1) CO TO JEST SOCJOLOGIA?
Socjologia- jest nauką, której przedmiotem jest ogół zjawisk i procesów związanych z tworzeniem, funkcjonowaniem, przekształcaniem i rozpadem różnych form życia zbiorowego. Już w starożytności istniała na wysokim poziomie ogólnie pojęta myśl społeczna. Zaś socjologia jako nauka o społeczeństwie miała trzech ojców. Pierwszym (w europejskim kręgu kulturowym) był Platon, następnie J.B. Vicco oraz, tak powszechnie wymieniany za jedynego, A. Comte. Przedmiotem badań nauki o społeczeństwie jest grupa społeczna ujęta w kategoriach stanu i zmiany. Socjologowie badają jednostki o tyle o ile są one w jakiś wewnętrznych relacjach między sobą. Jednostka jako indywiduum nie jest przedmiotem badań socjologii, a zajmuje się nią nauka zwana psychologią.
2) CZYM RÓŻNI SIĘ WIEDZA SOCJOLOGICZNA OD WIEDZY POTOCZNEJ- PERSPEKTYWA POSTRZEGANIA SOCOLOGICZNEGO
Myślenie potoczne całościuje wiedzę o świecie. Wiedza potoczna jest nie usystematyzowana. Ma tendencje do generalizacji i stereotypów, wartościowania, pochopna. Cechuje się potocznym językiem i przysłowiami. Wiedza socjologiczna natomiast dąży do usystematyzowania, nie tylko opisuje a pro boje tez wyjaśniać. Poszukuje ogólnych praw rządzących wszystkimi zjawiskami i procesami społecznymi. Posługuje się ustalonym aparatem badawczym i pojęciowym. Jest neutralna, nie wartościuje. Bada wiedzę potoczną.
Perspektywa socjologiczna zakłada tzw. „patrzenie wskroś” fasad struktur społecznych. Przykładowo: socjolog znajdujący się na ulicy będzie zainteresowany tym, co dzieje się wewnątrz domu, ukrytego pośród szeregu anonimowych budynków.
3) KONTROLA SPOŁECZNA
Pojecie te odnosi się do rozmaitych środków używanych przez społeczeństwo w celu przywoływania jego niesubordynowanych członków do porządku. Żadne społeczeństwo nie może istnieć bez kontroli społecznej.
Używane mechanizmy: przemoc, policja, presja ekonomiczna, etyka, prawo, tradycja, rodzina, obyczaje, moralność, religia, krytyka.
Kontrola społeczna to system nakazów, zakazów i sankcji, które służą grupie lub społeczności do utrzymania konformizmu ich członków wobec przyjętych norm i wartości. Formy kontroli:
· formalna - spisana w regulaminach poszczególnych organizacji, stowarzyszeń, a tym bardziej w państwowych kodeksach prawnych,
· nieformalna - wszelkie wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych i wszystke reakcje i sankcje stosowane spontanicznie i na zasadach zwyczaju,
· zewnętrzna - polega ona na przymusie stosowanym przez grupy społeczne, które przy użyciu systemu sankcji społecznych, a czasami również manipulacji, podtrzymują konformizm jednostek odczuwających swoje posłuszeństwo jako wymuszone i często niechciane.
· wewnętrzna - polega na internalizacji przez jednostkę norm, wartości i wzorów zachowań tak, iż ona odczuwa wewnętrzny nakaz postępowanie zgodnie z nimi, nie ma poczucia bezpośreniego zewnętrznego przymusu (jedna z najskuteczniejszych odmian kontroli społecznych)
Mechanizmy kontroli społecznej.
· psychospołeczny – wskazujący na posłuszeństwo wobec przyjętych norm i wartości (nakaz moralny)
· materialnospołeczny – przymus zewnętrzny stosowany przez otoczenie, środowisko, instytucje.
Na pograniczu mechanizmów kontroli społecznej funkcjonują zwyczaje i obyczaje.
