŁACH I PUNKTACH PRZEDSZKOLNYCH – zabawki i pomoce dydaktyczne
Urządzając salę przedszkolną pamiętajmy o tym, że powinna być ona dostosowana do wielkości grupy, z którą będziemy pracować. Nie bez znaczenia są również jej walory estetyczne oraz możliwość takiego zaaranżowania przestrzeni, aby dzieci mogły w niej aktywnie spędzać czas (powinny w niej znajdować się kąciki do spokojnej „nauki”, miejsce do aktywnej zabawy ruchowej, wyciszenia się czy odpoczynku). Pamiętajmy również o tym, aby sala nie była nadmiernie przepełniona, a jej wyposażenie i wystrój gwarantowały zapewnienie dzieciom bezpieczeństwa w czasie nauki i zabawy.
Przy aranżacji sali możemy korzystać z pomocy dzieci, ich rodziców i przyjaciół.
Jakie miejsca, kąciki i sprzęty powinny znaleźć się w sali przedszkolnej:
· wyodrębnione miejsca do różnych aktywności, np.: kącik czytelniczy (książki, gazety dla dzieci, komiksy), kącik plastyczny, kącik z materiałami przyrodniczymi, kącik z grami i układankami, kącik z zabawkami konstrukcyjnymi, kącik kuchenny, czy inne kąciki zabaw...,
· stoliki do pracy i posiłków, o różnej wielkości – dostosowane do wzrostu dzieci,
· miejsce do spotkań w kręgu i odpoczynku na poduszkach na (dywan, może być w kształcie koła),
· półki z szufladkami/koszyczkami na osobiste rzeczy dzieci oraz miejsce na rzeczy nauczyciela (szanujemy prawo każdego do swojego kawałka przestrzeni),
· miejsce na naczynie z wodą i kubkami jednorazowymi,
· tablica do prezentacji materiałów dotyczących bieżącej tematyki, prac dzieci,
· miejsce na plan dnia, ewentualnie listę obecności, kalendarz.
Przykład aranżacji kącików dydaktycznych
Jeżeli dysponujemy jedną dużą salą, możemy podzielić ją na różne
części/ kąciki dydaktyczne, np.:
· w jednej części sali ustawiamy stolik, a wokół niego, na półeczkach gromadzimy różnorodne pomoce do kształtowania mowy: książki, literki, układanki literowe, historyjki obrazkowe, szablony, wzory do kreślenia liter i wzorów literopodobnych, karty pracy, woreczki, pudełeczka, koszyczki z obrazkami i modelami przedmiotów i zwierząt oraz etykietami do ich podpisywania,
· drugi stolik i półki obok niego mogą być przeznaczone na materiały do kształtowania pojęć matematycznych, np. liczmany, kostki do gry, różnorodne cyfry, gry dydaktyczne i strategiczne, karty pracy, figury geometryczne, centymetry, wagę i odważniki, zegar, termometr itp.
· trzeci kącik, to miejsce zgromadzenia różnorodnych pomocy służących do kształtowania wiedzy o środowisku przyrodniczym, geograficznym i społecznym. Mogą znajdować się tu atlasy, globus, puzzle geograficzne, albumy przyrodnicze i geograficzne, modele zwierząt, atlas anatomiczny, karty pracy, preparaty biologiczne do wielokrotnego oglądania, materiał przyrodniczy, okazy przyrody, muszle, kamyki…
· kolejne miejsce w sali, to kącik plastyczny. Jeżeli istnieje taka możliwość, to w tym miejscu powinien się znaleźć zlew, zainstalowany tak, aby dzieci mogły z niego swobodnie korzystać. Gromadzimy tu: farby, kredki, plastelinę, glinę, nożyczki, różnorodne arkusze papieru, sztalugi i odzież chroniącą dzieci przed zabrudzeniem (specjalne fartuchy, większe podkoszulki czy stare koszule po tacie z krótkim rękawem). Część z tych materiałów powinna być dostępna dla dzieci w każdej chwili, pozostałą część możemy umieścić w wyższych szafkach i dawać je dzieciom tylko wówczas, kiedy nadzorujemy ich wykorzystanie.
Meble znajdujące się w sali powinny być dopasowane do wzrostu dzieci (jeżeli w zespole/punkcie przedszkolnym pracujemy z grupą zróżnicowaną wiekowo, to powinniśmy zapewnić dzieciom meble przynajmniej w trzech rozmiarach). Meble powinny również spełniać określone wymogi bezpieczeństwa i posiadać atesty. Zbędnym elementem wyposażenia sali, bez którego można się w przedszkolu obyć jest biurko nauczyciela.
