Jak rozwijać słuch fonematyczny u dzieci. Propozycje ćwiczeń dla rodziców
Słuch fonematyczny według I. Styczek oznacza „ umiejętność rozróżniania najmniejszych elementów składowych wyrazów czyli fonemów”/oznacza to ,że Państwa dziecko potrafi odróżnić głoskę ”a” od głoski ”e”/ .Umiejętność ta umożliwia też rozróżnianie wyrazów, które zbudowane są z fonemów danego języka.
Należy go odróżnić od słuchu muzycznego.Odbiór mowy polega na zidentyfikowaniu zasłyszanych dźwięków, a następnie na powiązaniu ich z określoną treścią.Percepcja czyli odbiór mowy jest procesem złożonym, w której uczestniczą zdaniem I. Styczek:· „słuch fizjologiczny, · słuch fonematyczny,· pamięć słuchowa wyrazów, tzn. wzorców słuchowych wyrazów,· umiejętność kojarzenia wzorców słuchowych wyrazów z odpowiednimi pojęciami/wybór odpowiedniego pojęcia/, · umiejętność rozszyfrowywania związków występujących między wyrazami w zdaniu /rzędu, zgody, przynależności/”.Słuch fizjologiczny – jest warunkiem wykształcenia się słuchu fonematycznego. Częstotliwość dźwięków mowy znajduje się w pasmach od około100 do około 8000 drgań na sekundę. Obniżenie słyszalności w pewnym zakresie częstotliwości /niskich, średnich lub wysokich/ u dziecka powoduje niedokładność odbioru tych dźwięków mowy, w których skład wchodzą właśnie te częstotliwości.Słuch fonematyczny – nieznaczne niedokształcenie lub zaburzenie słuchu fonematycznego powoduje brak stabilności wzorców słuchowych wyrazów, a w związku z tym trudności w rozróżnianiu wyrazów o „podobnym brzmieniu ” np. nas : nasz, dama : tama. Zaburzeniu mogą ulec także wzorce kinestetyczno – ruchowe tych wyrazów, a więc ich wymowa.Nasze przedszkole nawiązało współpracę z Poradnią Psychologiczną Obecnie wszystkie dzieci zostały przebadane logopedycznie , niektórzy z rodziców zostali zaproszeni do poradni w celu konsultacji oraz dalszych ćwiczeń .Bardzo proszę o kontynuowanie spotkań z logopeda, ponieważ zaburzenia słuchu fonematycznego utrudniają dokonywanie analizy i syntezy słuchowej wyrazów, a jest to podstawowa czynność w nauce pisania i czytania.Pamięć słuchowa wyrazów – jest to pamięć wzorców słuchowych wyrazów tzn. pamięć ich długości. Wasze dziecko dzięki tej pamięci potrafi określić liczbę sylab w wyrazie, kolejność sylab, liczbę głosek w sylabie.Umiejętność kojarzenia odbieranych zespołów dźwięków z odpowiednimi pojęciami i kojarzenia z danym wzorcem słuchowym wyrazu.Umiejętność rozszyfrowywania związków frazeologiczno – gramatycznych występujących między wyrazami w zdaniu umożliwia zrozumienie znaczenia poszczególnych wyrazów oraz treści całej wypowiedzi.Słuch fonematyczny zaczyna się rozwijać bardzo wcześnie, bo już w końcowej fazie gaworzenia/ od 0,6 do 0,12 roku życia/ . Około 1 roku życia dziecko rozumie kilka wyrazów które słyszało wypowiadane przez Państwa wiele razy. Już po kilku miesiącach dziecko rozumiało znacznie więcej, a około 2 roku życia słuch fonematyczny Waszego dziecka był rozwinięty w znacznym stopniu. Powtarzanie przez dziecko wielokrotnie tych samych sylab wykształca