35
STRESZCZENIE
Celem mojej pracy jest przedstawienie tematyki dotyczącej organizacji pomocy społecznej w Polsce. W czterech rozdziałach opisała najistotniejsze zagadnienia jakie mają związek pomocą społeczną. Pierwszy rozdział ma charakter wprowadzający, gdyż przedstawia rozwój pomocy społecznej, podstawowe modele, jej funkcje oraz cele. Drugi rozdział poświęcony jest regulacji prawnej, na której opiera się system pomocy społecznej. Kolejny trzeci rozdział dotyczy organizacji i zakresu działania pomocy społecznej. Ponadto określa zasadnicze formy udzielania pomocy, a także przedstawia znaczenie pracownika socjalnego. Ostatni czwarty rozdział obrazuje Ośrodek Pomocy Społecznej jako jednostkę organizacyjną powołaną do realizacji zadań pomocy społecznej oraz zawiera zadania własne i zlecone gminy.
SŁOWA KLUCZOWE:
Dobroczynność, Dom Pomocy Społecznej, jednostki organizacyjne, niepełnosprawność, opieka społeczna, polityka społeczna, pomoc społeczna, pracownik socjalny, terapia zajęciowa, wywiad.
DZIEDZINA PRACY:
14 100 Politologia
SPIS TREŚCI
WSTĘP 6
ROZDZIAŁ 1 - POMOC SPOŁECZNA JAKO WAŻNY ELEMENT POLITYKI SPOŁECZNEJ PAŃSTWA
1.1 Historia i modele pomocy społecznej 9
1.1.1 Rozwój pomocy społecznej 9
1.1.2 Podstawowe modele pomocy społecznej 12
1.1.3 Instytucja pomocy społecznej 16
1.2 Cele i funkcje pomocy społecznej 18
1.2.1 Cel działalności pomocy społecznej 18
1.2.2 Cel instytucji pomocy społecznej 20
1.2.3 Funkcje instytucji pomocy społecznej 23
1.3 Polityka pomocy społecznej wobec rodziny we współczesnej Polsce 25
1.3.1 Pomoc społeczna w rodzinie 25
1.3.2 Polityka pomocy społecznej wobec rodziny 26
ROZDZIAŁ 2 - PRAWNE ASPEKTY POMOCY SPOŁECZNEJ
2.1 Kształtowanie się regulacji prawnej pomocy społecznej w Polsce 29
2.1.1 Fazy regulacji prawnej wobec rodziny 29
2.2 Ogólna charakterystyka obowiązującej regulacji o pomocy Społecznej 34
ROZDZIAŁ 3 - ORGANIZACJA I ZAKRES DZIAŁANIA POMOCY SPOŁECZNEJ
3.1 Polski system pomocy społecznej 40
3.1.1 Zakres udzielania pomocy społecznej 40
3.2 Struktura organizacyjna systemu pomocy społecznej 42
3.2.1 Charakterystyka działania sektorów pomocy społecznej 42
3.2.2 Rola ośrodków pomocy społecznej 44
3.2.3 Rola powiatowych centrum pomocy rodzinie 48
3.3. Zasadnicze formy udzielanej pomocy 51
3.3.1 Formy udzielania pomocy przez gminę osobom potrzebującym 51
ROZDZIAŁ 4 - GMINA JAKO REALIZATOR ZADAŃ Z ZAKRESU POMOCY SPOŁECZNEJ
4.1 Zakresu pomocy społecznej 52
4.1.1 Zadania własne gminy 53
4.1.2 Zadania zlecone gminy 54
4.2 Świadczenia pomocy społecznej 55
4.2.1 Wywiad środowiskowy 64
4.3 Funkcje Ośrodek Pomocy Społecznej powołana do realizacji zadań pomocy
Społecznej 66
4.3.1 Funkcje kierownika Jednostki Pomocy Społecznej 67
4.3.2 Zadania pracowników socjalnych 67
ZAKOŃCZENIE 69
Bibliografia 72
Pozycje książkowe 72
Akty prawne 74
6
WSTĘP
Istnienie pomocy społecznej jako wyodrębnionej instytucji społecznej, mającą swoją strukturę, ramy formalno – prawne, społeczne funkcje i zadania do spełnienia, wydaje się być współcześnie czymś zupełnie naturalnym. Jednak usamodzielnienie się pomocy społecznej jako osobnej, zinstytucjonalizowanej funkcji społeczeństwa, nastąpiło stosunkowo niedawno; można by jak się wydaje, uznać, że gdzieś na połowie XIX/XX wieku. Choć niewątpliwie największy jej rozwój przypada na drugą połowę obecnego wieku i związany jest ściśle z ideą