WYŻSZ SZKOŁA MENADŻERSKA W LEGNICY
WYDZIAŁ: ZARZĄDZANIA I MARKIETINGU
KIERUNEK: PEDAGOGIKA
SPECJALNOŚĆ: OPIEKUŃCZO – PREWENCYJNA
Praca Dyplomowa Licencjacka
Problem agresji wśród młodzieży na przykładzie uczniów klas pierwszych Gimnazjum
Kierujący pracą dyplomową
LEGNICA 2012
•
Spis treści
WSTĘP..................................................................................................3
ROZDZIAŁ I
ROZUMIENIE AGRESJI W ŚWIETLE LITERATURY PRZEDMIOTU
1. Pojęcie i istota agresji................................................................6
2. Klasyfikacja agresji...................................................................7
3. Przyczyny agresji.....................................................................11
4. Formy agresji...........................................................................17
ROZDZIAŁ II
ZJAWISKO AGRESJI W ŚRODOWISKU SZKOLNYM
1. Proweniencja zjawiska agresji...................................................30
2. Wychowanie a agresja................................................................41
3. Zachowania agresywne wśród nauczycieli................................45
4. Przeciwdziałanie agresji w szkole..............................................48
4.Organizacja i teren badań...............................................................55
ROZDZIAŁ IV
ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ WŁASNYCH
1. Charakterystyka badanej grupy....................................................56
2. Wyniki badań................................................................................56
3. Wnioski z przeprowadzonych badań............................................67
ZAKOŃCZENIE......................................................................................69
SPIS RYSUNKÓW...................................................................................71
SPIS WYKRESÓW..................................................................................71
SPIS TABEL.............................................................................................72
BIBLIOGRAFIA......................................................................................73
ANEKSY
Wstęp
Agresja pochodzi z łacińskiego aggresio – napaść. Agresja to napaść jednego człowieka na inną jednostkę ludzką. Agresją ludzie podporządkowują sobie innych. „Zachowania agresywne towarzyszą gatunkowi ludzkiemu od zarania dziejów. Człowiek potrafi zabić dla samej przyjemności zabijania. W przeciwieństwie do świata zwierzęcego, w którym tendencje niszczycielskie mają swoje granice wyznaczone prawem zachowania życia , człowiek niszczy dla samego niszczenia”.[1] Wpływ cywilizacji ma przeogromne znaczenie na psychikę człowieka. Wielu psychiatrów interesuje się „nerwicogennymi czynnikami we współczesnej cywilizacji”.[2] Ludzie od zawsze uskarżali się na cywilizację i pragnęli spokojnego życia na łonie natury. Raj utożsamiany jest z piękną zieloną i soczystą naturą, a nie z środowiskiem stworzonym przez człowieka, z jego ulicami, spalinami, dymiącymi fabrykami. Szybki postęp w dziedzinie nauki i techniki umożliwił ludzkości władzę nad otoczeniem niespotykaną nigdy przedtem. Środowisko z naturalnego zmienia się w techniczne. Następuje szybki proces urbanizacji, co powoduje zgubny wpływ na trzy żywioły: ziemię, powietrze i wodę, a także zmniejszenie przestrzeni życiowej człowieka. Nadmiar informacji, bodźców wzrokowych i słuchowych, do tego bardzo skomplikowane stosunki społeczne, ekonomiczne i polityczne, powoduje zagubienie i bezsilność współczesnego człowieka.
Współczesny człowiek jest zaborczy i agresywny, gdy nie dostaje, tego co, jak myśli, mu się należy. Nie umie zrezygnować ze zdobytych już praw i przywilejów, uważa je za wieczne.
Bez względu na to z jakiego kręgu kulturowego pochodzimy, wszyscy przeżywamy jednakowe emocje i uczucia, od szczęścia po smutek, strach, zwątpienie, gniew, zaskoczenie, nudę czy miłość. Istoty ludzkie pragną doznawać szacunku ze strony innych. Chcą słyszeć miłe słowa, dodające im znaczenia we własnych oczach. Niestety w dzisiejszym szybkim, konsumpcyjnym świecie, gdy człowiek żyje pod presją społeczeństwa, ciągłe poczucie zagrożenia i niedostosowanie, nie pozwala człowiekowi traktować z godnością i szacunkiem nie tylko siebie, ale i innych. Każdego dnia człowiek przekonuje się, iż niewłaściwe postępowanie wobec innych, może mieć katastrofalne skutki.[3]
Historia ludzkości przepełniona jest przemocą. W starożytności życie niewolnika zależało od jego pana. W starożytnym Rzymie tylko człowiek wolny mógł popełnić samobójstwo. Tylko ostatnie tysiąclecie pełne jest przejawów agresji, zaczynając od wypraw krzyżowych a kończąc na współczesnych atakach terrorystycznych. Najlepszym przykładem niebywałej agresji człowieka względem drugiego człowieka są wojny a w szczególności obydwie światowe. Jednym z niechlubnych elementów postępu jest masowe ludobójstwo. Technologia tak zmieniła broń, że pojedyncza jednostka potrafi pozbawić życia nawet kilkudziesięciu ludzi, bez większego wysiłku a agresor nie ma bezpośredniego kontaktu z ofiarą, może ją zabić na odległość.