ich wzorce słuchowe, a także wzorce czucia mięśniowego języka i warg.Rozwój analizy i syntezy słuchowej wyrazów. Co to jest analiza i synteza?Analiza – to umiejętność świadomego wyodrębniania poszczególnych głosek w wyrazie z zachowaniem ich kolejności.Synteza - to umiejętność zapamiętania wszystkich sylab lub głosek np.: l –a -s , aby złożyć z nich wyraz. Dlatego łatwiej dokonać syntezy wyrazów , składających się z niewielu elementów czyli głosek lub sylab. Analiza słuchowa wyrazów rozwija się dopiero przy nauce czytania i pisania. W naszej grupie rozpoczęłam naukę czytania według metody I.Majchrzakowej- Naturalna Nauka Czytania .Na pierwszym jej etapie dzieci poznają zapis swojego imienia/ obraz graficzny/ i obrazy imion innych dzieci, będą uczyć się rozpoznawać swoje imię wśród innych napisów. W końcu z poznanych liter ze swojego imienia będą tworzyć nowe wyrazy lub czytać nowe teksty.Kiedy Państwo przestąpicie do ćwiczeń z waszymi dziećmi musicie pamiętać o kilku czynnikach , które ułatwią analizę wyrazów Waszemu dziecku.1. Wyrazy wymawiamy z przedłużaniem poszczególnych głosek, co ułatwi analizowanie. 2. Pamiętamy, że najłatwiej jest wyodrębnić :· pierwszą samogłoskę w wyrazie , tworząca samodzielną sylabę, np. w wyrazy: Ala, oko, ucho,· ostatnią spółgłoskę wyrazu, np. As, ul, las, dom, kosz, rak,· pierwszą spółgłoskę w sylabie nagłosowej: lęk, sok, kot,· określić brakującą głoskę w wyrazie, · ostatnią samogłoskę w wyrazie: Ala, oko, lata,· samogłoskę w śródgłosie / w środku wyrazu/ : nos, · spółgłoskę w grupie: trawa, traktor kołdra.Praca z dziećmi musi przebiegać systematycznie, gdyby pojawiały się trudności proszę o kontakt, wspólnie rozwiążemy problem.Przejście do kolejnego ćwiczenia powinno nastąpićwtedy kiedy Wasze dziecko opanuje I zastaw ćwiczeń ĆWICZENIE IPodziel wyraz na sylaby:· Powiedz ile słyszysz sylab w wyrazie, · Wyklaskaj sylaby przy ich wymawianiu, · Dokończ wyraz, który rozpoczyna się sylabą np. ma- , ko- .· Powiedz wyraz, który kończy się/na ma końcu, słyszysz na końcu/, sylabą np. – ta, -er. ĆWICZENIE II· Powiedz jaką głoskę słyszysz na początku wyrazu/ wybieramy wyrazy rozpoczynające się samogłoską: a, e, i, o, u, /. Po opanowaniu tej umiejętności wybieramy wyrazy rozpoczynające się na spółgłoski.· Powiedz jaką głoskę słyszysz na końcu wyrazu/ wyrazy kończące się na samogłoskę a potem na spółgłoskę/· Powiedz co słyszysz w środku wyrazu. Wybieramy wyrazy trzy głoskowe np.: las , pas, nos, los, Ala, dom.· Dowiedz jakie głoski słyszysz w sylabie· Jakie głoski słyszysz w wyrazie np.: woda, wilk, brama, lalka, topolaĆWICZENIE III· Daję ci trzy wyrazy np. l alka , a parat , s er./rodzic wybiera inny zestaw wyrazów/. Ułóż nowy wyraz z ich pierwszych głosek. To będzie” l a s ”· Dodaj na końcu wyrazu r y b a pierwszą głoskę wyrazu k o t . To będzie r y b a k .Literatura:1. E. I F. Przyłubscy, Mam 6 lat. Przewodnik dla nauczyciela, Warszawa 1988 2. I. Styczek, Badanie i kształtowanie słuchu fonematycznego, komentarz i tablice, Warszawa 1982 Opracowała Agata Misiąg
Ladyak