państwa dobrobytu i jej wdrażaniem. Dzięki temu pomoc społeczna na stałe wpisana została w porządek społeczny, polityczny, kulturowy i ekonomiczny społeczeństwa. Należy dodać, iż na początku istnienia, pomoc społeczna wpisana została w struktury opieki zdrowotnej, co pozwoliło jej trwać między innymi dzięki uzyskanej w ten sposób ideologicznej neutralności. Pozbawiona bowiem organizacyjnej tożsamości i marginalna w systemie opieki zdrowotnej nie miała większych szans rozwojowych. Nie tylko praktyka społeczna traktowała pomoc społeczną po macoszemu. Również teoria polityki społecznej zepchnęła ją na margines, definiując pomoc społeczną jako podsystem zabezpieczenia społecznego i redukując do roli jednej z technik radzenia sobie z tzw. ryzykiem socjalnym. Ten sposób myślenia o pomocy społecznej zdaje się obowiązywać do dziś, choć jak można sądzić, jest nieadekwatny do obecnej rzeczywistości społecznej. Zagadnienia związane z pomocą społeczną nie są mi obce z uwagi na charakter wykonywanej pracy. Od kilku lat jestem pracownikiem jednego z domów pomocy społecznej, w związku z czym na co dzień mam kontakt z ludźmi, którzy z różnych powodów życiowych, zmuszeni są do zwrócenia się o pomoc. Można sądzić, iż ludzie nie są równi: obok zdrowych są chorzy, obok bogatych – ubodzy, obok zaradnych – niezaradni, obok sprawnych – ułomni. Pomoc społeczna zajmuje się więc tymi, którzy cierpią, doświadczają deprywacji potrzeb, są wyłączeni z tak zwanego normalnego życia. Bieda, jakkolwiek rozumiana uzasadnia istnienie pomocy społecznej. Ale właściwie dlaczego i po co się nią zajmować? Moim zdaniem powody były i nadal są różne. Historycznie rzecz biorąc z pewnością pierwsza grupa powodów ma charakter religijny: chrześcijaństwo, Kościół katolicki wymagają od swoich członków i wyznawców przejawienia troski o ubogich i cierpiących, przynoszenie im ulgi – jako obowiązku dobrego chrześcijanina. Druga grupa powodów – to względy bezpieczeństwa i kontroli społecznej. Istotne są też niewątpliwie względy moralne. Zadaniem niniejszej pracy jest przedstawienie tematyki dotyczącej organizacji pomocy społecznej. W czterech rozdziałach opisałam najistotniejsze zagadnienia jakie mają związek z pomocą społeczną. Pierwszy rozdział ma charakter wprowadzający, gdyż przedstawia rozwój pomocy społecznej, podstawowe modele, jej funkcje oraz cele. Z uwagi na istotne znaczenie pomocy społecznej dla rodziny – umieściłam także informacje o tejże pomocy wobec rodziny. Rozdział drugi poświęcony jest regulacji prawnej, na której opiera się system pomocy społecznej. W rozdziale tym opisałam kształtowanie się owej regulacji prawnej w Polsce, jak również dokonałam charakterystyki obowiązującej regulacji prawnej o pomocy społecznej. Kolejny trzeci rozdział dotyczy organizacji i zakresu działania pomocy społecznej. Ponadto określa zasadnicze formy udzielanej pomocy, a także przedstawia znaczenie pracownika socjalnego. Ostatni czwarty rozdział pracy zatytułowany: „Gmina jako podstawowy realizator zadań z zakresu pomocy społecznej” opisuje powyższe zadania, które dzielą na: własne i zlecone. Opisałam tu również postępowanie w sprawie świadczeń pomocy społecznej. Ponadto rozdział ten obrazuje Ośrodek Pomocy Społecznej jako jednostkę organizacyjną powołaną do realizacji zadań pomocy społecznej. W tym momencie nawiązałam do działalności ośrodka.
