Wczesne dzieciństwo.
FAZA NOWORODKA
1. 1 m.ż.-"Stadium noworodka", dziecko przystosowuje się do zmian temperatury, nowego sposobu oddychania i przyjmowania pokarmu oraz wydalania.
2. Przeciętna waga - 3,37 kg, wzrost 51,2 cm, głowa stanowi ok. 30% masy ciała, tułów długi, kończyny krótkie.
3. Włóknisto- kostne spojenia kośćca czaszki:
a) ciemiączko duże (zarasta do 15 miesiąca)- spojenie kości czołowych i ciemieniowych,
b) ciemiączko małe (zarasta w pierwszym kwartale życia)- spojenie kości ciemieniowych i potylicznych.
4. Postawa leżąca asymetryczna- głowa w jedną stronę, kończyny z tej strony, w którą skierowana jest głowa wyprostowane a z przeciwnej skrzywione też w stronę, w którą położona jest głowa..
5. Odruchy.
a) wspólne dla noworodka i dla człowieka dojrzałego:
· odruch źrenicowy i mruganie,
· ssanie i połykanie,
· wydalanie moczu i kału.
b) charakterystyczne tylko dla noworodka:
· odruch Babińskiego (unoszenie dużego palca przy podrażnianiu stopy),
· odruch toniczno- szyjny (czyli przybieranie postawy asymetrycznej),
· odruch Moro (unoszenie kończyn i przyciąganie ich do ciała),
· odruch chwytny,
· odruch marszu automatycznego.
Utrzymanie tych odruchów w 2 półroczu jest sygnałem nieprawidłowego funkcjonowania układ nerwowego.
6. Rytm aktywności: snu i czuwania
a) P. Wolf- 6 poziomów pobudzenia- od głębokiego snu po krzyk,
· głęboki sen- regularny oddech, zamknięte oczy, brak ruchu gałek ocznych- 8-9h/dobę,
· sen lekki- szybkie ruchy gałek ocznych, nieregularny oddech- 8-9h/dobę,
· drzemka- otwarte, ale nieprzytomne oczy,
· bierne czuwanie- otwarte i przytomne oczy, spowolniona reakcja- 2-3h/dobę,
· aktywne czuwanie- otwarte oczy, reaguje na bodźce,
· aktywne czuwanie + krzyk- 1-4h/dobę.
b) noworodki śpią 16-18h/dobę, niemowlęta 13-14,
c) stan czuwania pojawią się 1 na 3-4h, głęboki sen co 50-60 min.
7. Zdolności sensoryczne noworodka.
· równowaga- podniesione, kiedy płacze- uspokaja się,
· dotyku- dotknięcie okolicy ust wywołuje znieruchomienie,
· smak- rozróżnia smaki, preferuje słodki,
· węch- rozpoznaje zapach mleka matki, odwraca się od nieprzyjemnych zapachów,
· słuch- preferuje dźwięki o czystych tonach, odwraca się w kierunku dźwięku,
· wzrok- akomodacja oczu i widzenie kolorów są ograniczone.
8. Poziom rozwoju narodzonego dziecka:
· skala Apgar- częstość uderzeń serca, reakcja na ból,
· skala Oceny Zachowania Noworodka wg Braselthona- reakcja na stres, kontrola pobudzenia, napięcię mięśniowe.
· skala Farra- kolor skóry, kształt małżowiny usznej, podeszwowych pofałdowań skóry,
· skala Dubrowitza- zgięcie dłoni, sprężystość kończyn górnych, zdolność utrzymywania głowy,
· skala Ballarda- meszek płodowy,brodawki piersiowe, małżowiny uszne,narządy płciowe,ułożenie ramion.
Dzieci w 2-3 dobie życia są zdolne do naśladowania wyrazów mimicznych swoich opiekunów.
ZMIANY ROZWOJOWE NIEMOWLĘCIA
1) Rozwój morfologiczny i zmiany fizjologiczne.
· 1 r.ż. procesy anaboliczne przeważają nad katabolicznymi- wzrost zwiększa się 50%, waga podwaja się po 3-4 miesiącach,
· do 6miesiąca "faza bierności"- ustrój dziecka i parametry biochemiczne są takie jak w okresie płodowym,
· od 5-7 miesiąca "fizjologiczne urodziny"- po nich "faza ekspansji" prowadząca do homeostazy,
· z pierwotnej kifozy ok. 3-4 wyodrębnia się lordoza szyjna a około 9-12 lordoza lędźwiowa, powstająca w efekcie pionizacji ciała,
· szybki przyrost masy tkanki mózgowej- nerwów czaszkowych oraz rozrost pól i okolic kory,
· od 6 miesiąca rozpoczyna się proces wyżynania zębów mlecznych i trwa do 3 r.ż.,
2. Rozwój postawy ciała, lokomocji, chwytania i manipulacji.
Rozwój psychoruchowy- powiązanie psychiki i motoryki.