4) STRATYFIKACJA SPOŁECZNA
Stratyfikacja (przez socjologów nazywana "stratyfikacją społeczną"), inaczej "uwarstwienie społeczne" - pojęcie wyrażające fakt, że wszelka społeczność składa się z poziomów pozostających ze sobą w relacjach nadrzędności i podporządkowania. Mierzona jest dostępnością do pięciu podstawowych zasobów społecznych, jakimi są: władza, pieniądze, prestiż, wykształcenie, zdrowie. Mówiąc prościej, stratyfikacja oznacza, że każde społeczeństwo ma pewien system rang: pewne warstwy stoją wyżej, inne zaś niżej. Ich suma stanowi system stratyfikacyjny danego społeczeństwa. Historia zna cztery podstawowe systemy stratyfikacji społeczeństw ludzkich: niewolnictwo, system kastowy, system stanowy i system klasowy.
5) WPŁYW STRATYFIJKACJI SPOLECZNEJ NA ŻYCIE JEDNOSTKI
Człowiek pokazuje dokąd dotarł. Pozycja klasowa człowieka określa poziom wykształcenia, opieki lekarskiej. Wiadomo, że jeśli człowiek pochodzi z zamożniejszej rodziny, będzie miał prostszy strat w życiu.
Można przejść z jednej klasy społecznej do drugiej, ale pozostaną tzw. naleciałości po tej z której tak naprawdę się wywodzimy np. akcent.
6) DEFINICJA SYTUACJI
Definicja sytuacji pojęcie wprowadzone do socjologii przez Williama Thomasa oznaczające, iż każda jednostka dokonuje działania poprzez interpretację, zazwyczaj nie uświadamianą, sytuacji, w jakiej się znalazła. Zdefiniowanie sytuacji zależne jest od jej percepcji oraz wartości, jakie jednostka posiada. Dla osób biorących udział w interakcji mogą istnieć różne definicje sytuacji, w zależności od ich sytuacji społecznej. Problem ten był szczegółowo analizowany m.in. przez Ervinga Goffmana. Podczas interakcji definicje sytuacji upraszczane są przez tworzone fasady, dostarczające podstawowych elementów definicji sytuacji.
7) ROLA SPOŁECZNA
Rola dostarcza wzorca, zgodnie z którym jednostka ma działać w konkretnej sytuacji. To także odpowiedz na oczekiwania, obowiązek ale i przywilej.
Pojęcie roli społecznej związane jest z pojęciem pozycji społecznej (statu¬su). Pozycja społeczna to sposób usytuowania człowieka w zbiorowości. W społeczeństwie nowoczesnym każdy człowiek należy do wielu zbioro¬wości, a w każdej z nich zajmuje jakąś pozycję. W rodzinie może zajmo¬wać pozycję ojca bądź dziecka, w szkole - nauczyciela, ucznia, woźnego, w szpitalu - lekarza, pielęgniarki, pacjenta, salowej. Każdy człowiek zaj¬muje jednocześnie bądź kolejno w swoim życiu wiele pozycji - tyle, do ilu
zbiorowości należy. Może być ojcem, lekarzem i członkiem związku za¬wodowego, a następnie posłem na Sejm. Jakkolwiek wiele pozycji zajmo¬wałby jednak dany osobnik, nigdy w toku swojego życia nie jest w stanie wyczerpać wszystkich możliwości, jakie stwarza dane społeczeństwo.
Są dwa zasadnicze rodzaje pozycji: przypisane i osiągane. Pozycje przypisane to takie, na których zajmowanie człowiek nie ma żadnego wpływu, które są mu wyznaczone bez udziału jego woli wraz z urodze¬niem i od których w zasadzie nie ma ucieczki. Pozycje osiągane to takie, które sam zdobywa, a także takie, które wprawdzie mogą być mu narzu¬cane (pozycja więźnia czy poborowego wcielonego do wojska), ale na których zajęcie ma jakiś wpływ.
8) TEORIA RÓL SPOLECZNYCH
Szczególnie doniosłą część dorobku Znanieckiego tworzy teoria ról społecznych, a w związku z tym osobowości społecznej. Z punktu widzenia socjologii Znanieckiego, nie jest istotne to, jaki człowiek jest rzeczywiście, lecz to, czego ludzie tworzący środowisko społeczne od niego oczekują (względnie wytworzony sobie przez jednostkę ludzką obraz tego, jaką powinna ona być – „jaźń społeczna”). W ujęciu Znanieckiego osobowość społeczna jednostki jest systemem jej dyna¬micznie zmieniających się ról społecznych (np. ról dziecka, męża, ojca, ucznia, żołnierza, robotnika, itp.).
