Zafałszowania doświadczenia duchowego w sektach.pdf

Ks. Marek Chmielewski

ZAFAŁSZOWANIA

DOŚWIADCZENIA DUCHOWEGO

W SEKTACH 

Współcześnie, zwłaszcza po Soborze Watykańskim II, obser-

wuje się w Kościele bogate i wszechstronne zjawisko nowych

form życia duchowo-religijnego szczególnie wśród młodego la-

ikatu 1 , na co zwraca uwagę Jan Paweł II m.in. w Adhortacji Apo-

stolskiej Christifideles laici (p. 29).

Równie dynamicznie rozwijają się alternatywne formy życia

duchowo-religijnego, które potocznie nazywa się sektami. Doty-

czy to także Polski. Bp Zygmunt Pawłowicz w swojej monografii

pt. Kościół i sekty w Polsce (Gdańsk 1992) podaje, że obecnie w na-

szym kraju działa 85 związków wyznaniowych i ruchów pseu-

doreligijnych lub światopoglądowych, obejmujących około 900

tys. osób, nie licząc największych Kościołów chrześcijańskich. W

1989 r., zdaniem cytowanego autora, takich związków było o po-

łowę mniej 2 . Na istnienie w Polsce silnych tendencji zrzeszenio-

wych o charakterze alternatywnym wskazuje także fakt wystę-

powania sekt satanistycznych, których liczebność szacuje się na

około 20 tys. dzieci i młodzieży w wieku od 12 do 21 lat 3 .

——————

 Opublikowano w: Duchowość bezdroży (seria: „Homo meditans”, t. 16),

red. J. Misiurek i W. Słomka, Lublin 1995, s. 59-77.

1 Szacuje się, że ponad 40 milionów chrześcijan w całym świecie jest bezpo-

średnio zaangażowanych w różne formy zrzeszeń w Kościele katolickim. —

Zob. B. Secondin, I nuovi protagonisti. Movimenti, associazioni, gruppi nella Chiesa,

Milano 1991, s. 7.

2 Kościół i sekty w Polsce , dz. cyt., s. 5.

3 Zob. A. Kowarska, Sataniści , „Gazeta Wyborcza”, 3(1991), nr 40, s. 10-11;

Rozmiary zjawiska w skali światowej są do tego stopnia nie-

pokojące 4 , że stały się przedmiotem specjalnych studiów odpo-

wiednich dykasterii Stolicy Apostolskiej, których owocem jest

wydany w 1986 r. dokument w formie raportu na temat sekt 5 .

W czym tkwi przyczyna „atrakcyjności” sekt? Dlaczego lu-

dzie, niejednokrotnie o dużej wrażliwości religijnej, opuszczają

macierzystą wspólnotę Kościoła Katolickiego i stają się prozeli-

tami sekt?

Raport wymienia dziewięć takich przyczyn. Można je podzie-

lić na trzy grupy: przyczyny dalsze, przyczyny bliższe i przy-

czyny bezpośrednie. Przyczyny dalsze tkwią w powszechnym

niemal głodzie doświadczenia duchowego, spotęgowanego

przez dehumanizujący i desakralizujący wpływ cywilizacji kon-

——————

Ze względu na rozmiary satanizmu w Hiszpanii, gdzie notuje się około 40 sekt

satanistycznych, parlament powołał specjalną komisję do badania tego zjawi-

ska i zapobiegania destrukcji społecznej. — Zob. P. Sallarullana, Las sectas sata-

nicas , Madrid 1991.

