WSPOMAGANIE ROZWOJU – podstawowe pojęcia
POMAGAĆ – dopomagać, odciążyć, opiekować się, pocieszać, popierać, ratować, służyć, ulżyć komuś, ułatwiać, wspierać (Słownik Języka Polskiego Szymczak, 1978 oraz Słownik Wyrazów Bliskoznacznych Skorupka, 1984);
POMAGANIE (helping behaviour) – bezpośrednie zapewnienie pomocy komuś znajdującemu się w potrzebie; zachowanie nastawione na dobro innych osób;
WSPOMAGANIE ROZWOJU:
Terminy nadrzędne: interakcja społeczna i wywieranie wpływu (rozumienie węższe)
WSPOMAGANIE ROZWOJU – jest procesem intencjonalnym prowadzącym do umożliwienia osobie wspomaganej samodzielnego rozwiązywania zadań i problemów życiowych. Jest on stosowany wtedy, gdy dotychczasowe wychowanie zawodzi i jednostka potrzebuje pomocy lub, gdy narastające problemy obniżają lub zagrażają jakości jej życia, zwłaszcza w zakresie samorealizacji. Proces ten musi uwzględniać związek rozwoju człowieka z rozwojem świata (Kaja, 2001);
(Jakość świata jest ważnym wyznacznikiem programu wspomagania. Bez tego mielibyśmy do czynienia z laboratoryjnym wspomaganiem człowieka umieszczonym w fikcyjnej probówce.)
Jest to ujęcie węższe, które nie obejmuje wychowania, edukacji i wsparcia. W tym rozumieniu wspomaganie mam miejsce wówczas, gdy procesy te są nieskuteczne.
W rozumieniu szerokim WSPOMAGANIE ROZWOJU to:
Proces intencjonalnych oddziaływań człowieka na człowieka nazywany wspomaganiem (pomocą, zachowaniem pomocnym czy wsparciem) występuje w różnych formach i prowadzi do potęgowania dobrostanu (poprzez promowanie, stymulowanie), powstrzymywanie czynników zagrażających dobrostanowi (drogą interwencji, wychowania, edukacji, prewencji, profilaktyki), poprawiania, usuwania nieprawidłowości (drogą korekcji i terapii) lub przywrócenia utraconego dobrostanu jednostki (w postaci reedukacji, rehabilitacji, rewalidacji), co pozwala jednostce na samodzielne i odpowiednie do jej możliwości rozwiązywanie problemów życiowych (Kielar-Turska, 2003);
wsparcie społeczne ≠ wspomaganie rozwoju
WYCHOWANIE – oddziaływanie na osobowość, formowanie, zmienianie, kształtowanie, całokształt procesów i oddziaływań zachodzących w toku interakcji między osobami pomagającymi im rozwijać własne człowieczeństwo (Kielar-Turska);
MODEL WSPOMAGANIA ROZWOJU:
1) Proces wspomagania rozwoju przy założeniu, że jest on intencjonalny, prowadzić powinien profesjonalista. Najkorzystniejszym kandydatem jest tu psycholog, w niektórych przypadkach pedagog, posiadający dodatkowe kwalifikacje (kursy, kształcenie podyplomowe) w zakresie form i metod pracy służących rozwojowi jednostki.
2) Wspomaganie dotyczy co najmniej kilku grup osób: a) dążących do wyższych osiągnięć – stymulacja, b) z zaburzeniami lub opóźnieniami rozwoju – terapia, psychokorekcja, c) po urazach fizycznych, psychicznych – rehabilitacja, rewalidacja, psychoterapia).
3) W przypadku wspomagania rozwoju dziecka należy pamiętać o okresie sensytywnym dla rozwoju danej funkcji. Chodzi o optymalną podatność funkcji na zmiany. Jednak wspomaganie jest często stosowane wtedy, gdy czas ten już minął. Stąd konieczność dobrego przygotowania profesjonalistów poszukujących twórczo odpowiedniej metody, formy zajęć. Powinny one być atrakcyjniejsze, niezbyt trudne (strefa najbliższego rozwoju – Wygotsky), by osoba wspomagana stała się sprzymierzeńcem osoby wspomagającej. Stawianie przez nią oporu wskazuje na błąd popełniony przez wspomagającego.
