FIZYKA - PODSUMOWANIA - KLASA 1
JAK OPISUJEMY RUCH
UKŁAD ODNIESIENIA I UKŁAD WSPÓŁRZĘDNYCH
Układ odniesienia to taki układ względem którego podajemy położenie ciała
Położenie ciała określamy podając:
- jedną współrzędną, jeśli ciało porusza się po linii prostej
- dwie współrzędne, jeśli ciało porusza się po płaszczyźnie
- trzy współrzędne, jeśli ciało porusza się w przestrzeni
RUCH CIAŁA I WZGLĘDNOŚĆ RUCHU
Ciało porusza się, jeżeli w miarę upływu czasu położenie ciała zmienia się pod względem przyjętego układu odniesienia
Jeżeli położenie ciało w miarę upływu czasu nie zmienia się, wtedy ciało jest w spoczynku
Ruch i spoczynek to pojęcia względne - w zależności od wybranego układu odniesienia to samo ciało w tym samym czasie może znajdować się w spoczynku lub poruszać się i to w różny sposób
TOR RUCHU I DROGA
Tor ruchu to linia, którą zakreśla ciało poruszające się
Drogą nazywamy część toru (długość toru) pomiędzy dwoma punktami
“s” = droga przebyta przez ciało (jednostka drogi jest 1 m)
Ruch, którego torem jest linia prosta to ruch prostolinijny, a ruch którego torem jest linia krzywa to ruch krzywolinijny
WEKTOR PRZEMIESZCZENIA
Wektor przemieszczenia ciała to taki wektor, który ma początek w położeniu początkowym ciała, a koniec w położeniu końcowym ciała
Każdy wektor ma następujące cechy:
- kierunek
- zwrot
- wartość
- punkt zaczepienie (przyłożenia)
W ruchy prostolinijnym, odbywającym się w tą samą stronę, wartość wektora przemieszczenia ciała równa jest drodze przebytej przez to ciało
RUCH JEDNOSTAJNIE PROSTOLINIOWY
Ruch jednostajny po linii prostej ta taki ruch, którego torem jest linia prosta i ciało w dowolnych, jednakowych odstępach czasu, przebywa jednakowe drogi
Droga przebyta przez ciało w czasie takiego ruchu jest wprostproporcjonalna do czasu trwania tego ruchu
Wykresem zależności drogi od czasu jest półprosta wychodząca z początku układu współrzędnych i nachylona pod kątem ostrym do osi czasu
PRĘDKOŚĆ CIAŁA W RUCHU JEDNOSTAJNIE PROSTOLINIOWYM
Prędkość ciała w ruchu jednostajnie prostolinijnym to stosunek przebytej drogi do czasu w którym została ona przebyta
Prędkość jest wielkością wektorową, więc należy podać:
- kierunek - zgodny z kierunkiem przemieszczenia (linia wzdłuż której działa wektor)
- zwrot - zgodny ze zwrotem przemieszczenia (określa w którą stronę działa wektor)
- wartość - obliczamy według odpowiedniego wzoru
- punkt zaczepienie (przyłożenia) - konkretne ciało poruszające się z jakąś prędkością
Wartość prędkości (szybkość) w ruchu jednostajnym prostoliniowym informuje nas o tym, jaką drogę przebywa ciało w jednostce czasu
Wykresem zależności szybkości od czasu w ruchu jednostajnym jest półprosta równoległa do osi czasu
W drugiej sekundzie ciało przebędzie tyle samo drogi, co w pierwszej
SZYBKOŚĆ ŚREDNIA I CHWILOWA
Szybkość chwilowa (wartość prędkości) - obliczamy dzieląc przebyta drogę przez ciało w bardzo krótkim okresie czasu, przez ten czas - w praktyce sprawdza się to do odczytywania wartości prędkości z szybkościomierza
Szybkość średnia - obliczamy dzieląc całkowitą drogę przebytą przez ciało, przez cały czas trwania ruchu