9) CO TO OZNACZA, ŻE PEŁNIONE PRZEZ CZŁOWIEKA ROLE SPOŁECZNE MUSZĄ BYĆ SPÓJNE?
Spójność ról polega na tym ze rolę się łącza, nie są przeciwstawne. Rola społeczna lekarza nie jest w pełni spójna z rolą np. matki (ze względu na wymiar czasowy pracy). Rola wojskowego nie jest w pełni spójna z rolą katolika.
10) TEORIA DOBORU LUDZI
C. Gerth, W. Mills
Społeczeństwo musi uzupełnić wszystkie stanowiska np. policjanci, śmieciarze. Społeczeństwo produkuje ludzi na stanowiska karocy potrzebuje.
11) TEORIA GRUP ODNIESIENIA
Grupa odniesienia, wzorzec do którego się odnosimy.
Teoria ta odzwierciedla cechy i prawidłowości społeczne, które związane są z krzyżującym się schematem struktury społecznej. Twórcy teorii grup odniesienia (Hyman, Newcomb, Stauffer) zanegowali podstawowe przesłanki tradycyjnie pojmowanego środowiska społecznego.
Zanegowali :
1. przesłankę o jednostronnym wpływie środowiska społecznego na jednostkę
2. pojęcie „wpływ środowiska” uznali jako termin pozorny – nic nie wyjaśniający
3. podkreślali, że jednostka jest nie tylko przedmiotem działalności środowiska ale także aktywnie wpływa na kształt tego środowiska
Termin pozorny oznacza, że nie da się go zoperacjonalizować, nie odpowiada rzeczywistości. W badaniach W Bennington Newcomb zauważył, że większość studentek zmieniła swe poglądy od względnego konserwatyzmu, wyniesionego z domu rodzinnego do względnego liberalizmu charakterystycznego dla środowiska studenckiego, a zwłaszcza jego liberalnych przywódczyń. Jednak pewna liczba badanych nie spełniła metodologicznych oczekiwań Newcomba, tzn. zmieniła swe poglądy od niewielkiego liberalizmu do niewielkiego konserwatyzmu. Autorzy badań zjawisko to wyjaśniali zgodnie z teorią grup odniesienia. Podstawowe założenie tej teorii mówi, że zmieniamy swe poglądy, postawy nie tylko pod wpływem uczestnictwa lecz także pod wpływem grup i środowisk, z którymi się identyfikujemy, do których się odnosimy.
Najogólniej mówiąc wyróżniamy dwa rodzaje grup odniesienia :
1. grupę odniesienia w sensie normatywnym
2. grupę odniesienia w sensie porównawczym
12) FUNKCJE GRUPY ODNIESIENIA:
Normatywna
Audytoryjna
Porownawcza
Stanowi ona wzorzec postaw, zachowań, ocen i dążeń człowieka, jest też dla niego źródłem informacji. Pełni również rolę punktu odniesienia w porównaniu z własną pozycją społeczną. Każdy człowiek szuka uznania dla swoich zachowań w grupie odniesienia. Szuka on między innymi akceptacji sposobów zaspokajania swoich potrzeb. Grupy odniesienia wpływają więc na decyzje zakupów towarów konsumpcyjnych. Wpływ grup odniesienia na zakup wyraża się tym, że konsumenci sugerują się jej opinią przy decyzji kupna towaru danego rodzaju oraz przy wyborze jego marki handlowej.
13) INTERNALIZACJA
to mechanizm obronny, polegający na przyjmowaniu za własne narzucanych z zewnątrz postaw, poglądów, norm i wartości.
Na początku główną rolę w tym procesie pełnią rodzice dziecka, później wychowawcy oraz grupy rówieśnicze, a po osiągnięciu przez daną osobę wieku dorosłego grupy społeczne i jednostki, z którymi się ona identyfikuje i które są dla niej autorytetem.
14) SOCJALIZACJA WTÓRNA I PIERWOTNA
Socjalizacja pierwotna – ma miejsce w dzieciństwie i dzięki niej jednostka staje się członkiem społeczeństwa. Pod wpływem interakcji ze swoimi opiekunami uczy się języka, gestów, wzorów zachowań, wartościowania, oceniania itp. Socjalizacja ta przebiega w atmosferze nasyconej uczuciami.
Socjalizacja wtórna – nigdy nie jest całkowita i nigdy się nie kończy. Jest nabywaniem wiedzy związanej z rolami. Podstawowym mechanizmem jest tutaj mechanizm uczenia się.