ROZDZIAŁ 1
POMOC SPOŁECZNA JAKO WAŻNY ELEMENT POLITYKI SPOŁECZNEJ PAŃSTWA
1.1 Historia i modele pomocy społecznej
1.1.1 Rozwój pomocy społecznej
Pomoc społeczna jest najstarszą i istotną metodą realizacji zabezpieczenia społecznego. Zanim doszło do wykształcenia współczesnego pojęcia pomocy społecznej i jej realizacji wielokrotnie zmieniano jej koncepcję i formy działalności. W cyklu tego rozwoju można wyróżnić kilka faz, które oddają zmieniające się nazwy tej działalności: dobroczynność publiczna, opieka społeczna i pomoc społeczna[1]. Wspomaganie potrzebujących jest jednym z najstarszych mechanizmów społecznego funkcjonowania człowieka. Dobroczynność wywodząca się z tradycji chrześcijańskiej, to dobrowolna i fakultatywna forma opieki i pomocy, bliska paternalizmowi, a polega na świadczeniach osób zamożnych, przedsiębiorczych, wykształconych na rzecz słabych, ubogich i niezaradnych, a także świadczenia realizowane przez stowarzyszenia ludzi z górnych warstw społecznych na rzecz jednostek i grup upośledzonych[2]. W średniowieczu wsparcia potrzebującym – ubogim, kalekim, starcom i innym nie mogącym się bez niego obejść – udzielał Kościół Katolicki poprzez swoją rozbudowaną działalność charytatywną, a w szczególności przez liczne klasztory, powołane także w tym celu, oraz w pewnym stopniu organizacje cechowe i władze miejskie. Te formy działalności w ówczesnych warunkach trudno traktować jedynie jako formę prywatnej dobroczynności, gdyż wszystkie te organizacje spełniały w swoisty sposób zadania państwa tamtej epoki. Przekształcenie ustrojów państwowych i powstawanie nowoczesnej państwowości z jej rozbudowaną administracją, przejmującą realizację zadań publicznych, zmieniło sytuację[3]. Już w 1601 roku Królowa angielska wydała przepisy, zwane prawem ubogich, nakładające na gminy obowiązek przyjścia z pomocą osobom pozbawionym opieki ze strony rodziny, dopiero jednak pojawienie się przemysłu fabrycznego i rozwój kapitalistycznych środków produkcji spowodował gwałtowny wzrost liczby potrzebujących wsparcia[4]. Jednocześnie idee Rewolucji Francuskiej sprawiły załamanie się poprzednich rozwiązań ustrojowych i społecznych. W związku z tym władze państwowe stanęły przed zadaniem organizowania dobroczynności publicznej. W Anglii, kraju rewolucji przemysłowej, ustawa z 1834 r. stwarzała podstawy prowadzenia zakładu dla ubogich, z tym jednak założeniem, aby zapewniały warunki bytu na najniższym poziomie, takim, który odstraszał od korzystania z nich. Zakłady te miały pewne cechy zakładów poprawczych, a praca była przymusowa dla osób zdolnych do niej. Takie nastawienie dla potrzebujących wsparcia, charakterystyczne dla krajów anglosaskich, ustępowało bardzo powoli, a i dziś pojawia się jeszcze w doktrynach liberalnych[5]. W tworzeniu opieki społecznej w XIX wieku, z innym nastawieniem niż miało to miejsce w Anglii, przodowała Dania. Jej konstytucja z 1849 roku zawierała postanowienie o opiece dla osób niezdolnych do zapewnienia sobie warunków utrzymania, a silnie rozwinięty samorząd sprzyjał jej realizacji...
MARRYied