Obiekty przeznaczone do przechowywania ziemniaków i warzyw (głównie korzeniowych) można podzielić na dwie grupy:
-przechowalnie
-chłodnie
Warunki przechowywania wyznaczone przez dwa podstawowe parametry fizyczne powietrza wilgotnego tj. temperaturę i wilgotność względną decydują o wysokości strat jakościowych i ilościowych ziemniaków. Dobór odpowiedniego poziomu tych parametrów jest uzależniony od:
- okresu przechowywania,
- odmiany,
- kierunku użytkowania.
W naszych warunkach klimatycznych okres przechowywania ziemniaków trwa:
- około 7 miesięcy dla ziemniaków sadzeniaków;
- do 9 miesięcy dla ziemniaków przeznaczonych na spożycie, do przerobu na produkty spożywcze oraz paszę.
Okres przechowywania ziemniaków podzielony jest na 4 fazy:
I faza – trwająca od 1÷2 tygodni nazywana jest często fazą dojrzewania i zabliźniania się uszkodzeń. W tej fazie wszystkie ziemniaki niezależnie od kierunku użytkowania powinny być przechowywane w temperaturze średniej 15oC (10÷18oC) i 92,5% (90÷95%) wilgotności względnej.
II faza – trwająca od 2÷3 tygodni nazywana jest często fazą schładzania. W fazie tej należy obniżać stopniowo temperaturę powietrza w przestrzeni składowej do poziomu optymalnego dla długotrwałego przechowywania dane grupy odmian zgodnie z kierunkiem ich użytkowania. Wilgotność względna powinna wynosić średnio 92,5% (90÷95%).
III faza – trwająca od 16÷20 tygodni nazywana jest fazą długotrwałego przechowywania. W tej fazie należy kształtować poziom temperatur w zależności od przeznaczenia i grupy odmian:
- sadzeniaki - 2÷6oC;
- jadalne - 4÷6oC i 6÷8oC;
- do przerobu na produkty spożywcze - 6÷8oC.
Wilgotność względna powietrza powinna być utrzymana na poziomie 90% (85÷95%).
IV faza – to okres przygotowania ziemniaków przed ich użyciem. Dla ziemniaków przeznaczonych na spożycie i dla sadzeniaków należy zapewnić temperaturę nie niższą niż 10oC (lepiej 12÷15oC) w ciągu 10 dni przy wilgotności względnej 90% (85÷95%).
Sposoby składowania i przechowywania ziemniaków:
- luzem – w pryzmach o wysokości nie przekraczającej z reguły 4 [m] (wysokości pryzm przekraczające 4 m tylko dla odmian odpornych na brązowienie przy znacznych naciskach)
- w workach – o ładowności 50 [kg] układanych na paletach płaskich z nadstawkami słupkowymi lub skrzyniowymi. Wysokość łączna jednostki ładunkowej wynosi od 944 ÷ 1 194 [mm]. Wysokość stosu – 3 warstwy = od 2 832÷3 582 [mm].
- w skrzynkach ażurowych – drewnianych lub z tworzyw sztucznych. Skrzynki układane najczęściej na palecie płaskiej do 5 warstw, łączna wysokość do 1394 [mm]. Wysokość stosu – 3 warstwy do 4 200 [mm]
- w paletach skrzyniowych – drewnianych lub z tworzywa sztucznego. Wysokość stosu składającego się zazwyczaj z 5 warstw uzależniona jest od wysokości łącznej palet skrzyniowych i może sięgać 5 500 [mm]
W obiektach przechowalniczych ziemniaków występują następujące rodzaje pomieszczeń składowych i przechowalniczych:
Boks – jest pomieszczeniem częściowo oddzielonym od innych pomieszczeń ścianami sięgającymi nieco powyżej pryzm ziemniaków. Boksy występują jako pomieszczenia stałe – o stałych ścianach – oraz niestałe – o ścianach formowanych ze specjalnych elementów.