Wydaje się, iż obecnie wzrasta frustracja społeczna, która spowodowana jest wzrostem tempa życia, a co za tym idzie nasilenie się agresji, która jest pewnego rodzaju wentylem, pozwalającym wyładować się na bezbronnych ofiarach. Niestety uzewnętrznienie negatywnych emocji pomaga, nie jest efektywne.[4] Agresywne działania i zachowania są problemem w skupiskach ludzkich.
Życie polityczne związane jest z agresją. Państwa zbroją się, na „wszelki wypadek”. Niektóre przejawy agresji jednego kraju na drugi (np. Interwencja USA na Irak ) są akceptowane. W tym wypadku działa tu „prawo silniejszego”.
Agresja kojarzy się z mężczyznami. Za zachowania agresywne u panów odpowiada męski hormon – testosteron i wychowanie.[5] To oni popełniają więcej przestępstw z użyciem przemocy, częściej dopuszczają się przemocy w rodzinie i są sprawcami większości wypadków i stłuczek drogowych.[6]
Współcześnie przemoc jest widoczna w TV i Internecie a pojedyncze przypadki są nagłośnione.
Człowiek współczesny narażony jest na manipulację. Mieszkaniec miasta jest otoczony agresywną reklamą w postaci dużych bilbordów, broszur i ulotek dostarczanych do domu. Na wszechobecną reklamę najbardziej narażone są dzieci i młodzież. Agresja dotyczy nie tylko reklam, ale również filmów a ostatnio nawet książek. Teraz aby przestraszyć widza potrzeba czegoś więcej niż kiedyś. W filmach XXI wieku przemoc jest czymś normalnym, nawet w produkcjach dla dzieci. Technika filmowa pozwala pokazać przemoc w sposób bardzo realistyczny. Nic dziwnego, że później jest naśladowana.
Książki również przeszły metamorfozę. Pojawił się nowy gatunek powieści - thrillery, opisujące takie zbrodnie, że włosy się jeżą na głowie. Autorzy powieści kryminalnych prześcigają się w koszmarnych pomysłach, wiedzą, że inaczej książka się nie sprzeda.
Żyjemy w świecie, w którym aby zaistnieć trzeba robić rzeczy spektakularne. Normalność nie jest w cenie, bo jest niewidoczna. A współczesny człowiek lubi gdy go podziwiają, nawet za cenę życia innych.
1. Pojęcie i istota agresji.
Agresja jako istotna część ludzkiego życia jest zjawiskiem bardzo złożonym przejawiającym się w różnych formach.
Pojęcie agresja według Słownika języka polskiego to „zachowanie zmierzające do wyładowania niezadowolenia lub gniewu na osobach lub rzeczach: wroga, napastliwa postawa; agresja może być fizyczna lub słowna.”[7] S.Guerin i E. Hennesseya podkreślają, że „agresja nie jest działaniem jednego typu, ale dotyczy rozmaitych zachowań powodujących fizyczną, psychiczną lub/i emocjonalną krzywdę innych ludzi.”[8]
„S. Guerian i E. Hennessey „określają agresję jako:
• przemoc fizyczną, do której należą – bicie, uderzanie, kopanie, popychanie, ciągnięcie za włosy, szarpanie i inne, gdy agresor ma bliski kontakt z ofiarą;
• przemoc werbalna – to przezywanie, krzyczenie, używanie wulgarnego języka, wszystko to co słowem lub gestem ma znieważyć, obrazić lub dokuczyć ofierze;
• przemoc pośrednia – jest wykluczeniem z grupy, wyśmiewanie, oczernianie, plotkowanie to wszystko dzieje się za plecami jednostki pokrzywdzonej.”[9]
Biorąc pod uwagę przytoczone wyżej opisy agresji, można jeszcze dodać, że jest działaniem celowym, uświadomionym i kierowanym przez człowieka.
