1. Przestępstwo.
Przestępstwo to czyn człowieka zabroniony pod groźbą kary w ustawie, zawiniony, bezprawny i społecznie szkodliwy w stopniu większym niż znikomy.
Klasyfikacja przestępstw wg kryterium wagi.
Zbrodnia – wysokość kary za popełnienie tego czyny zabronionego wynosi co najmniej 3 lata pozbawienia wolności.
Występek – wys. kary: kara grzywny powyżej 30 stawek dziennych, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności powyżej 1 m-ca.
podział przestępstwa.
Przestępstwo ma zawsze postać podstawową, ale niektóre przestępstwa mają typ kwalifikowany (cechy czynu sprawiają, że jest on zagrożony karą surowszą niż typ podstawowy, np. zgwałcenie zbiorowe) lub uprzywilejowany (cechy czynu sprawiają, że jest on zagrożony karą łagodniejszą (np. zabójstwo noworodka przez matkę w czasie porodu pod wpływem jego przebiegu).
2. Obrona konieczna i stan wyższej konieczności to kontratypy. Kontratypy to okoliczności wyłączające bezprawność czynu.
Obrona konieczna polega na odparciu bezpośredniego i bezprawnego zamachu na jakikolwiek dobro chronione prawem. Sposób obrony musi być współmierny do niebezpieczeństwa, spowodowanego zamachem. W przeciwnym wypadku zachodzi eksces i może nie zostać wyłączona bezprawność czynu.
Stan wyższej konieczności – działanie w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa, grożącemu jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można uniknąć, a dobro poświęcane przestawia wartość niższą od ratowanego.
3. Kara
Kara jest środkiem przymusu państwowego, wymierza sprawcy dolegliwość i jest potępieniem dla przestępstwa. Ma przede wszystkim zapobiegać popełnieniu czynu zabronionego w przyszłości.
3 teorie kary:
bezwzględna – kara to sprawiedliwy odwet za przestępstwo,
względna – kara ma zapobiegać popełnianiu przestępstwa,
mieszana – ma służyć poczuciu sprawiedliwości w społeczeństwie, służyć celom prewencji i zapobiegać popełnieniu przestępstwa w przyszłości.
kary w kodeksie karnym: grzywna, ograniczenia wolności, pozbawienie wolności, 25 pozb. wolności, kara dożywotniego pozbawienia wolności
4. Nadzwyczajne złagodzenie kary oznacza wymierzenie kary poniżej ustawowego zagrożenia (np. k.k. przewiduje karę od 3 do 5 lat pozbawienia wolności, a sąd orzeka rok pozbawienia wolności). Sąd może złagodzić karę w następujących sytuacjach:
- w przypadkach przewidzianych w ustawie: przekroczenie granic obrony koniecznej, stan wyższej konieczności,
- młody wiek sprawcy,
- w przypadku pozytywnego wyniku mediacji pomiędzy sprawcą a pokrzywdzonym,
- gdy sprawca naprawił szkodę lub dążył do jej naprawienia,
- sprawca popełnił przestępstwo nieumyślne lub to jego najbliżsi ponieśli uszczerbek.
Sąd może też złagodzić karę, jeśli jeden ze współsprawców ujawnia szczegóły przestępstwa, w którym brał udział lub innego przestępstwa. Jeśli czyn stanowi zbrodnię, to kara nie może być niższa niż 1/3 dolnej granicy ustawowego zagrożenia (jeśli wynosi 3 lata, to nie może być niższa niż 1 rok). Jeżeli czyn jest występkiem, za który grozi kara co najmniej 1 roku pozbawienia wolności, to sąd orzeka karę grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności.
6. Przedawnienie polega na tym, że po upływie określonego czasu nie można zrealizować odpowiedzialności karnej za popełnione przestępstwo (rezygnacja ze ścigania, wyrokowania lub wykonania kary). Przedawnienie karalności – nie orzeka się kary, środka karnego czy warunkowego umorzenia postępowania. Przedawnienie wykonania kary może wystąpić, kiedy karę już orzeczono.
7. Zatarcie skazania wprowadza fikcję prawną polegającą na tym, ż3e skazanie uważa się za niebyłe. Osobę uważa się za niekaraną, a wpis do rejestru skazanych usuwa się.