4) Metoda wspomagania zależy nie tylko od sfery czy funkcji objętej oddziaływaniem. Wspomaganie rozwoju dotyczy człowieka, a nie tylko wyizolowanej funkcji.
5) Wspomagający powinien wzbudzać zaufanie. Posiadać wysoko rozwinięte kompetencje komunikacyjne, zdolność spostrzegania swojej odrębności, a także zdolność modyfikowania programu oddziaływań w razie zaistniałej sytuacji i potrzeb wspomaganego.
6) Wspomagający nie narzuca wspomaganemu swojego rozumienia rzeczywistości, lecz jest co najwyżej moderatorem wnikającym w rozumienia świata osoby wspomaganej.
Jest to HUMANISTYCZNY MODEL wspomagania rozwoju, Jest to model wspomagania przez doświadczenie.
TERMINY WYPEŁNIAJĄCE POLE SEMANTYCZNE POJĘCIA WSPOMAGANIE:
PREWENCJA – zespół działań wykorzystujących środki i metody psychologiczne w celu obniżenia prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń w funkcjonowaniu somatycznym, psychicznym i społecznym, wzmacnianie zasobów i przeciwdziałanie czynnikom ryzyka;
Prewencja pierwotna – zmniejszanie prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń poprzez
przeciwdziałanie czynnikom ryzyka;
Prewencja wtórna – powstrzymywanie rozwoju patologii;
PSYCHOKOREKCJA – proces usuwania lub neutralizowania zakłóceń i zaburzeń psychicznych zarówno w drodze postępowania wychowawczo-terapeutycznego, jak i psychoterapeutycznego;
PSYCHOTERAPIA – każda metoda, która ma łagodzące lub lecznicze oddziaływanie na wszelkie zaburzenia psychiczne, emocjonalne lub zachowania i jest prowadzona przez osoby odpowiednio przygotowane i stosujące ogólnie przyjęte metody (Rober, 2000);
ODDZIAŁYWANIE KOREKCYJNO-KOMPENSACYJNE – postępowanie mieszczące się w zakresie oddziaływań wychowawczo-terapeutycznych, najczęściej stosowane wobec dzieci z zaburzeniami w uczeniu się, często z rozpoznaniem dysleksji rozwojowej. Zawiera szereg ćwiczeń podnoszących sprawność poszczególnych funkcji. Są one oparte zarówno o kompensację, jak i korekcję w zależności od diagnozy, rozpoznania przyczyn opóźnień czy zaburzeń rozwoju (prawdopodobieństwo mikrouszkodzenia mózgu vs zaniedbanie środowiskowe);
REEDUKACJA – edukacja ponowna, czyli nauczanie osoby, która z jakiś powodów utraciła pewne wiadomości i umiejętności. Rober (2000) wymienia dwa znaczenia tego terminu: a) ponowne wydobycie zapomnianych umiejętności (np. po wypadku), b) uczenie się nowych przystosowawczych nawyków w celu zastąpienia dawnych nieprzystosowawczych;
REHABILITACJA – bywa rozumiana jako:
1) pomoc w rozwiązywaniu problemów życiowych osób niepełnosprawnych (Kowalik, 2007); pomoc pokonywaniu barier wytworzonych przez społeczne warunki życia, pomoc w określeniu nowych, bardziej realistycznych wartości oczekiwanych, pomoc w odtwarzaniu utraconych wartości sensorycznych, psychomotorycznych, umysłowych (np. nauka porozumiewania się osób z afazją), przygotowywanie do życia zintegrowanego, motywowanie do stylu życia umożliwiającego samodzielność;
2) proces przystosowania do normalnego życia w społeczeństwie osób, które doznały przemijającej lub trwałej utraty zdrowia i stały się na stałe lub pewien czas inwalidami (por. Słownik Języka Polskiego, 1978);
REWALIDACJA – termin bliskoznaczny do rehabilitacji. Odnosi się do przywracania sił osobom osłabionym poważną chorobą lub urazami. Ogół działań umożliwiających tym osobom przywracanie możliwości normalnego życia (Słownik Języka Polskiego, 1978);
STYMULACJA – wzmaganie procesów życiowych organizmu. Pobudzanie do działania, zachęcanie, doskonalenie rozwijających się funkcji (sfera najbliższego rozwoju). Stwarzanie warunków do ujawnienia się możliwości rozwojowych dziecka.
4
Dziodzio.wwrd