15) ZNACZĄCY INNY I UOGÓLNIONY INNY
Znaczący inny- Osoba która przeprowadza przez socjalizacje pierwotna , osoba z która dziecko się utożsamia np. rodzice
Uogólniony inny- osoba z zewnątrz która dziecko samo wybiera
16) SPOLECZNE TWORZENIE RZECZYWISTOSCI- NA CZYM POLEGA
Świat zawsze postrzegany jest w sposób subiektywny. Rzeczywistość społeczna jest kreowana w procesie jej bezustannej interpretacji. Gdy ludzie wchodzą między sobą w interakcje, wymieniają się swoimi wizjami rzeczywistości i działają w oparciu o pewien konsensus.
17) ALTERNACJA (proces zmiany tożsamości)
Proces, w którym jednostka społeczna do swojego systemu wartości przyłącza idee i wartości niejednokrotnie z nim sprzeczne, wobec czego potrzebuje ona dokonać uprawomocnienia przyjmowanych wartości. Przyjmowanie alternatywnych wartości umożliwia jednostce operowanie zamiennymi definicjami sytuacji.
18) OBRZEDY PRZEJSCIA- ETAPY, FUNKCJE
Faza wyjścia- odebranie statusu jednostki, wyłączenie z dotychczasowej grupy
Faza zawieszenia- jednostka jest zawieszona, „nie ma jej”, straciła poprzednią rolę społeczną, ale jeszcze nie nabywa nowej.
Faza wejścia- nadanie nowego statusu.
19) GOFFMAN: FASADA, DRAMATYZACJA, MISTYFIKACJA, FALSZYWA PREZENTACJA
Erving Goffman (ur. 11 stycznia 1922, zm. 19 listopada 1982) – amerykański socjolog i pisarz pochodzenia kanadyjskiego. Był profesorem kilku uniwersytetów, m.in. w Chicago, Berkeley i Filadelfii. Był przedstawicielem interakcjonizmu symbolicznego.
Głównym tematem zainteresowań Goffmana był porządek interakcyjny, czyli siatka jawnych i ukrytych reguł kierujących interakcjami ludzi w obrębie "spotkań", "zgromadzeń", "sytuacji" i "okazji społecznych". Porządek ten można zrekonstruować przy pomocy różnych modeli, np. modelu dramaturgicznego. W myśl tego modelu kontakt twarzą w twarz to rodzaj przedstawienia teatralnego, w czasie którego obaj rozmówcy odgrywają swoje partie w celu wywarcia zamierzonego wrażenia na drugiej osobie. Publicznie prezentują oni tylko jedną jaźń – "fronton". Za nią kryje się druga – "kulisy", która na zimno ocenia skuteczność działań podjętych w czasie rozmowy. Jednostki społeczne przedstawiają siebie tak jak aktorzy na scenie, z tym że wzajemnie wobec siebie są widzami i zespołami odgrywającymi różne role (zobacz też: autoprezentacja).
Goffman zanegował istnienie tożsamości jednostki. Twierdził, że w zależności od kontekstu sytuacyjnego przejawiają się różne tożsamości aktora społecznego. Jest twórcą koncepcji instytucji totalnej.
FASADA- Termin wprowadzony do socjologii przez Ervinga Goffmana oznaczający sposób kreowania własnego wizerunku przez jednostkę w trakcie interakcji mający na celu manipulacje wrażeniami jakie odnosi partner interakcji. Na fasadę składają się trzy elementy: dekoracja, powierzchowność jednostki i sposób bycia.
DRAMATYZACJA- Polega na przedstawieniu rzeczywistości w sposób przesadny, karykaturalny czy absurdalny. Rzeczywistość przedstawiona dramatycznie swą przesadą ma przyciągnąć uwagę i zasłonić rzeczywistą intencję podmiotu.
MISTYFIKACJA- Jest to udawanie kogoś innego, tworzenie pozorów lub aranżowanie fałszywych instytucji, sytuacji.
FALSZYWA PREZENTACJA- Fałszywa prezentacja to ryzykowna technika, ponieważ prezentowanie fałszywej fasady, oszukiwanie, wprowadzanie w błąd, symulowanie może być w każdej chwili zdemaskowane. Konsekwencją tego może być utrata dobrego imienia.
dessiaczek