Ściany sali przedszkolnej powinny zdobić przede wszystkim prace plastyczne dzieci (wykonywane indywidualnie i grupowo) czy zdjęcia dzieci. Wystrzegajmy się wieszania ilustracji rysowanych przez nauczycieli czy rodziców. Starajmy się tak udekorować salę, aby miała ona swój niepowtarzalny charakter, a nie wyglądała jak „kącik zabaw” w supermarkecie. Pamiętajmy też o tym, że niektóre ilustracje trzeba zmieniać, np. zgodnie z porą roku, czy obchodzonymi świętami, że powinny być one estetycznie zawieszone i odkurzone. Część prac możemy foliować, co przedłuży ich żywot, lub oprawić w antyramy. Pamiętajmy też, aby do malowania ścian stosować neutralne barwy, unikać jaskrawych, czy zbyt ciemnych kolorów. Lepiej jest jeżeli sala ma bardziej ascetyczny wygląd, niż natłok bodźców wzrokowych, które niepotrzebnie mogą pobudzać dzieci i negatywnie wpływać na ich zachowanie.
Ważnym pomieszczeniem w zespole/punkcie przedszkolnym jest również szatnia dla dzieci. Widziałam szatnie, gdzie na półeczkach dzieci zamiast typowych dla naszych przedszkoli znaczków było przypięte ofoliowane zdjęcie dziecka, podpisane jego imieniem. Robiło to bardzo dobre wrażenie. W moim przedszkolu podpisywałyśmy szafki dzieci imieniem i nazwiskiem, nie stosowałyśmy żadnych znaczków, dzięki temu dzieci szybko nauczyły się odczytywać swoje imiona.
Nie można również nie wspomnieć o łazience, której wyposażenie powinno być dostosowane do wzrostu dzieci. Jeżeli z przyczyn finansowych jest to niemożliwe, należy zastosować tańsze rozwiązania. Zamiast umywalek nisko osadzonych możemy zakupić stopień, na który będą stawać dzieci myjąc ręce (specjalne stopnie antypoślizgowe).
Zabawki i pomoce dydaktyczne
W sali przedszkolnej powinny znaleźć się odpowiednio dobrane i uporządkowane zabawki i pomoce dydaktyczne. Tak samo jak nie istnieją w edukacji przedszkolnej granice pomiędzy nauką a zabawą, tak zacierają się również granice pomiędzy zabawką a pomocą dydaktyczną. Wszystko zależy od dziecięcej wyobraźni i pomysłowości samych nauczycieli. Dlatego wyposażając salę przedszkolną dobrze jest zastanowić się nad każdą zabawką lub pomocą, określić w jaki sposób może być ona wykorzystana, w jakim stopniu będzie wspierała rozwój dzieci czy pobudzała dziecięcą wyobraźnię. Dobierając zabawki i pomoce pamiętajmy również o uwzględnieniu:
· zróżnicowania wiekowego dzieci,
· trwałości zabawek,
· spełnienia wymogów bezpieczeństwa (atesty),
· możliwości utrzymywania ich w czystości,
· różnorodności (co do formy, materiałów, przeznaczenia…).
Najczęściej polecane zabawki i pomoce dydaktyczne:
· Zabawki konstrukcyjne, różnego rodzaju klocki (w tym drewniane). Pamiętajmy o tym, że lepiej jest kupować klocki jednego rodzaju (ich ilość może wpłynąć na inspirowanie dzieci do zabawy), niż różne rodzaje klocków, które do siebie nie będą pasowały. W jednym z przedszkoli widziałam dużą ilość klocków typu Lego, które leżały na stole nakrytym tkaniną. Dzieci po skończonej zabawie odkładały klocki na stół, a nauczycielka przykrywała je, w ten sposób klocki nie kurzyły się, a dzieci wiedziały, że jeśli klocki są zasłonięte, to nie można się nimi bawić.
· Zabawki/pomoce kształtujące zmysł dotyku, np. domino dotykowe, loteryjki dotykowe czy układanki typu formy dotykowe. Są w sprzedaży również szorstkie litery i cyfry, które pozwalają dziecku na poznanie liter i cyfr nie tylko wzrokowo, ale również poprzez dotyk. Zestaw liter i cyfr można przygotować również samodzielnie, używając różnorodnych materiałów (na sklejkę lub gruby karton można nakleić litery wycięte z papieru ściernego o różnorodnej grubości, z wykładzin dywanowych, z pluszu, z futerka, ułożone ze sznurków i linek różnej grubości). Zmysł dotyku można również ćwiczyć za pomocą stóp. Służą do tego różnego rodzaju chodniczki, dotykowe krążki czy skrzyneczki o różnorodnej fakturze.
· Zabawki/pomoce kształtujące percepcję słuchową, np. puszki dźwiękowe, dźwiękowe sześciany czy loteryjki dźwiękowe. Zestawy dźwiękowych puszek można przygotować samodzielnie lub wspólnie z dziećmi, wykorzystując np. jednakowe pojemniki po jogurcie, czy metalowe puszki po napojach, w które wsypujemy parami, po dwa jednakowe zestawy, na przykład: groch, małe gwoździki, ryż, piasek (zabawa z nimi polega na dobieraniu parami puszek, które wydają takie same dźwięki). Dobrze jest też mieć do dyspozycji podstawowy zestaw instrumentów perkusyjnych, magnetofon i nagrania muzyki, odgłosów przyrody, głosów zwierząt.