4 Według danych włoskiej GRIS ( Gruppo di Ricerca e di Informazioni sulle Sč-

tte ) z Bolonii, działającej od 1983 r., Kenia (Afryka) jest krajem o największej li-

czebności sekt — aż 16 % mieszkańców kraju należy do różnych sekt. Nato-

miast w Pakistanie, poza muzułmańskimi, nie stwierdzono jakiejkolwiek ich

działalności. W Ameryce Południowej w 1979 r. było 267 sekt, zaś Ameryka

Północna jest szczególnie atrakcyjna dla sekt orientalnych i dla Świadków Je-

howy. W 1984 r. do sekt należało 69 mln Amerykanów. Jeśli zaś chodzi o Euro-

pę, to w Austrii jest około 300 sekt skupiających około 200 tys. ludzi. Podobnie

we Francji — do około 300 sekt należy ponad 400 tys. Francuzów. W dawnej

RFN do sekt należało około 500 tys. osób, zaś w NRD 6 % ludności stanowili

członkowie sekt, z czego 700 tys. mieszkańców przypadało na Kościół Nowoapo-

stolski . Niemal we wszystkich krajach europejskich wśród sekt najliczniejsi są

Świadkowie Jehowy. — Zob. I nuovi movimenti religiosi non cattolici in Italia.

L’eccesiologia della Chiesa e delle Sètte , Torino 1987, s. 141-150.

5 Sekty albo nowe ruchy religijne. Wyzwanie duszpasterskie , „L’Osservatore

Romano” (wydanie polskie), 7(1986), nr 5, s. 3-6 [dalej: Raport ].

sumistycznej 6 . Przyczynami bliższymi są różne sytuacje życiowe,

w których człowiek czuje się osamotniony, bezradny, zagubiony,

nie kochany, odrzucony itd. Natomiast przyczyną bezpośrednią

jest zwykle osobisty kontakt z sektą, nie rzadko sztucznie przez

nią zaaranżowany.

O ile chrześcijanin, nawet o minimalnym poziomie świado-

mości religijnej, na ogół zdaje sobie sprawę z odpowiedzialności

za podjęcie decyzji wejścia w bezpośredni zasięg oddziaływania

sekty, o tyle rzadziej jest świadom manipulacji, jakiej bywa pod-

dawany ze strony sekty. Manipulacja ta dotyczy przede wszyst-

kim wspomnianych przyczyn dalszych oraz bliższych i polega w

istocie na falsyfikacji szeroko pojętego doświadczenia duchowe-

go, wskutek której adept sekty utwierdza się w błędnym pojęciu

o Transcendencji i równie zafałszowanej wizji świata, sensu życia

oraz samego siebie (por. Raport, 2.1.8). Z tego względu sekty sta-

nowią poważne niebezpieczeństwo nie tylko dla chrześcijańskie-

go życia religijnego, ale także dla rozwoju kultury i cywilizacji.

Cytowany Raport wskazuje, że owa manipulacja dokonuje się

na dwóch zasadniczych płaszczyznach: uczuciowej i poznaw-

czej, przy czym sekty oddziałując na sferę uczuciową tłumią

zdolności poznawcze (por. Raport, 1.5). Jeśli zaś chodzi o falsyfi-

kację doświadczenia duchowo-religijnego na obu płaszczyznach,

to z jednej strony jest to redukcjonistyczne ujęcie samego do-

świadczenia, a z drugiej — redukcjonistyczna interpretacja do-

świadczenia duchowego, pozostająca w ścisłym związku z for-

macją postaw członków sekt i ruchów alternatywnych.

——————

6 Zob. F. Ruiz, Caminos del Espíritu, Madrid 1978, s. 509; J. Sudbrack, Hunger

nach Gotteserfahrung. Ein Bericht zur Unterscheidung, „Geist und Leben”,

54(1981), s. 305-315; 55(1982), s. 70-78.

1. U PROSZCZONE POJĘCIE DOŚWIADCZENIA DUCHOWEGO

Zagadnienie doświadczenia, które we współczesnej myśli fi-

lozoficzno-teologicznej zajmuje jedno z czołowych miejsc, jest

bardzo złożone i dlatego może nastręczać szeregu nieporozu-

mień 7 .