Uczucie bezpośrednio łączone z agresją jest gniew. „Gniew jest gwałtowną reakcją na jakiś przykry bodziec zewnętrzny, wyrażający się: podnieceniem, niezadowoleniem, oburzeniem. W czasie gniewu człowiek odczuwa: złość, wzburzenie, wściekłość, irytację.”[10]
Agresywna jednostka nie kojarzy swojego zachowania z agresją. Postępowanie takie często jest reakcją na konkretną sytuację, w której jednostka się znalazła i czuje się zagrożona. Inaczej mówiąc agresja to specyficzny rodzaj zachowania człowieka, wynikający ze stanu wzmożonego napięcia emocjonalnego, spowodowanego nagromadzeniem negatywnych emocji, który daje możliwość ich rozładowania na innej osobie, bądź rzeczy.[11]
„U osób agresywnych występują między innymi takie reakcje jak:
• pobudzenie fizjologiczne – jednostka odczuwa silne emocje, objawiające się przypływem ciepła, spięcia, gwałtownego bicia serca, to wszystko przygotowuje organizm do walki;
• reakcja umysłowa, poznawcza – zwiększa się przypływ agresji, poczucie bycia skrzywdzonym;
• ekspresja – silna potrzeba wyładowania się.”[12]
„Agresywność jest pojęciem bardzo ogólnym. Jednostka agresywna może być: wojownicza, zaborcza, przykra, napastliwa, wroga. „ (…) inne występowanie zachowań agresywnych na poziomie indywidualnym to: wykorzystywanie dzieci lub przemoc wobec nich, napaść, przemoc na tle seksualnym czy grupowym, krwawe protesty, wojny, terroryzm”.[13]W chwili wzburzenia człowiek nie potrafi nazwać tych wszystkich emocji. Najwięcej agresywnych cech przejawiają ludzie ze słabą umiejętnością kontrolowania reakcji emocjonalnych, zaniżoną samooceną, i negatywnym nastawieniem do otoczenia.
J. Surzykiewicz określił agresję jako popęd, a nie zachowani. Według takiego rozumowania agresja jest popędem, tak samo jak popęd seksualny. Wraz z upływem czasu dochodzi do kumulowania się napięcia popędowego, które co pewien czas musi zostać rozładowane w odpowiednim zachowaniu.[14]
2. Klasyfikacja agresji
Agresja może przybierać rozmaite formy i dlatego są różne jej rodzaje. Agresja może być słowna, niefizyczna lub fizyczna.
Agresja słowna to kpiny, groźby, przezwiska, ośmieszanie, czynienie złośliwych uwag mających na celu zrobienie komuś przykrości. U przedszkolaków i dzieci z niższych klas szkoły podstawowej agresja słowna wyraża się w skarżeniu.
Agresja niefizyczna to pokazywanie obraźliwych gestów, języka.
Agresja fizyczna to fizyczny atak na drugą osobę lub jej własność. Przybiera najczęściej formę bezpośrednią, czyli taką, kiedy dochodzi do fizycznego kontaktu agresora z ofiarą np. w postaci bicia, kopania, plucia, popychania, zadawania ran, wymuszania pieniędzy itp.
rys.1, Rodzaje agresji. Źródło: opracowanie własne.
Ze względu na kierunek agresji, można wyróżnić agresję skierowaną na obiekt ją wywołujący lub skierowaną na inne osoby, czy przedmioty (agresja przeniesiona).[15]
„Agresja przejawia się w różny sposób i dlatego można ją następująco sklasyfikować:
• agresja wroga – mająca na celu zranienie lub zadanie bólu;
• agresja instrumentalna – służąca innemu celu jak zadanie bólu, np. zastraszenie lub dla korzyści materialnych;
• agresja prospołeczna – chroniąca interesy społeczne np. obrona;
• agresja indukowana – powstająca w efekcie manipulacji;
• agresja odroczona – wybuch następuje po upływie pewnego okresu czasu np. mąż zdenerwowany przez szefa wyładowuje swoją frustrację na żonie i dzieciach;
• autoagresja – okaleczanie się, samobójstwa;
• agresja emocjonalna – występuje w wyniku przeżywanej złości lub lęku.”[16]
Samobójstwo jest szczególnego rodzaju agresją, bo zadaną samemu sobie. Według I.Pospiszyl samobójstwo „to takie świadome zachowanie jednostki, którego przynajmniej jednym z bezpośrednich celów jest pozbawienia siebie życia.”[17] Jest dewiacją samotniczą, która obejmuje także inne działania przeciw sobie nie mające znaczenia czysto niszczycielskiego.
„ Do nich zalicza się między innymi:
• czyny heroiczne, ryzykowanie własnym życiem dla ratowania życia innych osób;
• zachowania autodestruktywne, które nie mają na celu samozniszczenia, ale do tego zmierzają np. nałogi czy uprawianie ryzykownych sportów.”[18]
...
AGUTKA71