3 kierunki rozwoju:
· cefalokaudalny- od części głowowej, przez tułów po część nożną,
· proksymodystalny- od osi podłużnej ciała na boki,
· łokciowo- promieniowy- w osi poprzecznej ciała od 5 małego ciała:
a) wcześniej przyswaja ruchy cykliczne (dwufazowe, np. poruszanie ręką z grzechotką) niż acykliczne (trójfazowe, np. spostrzeganie, sięganie i chwytanie),
b) w 3 miesiącu dziecko podniesione do pozycji pionowej zdolne jest sztywno trzymać głowę, w 8 miesiącu samodzielnie siedzieć, w 10 stać, trzymając się oparcia,
1. Rozwój lokomocji:
· 3 m. obrót z pleców na bok
· 5 m. z brzucha na plecy
· 6 m. z pleców na brzuch
· 8 m. samodzielne siadanie i pełzanie
· 10-11 m. raczkowanie
· 12-13 m. chodzenie
2. Rozwój umiejętności dowolnego chwytania:
· 4-5 m. ruch wahadłowy, chwyt dłoniowo- łokciowy, sięga jedną ręką, postukiwanie, potrząsanie,
· 5-6 m. chwyt prosty całą dłonią do góry, wykonuje symetryczne ruchy ku przedmiotowi obiema rękami,
· 6-8 m. ruch łukowaty, pochylenie całego ciała ku przedmiotowi, chwyt nożycowy, przywodzenie kciuka do pozostałych palców, sięga jedną ręką, przedmioty przekłada z ręki do ręki,
· 8-9 m. ruchomy staw nadgarstka, chwyt pensetkowy, chwytanie opuszkami palców, angażuje obie ręce.
3. Koordynacja wzrokowo- ruchowa: chwytanie i sięganie przebiega pod kontrolą wzroku od okresu chwytu dowolnego tj. od 4 m. Pod koniec okresu niemowlęcego dziecko manipuluje przedmiotem używając obu rąk.
Rozwój poznawczy, czynności eksploracyjne.
1. Percepcja- zdaniem E.J. Gibson dziecko od 1 dni życia identyfikuje bodźce, które są ważne dla jego orientacji w otoczeniu. Uczy się dostrzegać tożsamość obiektów. Noworodek reaguje na zmianę intensywności światła: otwiera oczy w ciemności i zamyka je przy ostrym świetle. Do ok. 3 m. proces akomodacji soczewek nie zachodzi prawidłowo, Co powoduje, że niemowlę widzi obiekty oddalone od niego do około 21 cm. W 12 m. ostrość wzroku dorównuje ostrością dorosłego. Po urodzeniu dziecko rozróżnia szarą powierzchnię od powierzchni pokrytej biało-czarnymi pasami o szerokości 2,5 cm..Między 1-3 m. dziecko dostrzega organizację obrazu.Około 13 m. rozwija widzenie stereoskopowo- binokularne, zapewniające widzenie głębi.
Ruchy gałek ocznych niemowlęcia są podobne jak u dorosłego, u noworodka pojawiają się ruchy skakkadowe przy przenoszeniu wzroku z obiektu na obiekt. Niemowlęta skupiają wzrok na brzegach przedmiotów, a przy jego poruszeniu się, przenoszą wzrok ku części środkowej i poszukują wyróżniających się cech. Stwierdzono, że dzieci patrzą dłużej na twarz osoby mówiącej lub uśmiechniętej.
Noworodki odróżniają kolor czerwony od zielonego a w wieku 3 m. rozróżniają 4 podstawowe barwy, przy czym preferują żółtą i czerwoną w stosunku do zielonej i niebieskiej. Percepcja ma charakter intermodalny. Współdziałanie słuchu i wzroku pojawią się ok. 2 m.ż., następnie znów zaznacza swoje istnienie koło 5. Niemowlęta od 2-4 m. reagują na odpowiedniość miny i tonu głosu.
Rozwój przechodzi przez 3 etapy:
a) spostrzegania monosensorycznego pierwotnego- faza inicjująca, nastawiająca i aktywizująca, zostają pobudzone np. obrzeża siatkówki, zewn. części dłoni...W następnych fazach: uspokajającej i odprężającej zostają pobudzone centralne części receptora a w fazie efektu poznawczego mamy mozaikę pojedynczych wrażeń.
b) spostrzeganie polisensoryczne- tu też faza inicjująca, nastawiająca i aktywizująca, zostaje pobudzony jeden zmysł. W następnych fazach uspokajającej i odprężającej zostaje zaangażowany zwykle dotyk, a w fazie efektu poznawczego mamy identyfikację przedmiotu i stwierdzenie jego realności.
c) spostrzeganie monosensoryczne wtórne-w nich pobudzenie jakiegoś zmysłu, lub odbiór znaku, np. słowa. W następnych fazach mamy aktualizację notacji przedmiotu a w efekcie poznawczym powstanie umysłowego obrazu przedmiotu.