· Pomoce do nauki samoobsługi. Dzieci powinny nauczyć się samodzielnie ubierać, zapinać guziki, wiązać sznurowadła. Istnieją gotowe pomoce, które są wyposażone w różnego rodzaju zamki, guziki, tasiemki. Można je zakupić ale ja polecam kosz z różnego rodzaju ubraniami: szale, krawaty, suknie, koszule, kamizelki, itd. są inspiracją do wielu interesujących zabaw, podczas których dzieci przebierają się i jednocześnie ćwiczą zapinanie, wiązanie, prawidłowe ubieranie się. Trzeba tylko zadbać o to aby ubrania te były zawsze czyste. Ważnymi zabawkami dla dzieci są również zabawki imitujące sprzęt domowy, naczynia kuchenne, zastawę stołową, przybory do sprzątania, narzędzia ogrodnicze. Zabawa takimi zabawkami uczy samodzielności.
· Pomoce kształtujące umiejętność posługiwania się przyborami do pisania. Zanim dziecko nauczy się pisać musi nauczyć się odpowiedniego chwytu. Dobrymi pomocami do kształtowania chwytu pensetkowego są różnego rodzaju nawlekanki, układanki wtyczkowe, przeplatanki, przypinanki itp.
· Pomoce do zajęć plastycznych: kredki różnej grubości, świecowe, pastele, kredki w drewnianej oprawie, wąskie i szerokie pędzle, nożyczki, klej, kartony różnej wielkości i w różnych kolorach, papier kolorowy, gazety, krepina, plastelina, modelina, glina, naturalny materiał przyrodniczy, inne materiały niespecyficzne. Ciekawą pomocą do prac plastycznych są różnego rodzaju stemple, wałeczki i szablony. Pozwalają one na tworzenie interesujących kompozycji, nawet dzieciom, które mają mało sprawne ręce. Nie możemy też zapominać o malowaniu palcami. Żeby nie wydawać pieniędzy na drogie farby do malowania rękoma, można zrobić taką farbę z rozgotowanego szarego mydła, do którego wciskamy farbę plakatową w wybranym kolorze.
· Pomoce do ćwiczeń i zabaw ruchowych, zarówno w pomieszczeniu, jak i na placu zabaw. Dzieci muszą mieć możliwość zaspokajania swojej naturalnej potrzeby ruchu i aktywności fizycznej. Piłka, to niezbędna zabawka i pomoc dydaktyczna dla każdego dziecka. Zabawa nią dostarcza wiele radości, a jednocześnie daje nieograniczoną możliwość jej wykorzystania. Dobrze gdy piłki są różnorodne (kolorowe, różnej wielkości, o różnym ciężarze, wykonane z różnych materiałów, mocniej i słabiej nadmuchane), a wtedy dziecięca fantazja podpowie co można z nimi robić. Pamiętajmy też o skakankach, obręczach, kolorowych krążkach, dużych klockach pobudzających zmysł planowania i konstruowania budowli, a także hulajnodze, deskorolce czy rowerku (a zimą o saneczkach).
· Zabawki i sprzęty do zabawy na dworze. Jeżeli placówka posiada teren do zabawy dla dzieci, to wyposażamy go w różnorodne sprzęty: huśtawki, drabinki, zjeżdżalnie, piaskownicę. Jeżeli zaś korzystamy z ogólnodostępnego placu zabaw pamiętajmy, że możemy zabrać ze sobą piłkę, skakankę, rakietki, zabawki do piasku, a także rower czy hulajnogę.
Na koniec kilka ogólnych rad:
· wszystkie zabawki/pomoce dydaktyczne zgromadzone w sali przedszkolnej powinny być zróżnicowane - powinny zaspokajać potrzeby dzieci w różnym wiek,
· pamiętajmy, że część pomocy możemy wykonać samodzielnie, wspólnie z dziećmi lub prosząc o pomoc rodziców,
· mając zestaw zabawek i pomocy, pamiętajmy również, że nie wszystkimi zabawkami muszą jednocześnie bawić się wszystkie dzieci. Możemy mieć pojedyncze egzemplarze zabawek, będzie to uczyło dzieci cierpliwości i współpracy. Możemy też okresowo chować pewne zabawki, a kiedy ponownie je wyjmiemy będą one dla dzieci dużą atrakcją,
· dzieci mogą przynosić do zespołu/punktu przedszkolnego również swoje zabawki,
· ważne jest również zachowanie porządku i wdrażanie dzieci do odkładania zabawek na miejsce, możemy to ułatwić podpisując miejsca na półkach np. klocki, książki, układanki itp.
Dodatkowe wyposażenie
Bardzo przydatnym sprzętem w zespole/punkcie przedszkolnym jest kserokopiarka, odtwarzacz CD, komputer z programami edukacyjnymi dla dzieci. Oczywiście zdaję sobie sprawę z tego, że ten sprzęt jest bardzo kosztowny, a zatem trudno osiągalny (szczególnie dla małego punktu przedszkolnego). Dopóki nie będziemy mogli kupić własnego sprzętu, postarajmy się nawiązać współpracę z jakąś instytucją lub firmą z pobliskiego otoczenia, która nieodpłatnie lub za symboliczną sumę pozwoli nam z niego korzystać.
yooghurt26