O doświadczeniu w ogóle możemy mówić wówczas, gdy

człowiek doznaje działania bodźca wywołującego w nim okre-

ślone wrażenie. Dzięki temu dokonuje się konkretne uchwycenie

doznawanej rzeczywistości, zanim nastąpi pojęciowe jej opraco-

wanie. Oznacza to, że jest ono aktem, a raczej sumą aktów w

pełni osobowych, czyli uświadomioną relacją angażującą całe

„być” człowieka. Relacja natomiast, z punktu widzenia metafi-

zyki, jest jakimkolwiek przyporządkowaniem czegokolwiek

czemukolwiek. Wyróżnia się zatem trzy niezbędne składniki re-

lacji: to co jest przyporządkowane — czyli podmiot relacji; to

czemu podmiot jest przyporządkowany — czyli kres, albo

przedmiot odniesienia; oraz to, co zaistniało ze względu na

przyporządkowanie — czyli powód, albo natura relacji 8 .

W doświadczeniu, jako relacji osobowej, podmiot w jakiś

sposób podporządkowuje się przedmiotowi; podmiot przyjmuje

funkcję doznawania, zaś przedmiot funkcję oddziaływania. Do-

świadczenie polega zatem na aktualizacji przez przedmiot moż-

ności tkwiącej w podmiocie, czyli na wydobywaniu z podmiotu

——————

7 Zob. A. Guerra, Natura e luoghi dell’esperienza spirituale , w: Corso di spiritu-

alità. Esperienza-sistematica-proiezioni, red. B. Secondin, T. Goffi, Brescia 1989, s.

26-29; J. Ratzinger, Natura e compito della teologia. Il teologo nella disputa contempo-

ranea. Storia e dogma, Milano 1993; Il sapere teologico e il suo metodo. Teologi, er-

meneutica e verità, red. I. Sanna, Bologna 1993.

8 M. A. Krąpiec, Metafizyka. Zarys teorii bytu, Lublin 1978, s. 329 n.

nowej formy bytowania w sensie przypadłościowym 9 . Zachodzi

tu tzw. pasywność aktywna, polegająca na przyzwoleniu pod-

miotu na aktualizację nowych form i jakości w jego świadomo-

ści. Dzięki temu osoba spełnia się w swoim bycie i transcenduje.

Korelaty relacji określają jej naturę i zarazem siebie nawza-

jem. Są poznawalne jednocześnie i nie jest możliwe oderwanie

jednego korelatu od drugiego, o ile pozostają w funkcji korela-

tów. Odnosząc to do doświadczenia duchowego, trzeba najpierw

określić naturę podmiotu — człowieka, następnie czym jest

przedmiot odniesienia i wreszcie jaki jest charakter (cel) tego do-

świadczenia.

Chrześcijańskie doświadczenie duchowe — wyjaśnia T. Goffi

— oznacza poznanie istoty chrześcijaństwa poprzez swoją aktu-

alizację osobistą i wspólnotową; uświadomienie sobie wprost

swojego i bliźnich synowskiego odniesienia do Boga w Chrystu-

sie; odczucie dokonującego się we własnej osobowej głębi udzie-

lania Ducha Świętego; doznanie wewnętrznego przeobrażenia

coraz bardziej harmonizującego z paschalnym rozwojem Mi-

stycznego Ciała Chrystusa 10 . Widzimy zatem, że podmiotem

chrześcijańskiego doświadczenia duchowego jest człowiek jako

istota rozumna i wolna, stworzona na „obraz i podobieństwo”

Boga. Przedmiotem odniesienia w tymże doświadczeniu jest

Osobowy Bóg, najpełniej objawiający się Jezusie Chrystusie mo-

cą Ducha Świętego, zaś cel tej relacji osobowej ma charakter wy-

bitnie soteriologiczny. Jego owocem jest zawsze personalizująca

miłość.

——————

9 Tamże, s. 273 nn.

10 L’esperienza spirituale, oggi. Le linee essenziali della spiritualità contemporanea,

Brescia 1984, s. 102.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: