Socjologizm - socjologia jako królowa nauk, zaś socjolog jest kapłanem/kapłanką świecką społeczeństwa - główne tezy:
n próba radykalnego „odcięcia się” od pozytywistycznych nauk przyrodniczych i dążenie do wypracowania własnej metodologii badawczej;
n socjologia winna stać się królową nauk o człowieku, o jego moralności, historiografii, prawodawstwa, politologii, teorii sztuki i wszystkich innych nauk humanistycznych;
n poddanie totalnej /moim zdaniem całkowicie niesłusznej/ krytyce nurtu psychologicznego w socjologii;
n termin „socjologizm” należy do francuskiej szkoły socjologicznej, której głównym przedstawicielem jest Emile Durkheim;
Emile Durkheim ( 1858 - 1917)
profesor pierwszej w świecie katedry socjologi w Bordeaux
od 1896 roku, zaś od 1902 w paryskiej Sorbonie; główne dzieła: O podziale pracy społecznej i Zasady metody socjologicznej /1897/;
obok Maxa Webera główny klasyk socjologii; nadal inspirują nas jego idee; prowadził nieustanny dialog z przedstawicielami myśli konserwatywnej, liberalnej i socjalistycznej / ostrej krytyce poddawał m.in. koncepcje Karola Marksa/;
pracował nad naukowymi „podstawami racjonalizmu”;
społeczeństwo to nie tylko „człowiek ekonomiczny”dążący do pomyślności i niezależności materialnej /jak głosili liberałowie/ - ale to ognisko życia moralnego; podobnie jak liberalizm głosi swoje idee socjalizm /jedynie znosi własność prywatną, bo sądzi, że tak będzie wydajniej i sprawiedliwiej/; uważa też, że możliwości kapitalizmu jeszcze się nie wyczerpały /prorocze/...
fakty społeczne trzeba traktować jak rzeczy /wtedy są policzalne - da się je mierzyć ze ścisłością matematyczną/;
socjolog powinien - tak jak dawniej biolog - wkroczyć na obszar mu nieznany - społeczny - bez uprzedzeń;
wzorem powinien być Kartezjusz /ze swoją metodologią wątpienia/; wyjść od danych zmysłowych;
fakt społeczny = wszelkie utrwalone społeczne schematy wywierające zewnętrzny przymus na jednostkę; fakty mające własną egzystencję;
dwoistość człowieka: sacrum i profanum = dusza i religia; ciało i materia; zaś między nimi wieczny antagonizm;
biologicznie jesteśmy zwierzętami - dopiero człowiek wchodząc w życie religijne, bierze na się inną naturę, staje się innym człowiekiem.../bliskie tezie Jana Pawła II o skoku ontologicznym/; dotychczas człowiek/zwierzę kierował się instynktem, zaś teraz zewnętrznym także przymusem - sferą sacrum; Bóg to symbolicznie przekształcone społeczeństwo; społeczeństwo = Bóg; bez Boga nie ma społeczeństwa...
Bóg to nie tylko autorytet od którego jesteśmy zależni, to także siła stanowiąca podstawę naszej siły [...] Dlatego człowiek posłuszny swemu bogu, wierząc, że bóg jest z nim, podchodzi do świata z uczuciem większej siły i energii;
pod wpływem tej siły człowiek w uniesieniu może się przerodzić w bohatera, bądź strasznego okrutnika...
krzyżowcy czuli, że Bóg jest wśród nich i to on nakazuje im, aby wyruszyli na podbój Ziemi Świętej, Joanna d` Arc uważała, że jest posłuszna głosom z nieba /w: Elementarne formy życia religijnego/;
społeczeństwo dlatego sakralizuje sztandary, Ojczyznę, Wolność, Solidarność itd.
Wśród zgromadzonych ludzi ożywionych wspólną namiętnością i my stajemy się podatni na uczucia i skłonni do czynów, do których nie bylibyśmy zdolni o własnych siłach... jesteśmy wynoszeni ponad samych siebie [...];
władcy korzystają z tej sakralizacji: idee stają się siłami rzeczywistymi;
solidarność mechaniczna = wymuszone współdziałanie ludzi na niskim poziomie rozwoju / jeszcze brak społecznego podziału pracy/;
solidarność społeczna = dobrowolne wzajemne świadczenie sobie usług typu: ja produkuję samochód, którego tu potrzebujesz, zaś ty jacht, którego ja potrzebuję = opłaca się nam zatem dobrowolnie współdziałać;
problem anomii społecznej prowadzącej do załamania człowieka, a nawet popychająca go do samobójstwa;
powody samobójstw: utrata „gruntu pod nogami” = niewiara, że będzie lepiej; że istnieje inne wyjście; dzieje się tak przeważnie w momentach zmian ustrojowych - człowiek był zakotwiczony w obalonych strukturach społecznych, które upadły, a wraz z tym upadkiem człowiek stracił wiarę w przyszłość itd.
samobójstwo altruistyczne = np. mąż zaciągnął kredyty nie do spłacenia, bądź wplątał się w nieczyste interesy i w wyniku wyroku sądowego rodzina - żona i dzieci - stracą wszystko; śmierć przerywa rozprawę, nie dochodzi do wyroku, rodzina dziedziczy;
samobójstwo bohaterskie np. na froncie w czasie bitwy; rzuca się pierwszy na wroga mając świadomość, iz jest celem całego odcinka frontu i ma nikłe szanse na przeżycie;
przyczyny zjawisk społecznych należy więc w wyłącznie innych zjawiskach społecznych; zgadza się z Marksem, że życie społeczne trzeba wyjaśniać nie podstawie tego co mniemają o sobie członkowie społeczeństwa, a na podstawie głębszych przyczyn; odrzuca jednak tezę Marksa, że są nimi zjawiska ekonomiczne i wysuwa tezę, że podłoża świadomości zbiorowej trzeba szukać w sposobie zorganizowania się w zbiorowość jednostek; badaniem zaś tego stanu zorganizowania ma się zajmować odrębny dział socjologii, który nazywa morfologią społeczną - jej zadaniem jest tworzenie i klasyfikacja typów społecznych;
podstawowe zjawiska społeczne, religia, moralność, prawo, ekonomia, estetyka są nie czym innym jak systemami wartości, a więc ideałów; one są właściwą dziedziną badań socjologicznych; wzorcową instytucją jest wedle Durkheima religia - jest ona problemem socjologicznym a nie teologicznym /Elementarne formy życia religijnego/ ;
ani nie byłoby moralności, ani karności w instytucjach życia zbiorowego gdyby nie moc religii, prawie wszystkie instytucje społeczne mają swe źródło w religii...różne formy życia społecznego były początkowo różnymi formami życia religijnego...skoro wiec religia zrodziła to, co jest istotą społeczeństwa, to znaczy, że idea społeczeństwa jest duszą religii /Elem...s.400/ kult religijny jest pierwszą szkołą dyscypliny ...
Durheim był jednocześnie pozytywistą, organicystą i funkcjonalistą - sformułował postulat, aby wprowadzić do socjologii analizę funkcjonalną, to jest badać funkcje jakie spełnia dane zjawisko społeczne, socjologia powołana jest też do odkrywania praw myślenia ludzkiego;
koncepcje Durkheima zawierają jeszcze dużo pomysłów, które nadal inspirują socjologów;
Socjologia humanistyczna: fundamenty połozyli Ferdinant Tonnies (1855 - 1936), Georg Simmel (1858 - 1918) i Max Weber (1864 - 1920)
Tonnies: są trzy poglądy na życie społeczne - biologiczny, psychologiczny i socjologiczny i odpowiadaja im trzy dyscypliny naukowe biologia społeczna czyli antropologia, psychologia społeczna i socjologia;
kluczowym pojęciem w socjologii Tonniesa jest wspólnota /Gemeinschaft/ i stowarzyszenie /Geselschaft/ - pierwsza powstaje na motywach uczuciowych, druga zaś na rozumowych; te dwa typy więzi społecznej uczynił głównym motywem badawczym; do pierwszego typu zalicza np. więzi rodzinne /emocjonalne = wspólnota/ ; zrzeszenie oparte jest na kalkulacji opłacalności, na wyrachowaniu, na wszelakich korzyściach wynikających z faktu przynależności do zrzeszenia /dalej rozwija koncepcje tych wspólnot - większość pomysłów ma już znaczenie historyczne, więc nie będziemy się szerzej nimi zajmować/; Tonniesa możemy zaliczać do twórców socjologii formalnej;
Simmel: należy do wybitnych twórców współczesnej socjologii; ze społeczeństwem mamy do czynienia tam, gdzie pewna liczba istot ludzkich zaczyna wzajemnie oddziaływać na siebie, tworząc chwilową całość - następuje interaktywność wzajemna; większość stosunków spolecznych między ludźmi można uznaź za rodzaj wzajemnej wymiany jakichś dóbr, socjologia winna badać owe interaktywne zjawiska;
Max Weber: /Gospodarka i społeczeństwo oraz Dzieła zebrane z socjologii religii;
Weber zajmował się ekonomią polityczną, prawem, teoria polityki, historią gospodarcza, religioznawstwem i metodologią nauk społecznych; socjologię traktował jako część większej całości;
ciekawe spostrzeżenia poczynił w dziele Etyka protestancka a duch kapitalizmu: wedle niego protestantyzm w o wiele większym stopniu sprzyja przedsiębiorczości, niż katolicyzm; stworzył pojęcie socjologii rozumiejącej i opracował teorię typów idealnych; jest twórcą socjologii formalnej i historycznej; struktura społeczna ma trzy wymiary: ekonomiczny, kulturowy i polityczny;
materializm historyczny Karola Marksa
Amerykańska szkoła opisowa - na przykładzie chicagowskiej szkoły socjologicznej: badania terenowe skutków urbanizacji, miejskich społeczności /miasto jako laboratorium/
socjolozka88