Z mocy prawa zatarcie skazania może nastąpić:
- całkowita depenalizacja czynu,
- przy 25 latach pozbawienia wolności i terminowej karze pozbawienia wolności (5-15) – 10 lat od wykonania, darowania lub przedawnienia jej wykonania,
- 6 miesięcy od zakończenia próby w razie warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, ograniczenia wolności lub grzywny,
- rok od wydania prawomocnego orzeczenia o odstąpieniu od wymierzenia kary.
Z mocy postanowienia sądu zatarcie następuje na wniosek skazanego w okreslonych styuacjach przed upływem ww terminów:
- kara pozbawienia wolności po 5 latach, jeśli skazany przestrzegał porządku prawnego,
- kara grzywny lub ograniczenia wolności – 3 lata,
- akt łaski.
8. Wykroczenia to czyn społecznie szkodliwy zagrożony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia karą aresztu do 30 dni, ograniczenia wolności 1 miesiąca, grzywny lub nagany.
9. Role procesowe są to funkcje spełniane przez uczestników procesu, wyznaczonej przez prawo karne procesowe.
Pokrzywdzony – osoba fizyczna lub prawna albo instytucja państwowa, społeczna lub samorządowa, nawet bez osobowości pranej, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Pokrzywdzony jest czynną stroną karną w postępowaniu przygotowawczym i przejściowym.
oskarżyciel prywatny – pokrzywdzony, który wnosi i popiera przed sądem akty oskarżenia w sprawach o przestępstwa z oskarżenia prywatnego.
Oskażyciel posiłkowy:
- uboczny – po wniesieniu aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego albo po objęciu przez niego ścigania w sprawie z oskarżenia prywatnego albo w postępowaniu sądowym w sprawie o wykroczenia, składają oświadczenia, że chcą popierać oskarżenie obok oskarżyciela publicznego i popierają je przed sądem.
- Subsydiarny – wnosi oskarżenie zamiast oskarżyciela publicznego odmawiajacego wniesienia aktu oskarżenia w sprawie z oskarżenia publicznego i popierają oskarżenie przed sądem.
Powód cywilny – strona cywilna w procesie, która dochodzi roszczeń majątkowych, wynikających z popełnienia przestępstwa.
Oskarżyciel publiczny – organy państwa, które wnoszą akty oskarżenia w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego lub w sprawach o przestępstwa z oskarżenia prywatnego, jeżeli uznają, że tego wymaga interes społeczny i popierają te akty przed sądem.
Obrońca – działa w interesie oskarżonego. Może nim być adwokat lub aplikant adwokacki. Wyróżnia się obrońców z wyboru lub z urzędu w zależności od podstawy pełnomocnictwa. Skazany – osoba, w stosunku do której wydano prawomocny wyrok skazujący.
Podejrzany – osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo – bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego.
10. Recydywa ogólna – popełnienie przestępstwa przez sprawcę, który wcześniej popełnił występek i odsiedział karę co najmniej 6 m-cy bez zawieszenia. Nie wolno orzec wobec niego kary łagodniejszej jak pozbawienie wolności. Po drugie – popełnienie przestępstwa przez sprawcę, który wcześniej był karany przestępstwo umyślne, nawet jeśli nie odsiedział kary – nie można umorzyć postępowania.
Recydywa specjalna:
- r. sp. zwykła – sprawca odbywa karę co najmniej 6 m-cy więzienia, nie mija 5 lat, a on dokonuje tego samego przestępstwa – kara może być wyższa o połowę od przewidzianej w ustawie (jeśli przewiduje się 10, to wynieść może 15 lat),
r. wielokrotna – ponowne skazanie z recydywy zwykłej, odbycie łącznie najmniej 1 więzienia i przed upływem 5 lat przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, zgwałcenia, rozboju, kradzieży w złamaniem, itp. – granica ustawowa może być zwiększona o połowę.
11.
12. Środki zapobiegawcze to środki przymusu stosowane wobec oskarżonego w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania. Wolno je stosować tylko wtedy, kiedy wina oskarżonego jest wysoce prawdopodobna. Stosuje je sąd, a w postępowaniu przygotowawczym również prokurator (ale nie aresztowanie).