2. Czynności eksploracyjne- prowadzą do zaspokajania potrzeb poznawczych jednostki, występują w formie nastawienia receptorów, zbliżenia się do przedmiotu, manipulowania nim. Zdaniem Piageta pojawienie się eksplorowania przedmiotów znamionują dwa zjawiska:
a) dziecko stosuje wiele różnych schematów czynnościowych do jednego przedmiotu,
b) przejawia tendencję do modyfikowania czynności w celu wykrycia właściwości przedmiotu.
Podejmowane przez dziecko działania badawcze są zwykle krótkie, nie tak pewne jak wykonawcze i nie towarzyszą im negatywne emocje. Czynności eksploracyjne prowadzą do zdobycia informacji i doświadczeń poznawczych, dzięki którym dziecko może przejść na wyższy etap rozwoju.
Na początku 2 r.ż. coraz większą rolę odgrywa badanie za pomocą słów i ozpoczyna się proces odkrywania umysłu, następuje to stopniowo:
a) 3 m.- społeczny uśmiech,
b) 5 m.- różnicowanie emocji,
c) 7-8 m.- lęk społeczny,
d) 9 m.- zabawy „daj- masz ”.
Stanowi to zalążek dziecięcej teorii umysłu, czyli fragmentu dziecięcej reprezentacji świata, która dotyczy stanów psychicznych innych osób.
Przedwerbalne formy komunikacji.
Po urodzeniu dziecko rozpoznaje głos matki i odróżnia go od głosu innej kobiety, w pierwszym miesiącu dziecko różnicuje dwa syntetyczne dźwięki mowy, które różnią się początkową spółgłoską, np. p - b. W ciągu 3- 4 m.ż. większość kontaktów z matką ma formę interakcji twarzą w twarz. Do komunikowania się z otoczeniem dziecko wykorzystuje zachowania niewerbalne: płacz, spojrzenia, ruchy ciała, gesty. Wyróżniono kilka form płaczu w zależności od barwy, siły i ciągłości krzyku. Płacz podstawowy charakteryzuje się monotonnym, przerywanym krzykiem. Płacz z bólu cechuje krzyk z nagłym początkiem, którego siła narasta, jest głośny i ostry. Płacz gniewny odznacza się poczerwienieniem twarzy, przerywanymi łkaniami i długim czasem trwania.
S. Wolter i R. Eryting przedstawili kategoryzację gestów, wyróżniając dwie ich grupy:
a) gesty wskazujące, pojawiają się między 9 a 13 m.ż., wyrażają prośbę o przedmiot,
b) gesty reprezentujące, tworzą względnie trwałe układy ruchów ciała, rąk, mimiki, występują powyżej 14 m.ż.,
Dla porozumiewania się dziecka w okresie prewerbalnym charakterystyczna jest komunikacja ostensywna, polegająca na zwracaniu uwagi w otoczeniu przez ich wskazywanie. Kiedy dziecko zaczyna posługiwać się językiem, łączy wyrażenia deiktyczne (wskazujące np. „tu, tam”) z gestami.
Rozwój wokalizacji wg Starka:
a) stadium odruchowego krzyku i życiowych odgłosów (od 0-8 tydzień), dźwięki krzyku są wskaźnikiem zdrowia dziecka, uwarunkowane są strukturą anatomiczną, istnieje mała możliwość zmian dźwięków,
b) stadium gruchania i śmiechu (8-20 tydzień), wydaje dźwięki w społecznej interakcji, sygnalizuje dyskomfort, przywołuje, prosi, pojawia się śmiech,
c) stadium zabaw wokalnych (16-30 tydzień), wypowiada proste sylaby z przedłużaniem dźwięków, wydawane dźwięki są czymś pośrednim między gruchaniem a gaworzeniem (paplaniem),
d) stadium samonaśladującego gaworzenia (od 25-50 tygodnia), częściej gaworzy gdy jest samo, niż gdy są przy nim dorośli, produkcja dźwięków zaczyna spadać, zmniejsza się liczba spółgłosek,
e) gaworzenia i ekspresywnej mowy niezrozumiałej (od 9-18 miesiąca), wypowiedzi są niezrozumiałe, ale oddają charakterystyczną intonacje.
Porozumiewanie się niemowlęcia z dorosłymi.