Podłoga w boksach stałych może być pozioma lub o spadku 15o w kierunku podpodłogowych kanałów wentylacyjnych i zarazem transportowych, a w boksach niestałych zawsze pozioma. Boksy służą do przechowywania ziemniaków w stanie luźnym. Boksy przylegają jednym bokiem do pomieszczeń transportowo-manipulacyjnych.
-Komora – jest pomieszczeniem w pełni oddzielonym od innych
pomieszczeń, ma drzwi oraz podłogę poziomą lub o spadku 15o
w kierunku podpodłogowych kanałów wentylacyjnych i zarazem
transportowych. Komory przylegają jednym bokiem do
pomieszczeń transportowo-manipulacyjnych. Komory służą do
przechowywania ziemniaków w stanie luźnym oraz w paletach
skrzyniowych, jak również nadają się do podkiełkowywania
sadzeniaków. Pojemność komór wynosi od 50÷1000 [t], przy
czym każda komora stanowi oddzielną jednostkę
przechowalniczą indywidualnie wietrzoną i szczelnie zamkniętą.
-Hala – stanowi pomieszczenie zajmujące znaczną lub całą część składową i przechowalniczą obiektu. Podłoga hal jest płaska. Hale służą do składowania i przechowywania ziemniaków luzem (w jednej dużej pryzmie lub w boksach czasowo formowanych), ziemniaków w paletach skrzyniowych oraz do składowania ziemniaków w workach. Nadają się do podkiełkowywania sadzeniaków. Pojemność hali stanowiącej oddzielną wentylowaną jednostkę może wynosić od 500 do 5 000 [t].
Duża hala do składowania ziemniaków luzem. Duża hala do składowania ziemniaków w paletach skrzyniowych.
- Zasobniki – są pomieszczeniami zblokowanymi wbudowanymi w halową postać obiektu, o ścianach sięgających nieco powyżej pryzm ziemniaków. Zasobniki mają podłogi pochyłe pod kątem naturalnego zsypu ziemniaków (40o ÷ 42o), w kierunku korytarzy transportowych oraz pomosty technologiczne górne (nad zasobnikami) lub boczne między zasobnikami. Zasobniki służą do przechowywania ziemniaków wyłącznie luzem.
- Komory zasobnikowe – są pomieszczeniami zamkniętymi obejmującymi pojedyncze zasobniki lub zespoły zasobników przekrytych stropem z otworami wentylacyjnymi, a zarazem załadunkowymi, z wydzieloną nad nimi kondygnacją technologiczną.
Prace w przechowalni obejmują:
- przyjmowanie ziemniaków do przechowywania;
- doczyszczanie ziemniaków dowożonych z pól, polegające na odsiewaniu drobnych zanieczyszczeń i ewentualnej wstępnej kalibracji na frakcje bulw podwymiarowych (poniżej 20 mm) oraz nadwymiarowych (powyżej 60÷70 mm), a także na ewentualnym ręcznym wybraniu bulw nadgniłych, chorych itp.
- przenoszenie ziemniaków do pomieszczeń przechowalniczych i usypywanie ich w pryzmy albo napełnianie nimi magazynowych jednostek ładunkowych i formowanie z nich stosów (sztapli);
- pobieranie z pomieszczeń przechowalniczych ziemniaków składowanych luzem lub w magazynowych jednostkach ładunkowych i przemieszczanie ich do miejsca obróbki;
- obróbkę tj. sortowanie ziemniaków na potrzebne frakcje wymiarowe, w miarę potrzeby oczyszczanie bulw z resztek ziemi (szczotkowanie, mycie) oraz ręczne sortowanie w celu wybrania z nich bulw wadliwych tj. chorych, nadgniłych, uszkodzonych i niekształtnych a także oberwanie kiełków;
- ważenie i załadunek do transportowych lub handlowych jednostek ładunkowych oraz przemieszczanie do magazynu ekspedycyjnego lub na stanowisko ekspedycyjne;
- ekspedycja – załadunek środków transportu zewnętrznego.
szczygii91