Tymczasowe aresztowanie to prowizoryczne pozbawienie oskarżonego wolności celem zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Stosuje się, kiedy zachodzi obawa ucieczki lub ukrywania się, a niekiedy ze względu na wysoki wymiar kary, kiedy zachodzi obawa matactwa lub popełnienia przestępstwa przeciwko zdrowiu, życiu lub bezpieczeństwa powszechnego, jeśli oskarżony popełnił taki czyn już wcześniej. Zawsze w postanowieniu o zastosowaniu tymczasowego aresztowania trzeba określić jego czas i ostateczny termin trwania. Czas trwania:
1. w postępowaniu przygotowawczym: maks 3 miesiące z możliwości przedłużenia na okres do roku albo powyżej (tylko sąd apelacyjny),
2. postępowanie główne: łączny okres do wydania wyroku w pierwszej instancji nie może przekroczyć 2 lat; przedłużenia zawsze na najwyżej 3 miesiące.
Poręczenie to umowa między organem procesowym a oskarżonym lub inną osobą w zamian za gwarancję daną temu organowi odpowiedniego zachowania się oskarżonemu, który pozostanie za to na wolności.
Poręczenie majątkowe – oskarżony lub inna osoba fizyczna składa gwarancje w postaci pieniędzy krajowych lub obcych lub papierów wartościowych albo zastawu na rzeczach lub hipoteki. Suma jest wpłacana do kasy sądu lub prokuratury albo płacona w wypadku złamania umowy.
Poręcznie niemajątkowe:
Społeczne – daje je kierownictwo zakładu pracy, szkoły lub uczelni, których oskarżony jest pracownikiem, uczniem lub studentem, zespół, w kótrym pracuje lub uczy się, organizacja społeczna, której jest członkiem albo zespół żołnierski, jeśli jest żołnierzem. Poręczenie to ma zapewnić, że oskarżony stawi się na każde wezwanie i nie będzie utrudniał postępowania. To gwarantuje poręczający, który odpowiada za działania oskarżonego. Obowiązki poręczającego pełni wyznaczona osoba, zwana opiekunem poręczenia.
Poręczenie indywidualne to poręczenie niemajątkowe dane przez osobę godną zaufania.
Dozór Policji lub w stosunku do oskarżonego żołnierza – wojskowego przełożonego. Oskarżony jest na wolności, ale musi spełniać określone warunki, np.: nie może wydalać się z określonego miejsca pobytu, musi zgłaszać się do organu dozorującego, zawiadamiać organ o zmianie miejsca pobytu, itp.
13. Akt oskarżenia to żądanie ukarania osoby sprawy przestępstwa. Powinien zawierać: imię i nazwisko oksarżonego, dane osobowe, dane o zastosowaniu środka zapobiegawczego, określenie zarzucanego czynu ze wskazaniem czasu, miesjca, sposobu, okoliczności jego popełnienia i skutków, w zwłaszcza wysokości szkody, wskazanie przepisów ustawy karnego, pod którą zarzuczany czyn podpada, wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i trybu postępowania, uzasadnienie.
15. Warunkowe umorzenie postępowania.
- kara za przestępstwo jest niższa od 3 lat,
- wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne,
- okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości,
- sprawca nie był wcześniej karany za przestępstwo umyślne,
- istnieje pozytywna prognoza, że sprawca nie popełni więcej przestępstwa,
- jeżeli kara jest niższa od 5 lat, a sprawca pojednał się z ofiarą, naprawił szkodę.
16. Apelacja to środek odwoławczy służźący do zaskarżenia merytorycznych orzeczeń sądów I instancji, zmierzający do zmiany lub uchylenia zaskarżonego orzeczenia.
17. Kasacja – nadzwyczajny środek zaskarżenia uzupełniający system dwuinstancyjnej kontroli sądowej.
18. Abolicja – zaniechanie wszczęcia postępowania karnego lub umorzenie wszczętego procesu.
Amnestia – ułaskawienie, kary za określone przestępstwa ulegają darowaniu lub zamianie na łagodniejsze kary. Dot. to przestępców w stosunku do których wydano już wyroki prawomocne.
Ułaskawienie – akt łaski głowy państwa odnoszący się do indywidualnie oznaczonych osób. Wniosek składa sam skazany, osoba uprawniona do wnoszenia środków odwoławczych na jego korzyść, itp. Prośbę przedstawia się sądowi, który wydał wyrok w pierwszej instancji. Sąd ten rozpoznaje ją w takim składzie, w jakim orzekał. Jeśli prośbę o ułaskawienie choćby jeden sąd zaoponiował pozytywnie, Prokurator Generalny przedstawia prezydentowi prośbę o ułaskawienie wraz z aktami spawy i wnioskiem.
gosicka