Wczesne kontakty matki z dzieckiem realizowane za pomocą środków werbalnych i niewerbalnych zostały nazwane konwersacjopodobnymi. Poprzez ten kontakt dziecko odkrywa rytm komunikacyjny i otrzymuje materiał językowy niezbędny do uczenia się języka. C. Trevarthen nakreślił linię rozwoju komunikowania się w niemowlęctwie:
a) intersubiektywność pierwotna- dziecko interesuje się osobami, uczestniczy w interakcjach, kieruje gesty, miny, spojrzenia przez zainteresowanie wyłącznie przedmiotami, które stanowią płaszczyznę porozumienia, nie zaś samymi osobami,
b) wtórna intersubiektywność- dzieli zainteresowanie między osoby a przedmioty.
Emocjonalny i społeczny rozwój niemowlęcia.
Już w pierwszym miesiącu dziecko reaguje na podniecenie lub niepokój osoby, która je karmi, w 2 m. dziecko ożywia się w kontakcie z dorosłym, uspokaja pod wpływem pieszczotliwego przemawiania, a w 3 m. odwzajemnia uśmiech dorosłego. W 4 m. wyraża niezadowolenie, gdy dorosły nie zwraca na nie uwagi, w 5 m. reaguje strachem na nieznane osoby, w 7-8 m. próbuje zwrócić na siebie uwagę dorosłego płacząc lub gaworząc a w 10 m. naśladuje ruchy dorosłego i włącza się do wspólnej zabawy. W 6 m. dzieci potrafią wyrażać te samą emocję Co twarz na którą patrzą. Dla prawidłowego rozwoju emocji dziecka niezbędne jest przywiązanie, które rozwija się od chwili urodzenia. M. Ainsworth wyodrębniła 3 typy przywiązania:
a) dzieci lękowe- unikające, nie przejawiają emocji negatywnych w czasie rozstania z matką, ale gdy wraca unikają jej,
b) dzieci ufnie przywiązane- wykazują negatywne emocje gdy matka je opuszcza i reagują entuzjastycznie na jej powrót,
c) dzieci lękowo- ambiwalentne- wykazują emocje w trakcie rozstania z matką i reagują agresją przy jej powrocie.
Pod koniec 1 półrocza dziecko obserwuje inne dziecko i uśmiecha się do niego, w 3 kwartale gaworzy do innych dzieci, naśladuje ruchy rówieśnika, daje zabawkę i reaguje protestem na jej zabranie. Pod koniec 1 roku próbuje zwrócić na siebie uwagę rówieśnika gaworząc, złości się, gdy rówieśnik oddala się. Dziecko traktuje partnera podobnie jak inne obiekty w otoczeniu: dotyka, popycha, pociąga.
WIEK PONIEMOWLĘCY
1. Charakterystyka rozwoju fizycznego i motorycznego.
Zwolnienie przyrostu wagi przy szybko postępującym wzroście (wyszczuplenie), dalszy proces kostnienia oraz utrwalanie fizycznych krzywizn kręgosłupa.Pierwsze kroki są krótkie, nieregularne, brak koordynacji. Dziecko roczne przyjmuje charakterystyczną postawę podczas chodzenia: tułów prosty, głowa pochylona, ręce rozstawione szeroko. U dwulatka następuje wydłużenie kroku i niższe unoszenie stóp.
Rozwój lokomocji w okresie poniemowlęcy.
1. 15 m. wchodzi po schodach na czworakach.
2. 18 m. ciągnie za sobą przedmioty na sznurku, wchodzi po schodach z pomocą dorosłego.
3. 25- 30 m. schodzi po schodach bez trzymania się poręczy i stawiając nogi na przemian, skacze i biega.
4. 36 m. jeździ na 3-kołowym rowerku, stoi na palcach.
Na 2 r.ż. przypada okres rozwoju manipulacji specyficznej, dostraja swoje ruchy do kształtu przedmiotów. Zabawa z klockami (budowanie wieży): 18 m.- 3- 4 klocki, 21 m.- 5 klocków, 24 m.- 6 klocków, Ok. 21 m. buduje pociągi a ok. 30 budowle trójwymiarowe, np. mosty.
Uaktywnia się mechanizm naśladowania, większość dzieci w 2 r.ż. potrafi posługiwać się łyżką,ołówkiem. Dzieci 2,5-roczne potrafią nałożyć części ubrania. Trzylatek umie umyć buzię, ręce i wytrzeć się ręcznikiem.
2. Rozwój czynności poznawczych jako podstawa różnicującej się aktywności.
Rozwój inteligencji sensoryczno- motorycznej.
Dzięki powtarzanie reakcji, uogólniającej (wykonywanie tej samej reakcji w odpowiedzi na różne bodźce) i różnicującej (różnicowanie reakcji w zależn...
justina_przedszkolanka