RUCH JEDNOSTAJNIE PRZYSPIESZONY
Ruch jednostajnie przyspieszony po linii prostej to taki ruch, w którym w każdej sekundzie trwania szybkość ciała wzrasta o tę samą wartość
Wykresem zależności prędkości od czasu jest półprosta wychodząca z początku układu współrzędnych i i nachylona do osi czasu pod kątem ostrym
PRZYSPIESZENIE CIAŁA W RUCHU PROSTOLINIOWYM JEDNOSTAJNIE PRZYSPIESZONYM
Wartość przyspieszenia obliczamy, dzieląc przyrost szybkości przez czas, w którym ten przyrost nastąpił
Przyśpieszenie jest wektorem, który w ruchu przyśpieszonym prostoliniowym ma taki sam kierunek i zwrot, jak wektor prędkości
W ruchu prostoliniowym jednostajnie przyspieszonym przyśpieszenie jest stałe
RUCH JEDNOSTAJNIE PRZYSPIESZONY CIAŁA, KTÓRE W CHWILI POCZĄTKOWEJ SPOCZYWAŁO
Jeżeli ciało porusza się wzdłuż linii prostej ruchem jednostajnie przyspieszonym z przyspieszeniem o wartości “a” (i w chwili początkowej spoczywało), to:
- wartość prędkości (szybkość) jaką osiągnie obliczamy według wzoru:
-drogę przebytą w tym czasie obliczamy według wzoru:
Droga na wykresie równa jest liczbowo polu figury ograniczonej
RUCH JEDNOSTAJNIE OPÓŹNIONY
Ruchem jednostajnie opóźnionym nazywamy ruch, w którym szybkość ciała w ciągu każdej sekundy maleje o tę samą wartość
SIŁY W PRZYRODZIE
PRZYKŁADY RÓŻNYCH RODZAJÓW ODDZIAŁYWAŃ
Wszystkie oddziaływania są wzajemne - oznacza to, że jeżeli jedno ciało działa na drugie, to drugie ciało oddziałuje na pierwsze
Występujące w przyrodzie wzajemne oddziaływania ciał możemy podzielić n:
- mechaniczne - wymagające bezpośredniego kontaktu ciał
- grawitacyjne, elektrostatyczne i magnetyczne - oddziaływania na odległość
Skutki wzajemnego oddziaływania ciał mogą być:
- statyczne (odkształcenia ciał)
- dynamiczne (zmiana prędkości, jej wartości kierunku lub zwrotu)
DYNAMICZNE SKUTKI WZAJEMNEGO ODDZIAŁYWANIA CIAŁ
Prędkość ciała może ulec zmianie tylko na skutek oddziaływania innego ciała
PIERWSZA ZASADA DYNAMIKI
Jeżeli na ciało nie działają żadne inne ciała lub gdy działania na nie innych ciał wzajemnie się równoważą, to ciało porusza się ruchem jednostajnym prostoliniowym lub pozostaje w spoczynku
Bezwładnością (inercją) nazywamy zjawisko zachowania przez ciało prędkości, gdy nie działają na nie żadne inne ciała, lub gdy działania innych ciał wzajemnie się równoważą
ILORAZ SZYBKOŚCI UZYSKANYCH PRZEZ CIAŁA WZAJEMNIE ODDZIAŁUJĄCE
Jeśli dwa różne ciała działają na siebie wzajemnie, to na skutek tego oddziaływania uzyskują one różne szybkości
Gdy na skutek wzajemnego oddziaływania dwóch ciał, jedno z nich uzyskuje mniejszą szybkość, to mówimy że ma większą bezwładność
Wielkością fizyczną związaną z bezwładnością ciała jest jego masa (ciało bardziej bezwładne ma większą masę)
Iloraz mas ciał jest równy odwrotnemu ilorazowi szybkości, jakie te ciała uzyskują w wyniku wzajemnego oddziaływania
PĘD CIAŁA I ZASADA ZACHOWANIA PĘDU
Pędem ciała nazywamy iloczyn jego masy i prędkości
Pęd jest wielkością wektorową:
- jego kierunek i zwrot jest zgodny z kierunkiem i zwrotem wektora prędkości
- jego wartość równa jest iloczynowi masy i szybkości
Zasada zachowania pęd:
Jeżeli ciała układu działają wzajemnie tylko na siebie i na skutek tego zmieniają się ich pędy, to pęd całego układu nie ulega zmianie
Jeśli układ składa się z dwóch ciał, które początkowo spoczywały, to ich pędy końcowe są wektorami przeciwnymi
SIŁA JAKO WIELKOŚĆ WEKTOROWA
Siła jest wielkością wektorową; skutki jej działanie na ciało zależą nie tylko od jej wartości, ale także od kierunku jej działania, zwrotu i punktu zaczepienia
Wartość siły możemy zmierzyć za pomocą siłomierza
SIŁA RÓWNOWAŻĄCA I SIŁA WYPADKOWA
Siłę przyłożoną w dowolnym punkcie ciała możemy przesuwać wzdłuż kierunku jej działania - nie powoduje to zmian w skutkach działania siły
Jeżeli dwie działające na ciało siły leżą na jednej prostej, mają jednakowe wartości i przeciwne zwroty, to równoważą się wzajemnie
Siłę, która działając na ciało powoduje taki sam skutek, jak kilka sił przyłożonych do tego ciała, nazywamy siłą wypadkową lub wypadkową tych sił - siły, które zastępuje siał wypadkowa, nazywamy siłami składowymi
Wypadkowa dwóch sił działających wzdłuż tej samej prostej i mających zgodne zwroty ma wartość równą sumie wartości sił składowych, kierunek zgodny z kierunkiem tych sił, a zwrot zgodny ze zwrotem sił składowych
Wypadkowa dwóch sił działających wzdłuż tej samej prostej i mających przeciwne zwroty ma wartość równą różnicy wartości sił składowych, kierunek zgodny z kierunkiem tych sił, a zwrot zgodny ze zwrotem siły o większej wartości
DRUGA ZASADA DYNAMIKI
Wartość przyśpieszenia ciała jest wprostproporcjonalna do wartości wypadkowej siły, działającej na to ciało, a jego kierunek i zwrot są zgodne z kierunkiem i zwrotem tej siły
Siła, równa iloczynowi masy i przyśpieszenia, jest miarą oddziaływania na ciało, innego ciała lub ciał
SIŁA SPRĘŻYSTOŚCI
Siły sprężystości są to siły pojawiające się w ciele przy jego odkształceniu - dążą ona do przywrócenia ciału jego początkowych rozmiarów i kształtów
Wartość siły sprężystości ciała jest proporcjonalna do jego odkształcenia
SIŁA CIĘŻKOŚCI
Siła, jaką działa Ziemia na dowolne ciało, nosi nazwę siły ciężkości lub siły grawitacji - wartość tej siły jest wprostproporcjonalna do masy ciała
Swobodne spadanie ciał jest ruchem jednostajnie przyśpieszonym, zachodzącym pod wpływem stałej siły, którą jest ciężar ciała, równy w przybliżeniu grawitacji
Przyspieszenie, z jakim porusza się ciało swobodnie spadające, nazywamy przyśpieszeniem ziemskim
TRZECIA ZASADA DYNAMIKI
Siły wzajemnego oddziaływania na siebie dwóch ciał mają takie same wartości, ten sam kierunek, przeciwne zwroty i różne punkty przyłożenia
Ciała zawsze oddziałują na siebie wzajemnie
TARCIE I SIŁA TARCIA
Tarcie występujące podczas ruchu jednego ciała po drugim nazywamy tarciem kinetycznym
Ze względu na to, w jaki sposób jedno ciało przemieszcza się po drugim, rozróżniamy tarcie poślizgowe i toczne
Siła tarcia poślizgowego jest większa od siły tarcia tocznego
Wartość siły tarcia kinetycznego nie zależy od pola powierzchni styku ciał przesuwających się względem siebie - wartość tej siły zależy od: wartości siły dociskającej leciała do siebie i rodzaju powierzchni ciał trących o siebie
Gosha7