GROMADA:              PTERIDOPHYTA – PAPROTNIKI

Cechy gromady:

·         rośliny lądowe lub wodne, wieloletnie lub roczne, zielne lub drzewiaste;

·         sporofit ma budowę osiową, podzielony na pędy i korzenie;

·         mają tkanki:

-          okrywającą z aparatami szparkowymi;

-          przewodzącą z cewkami i naczyniami drewna oraz komórkami sitowymi łyka;

-          mechaniczną, głównie sklerenchymatyczną.

·         rozmnażają się zarodnikami powstałymi w zarodniach (jednakowych lub zróżnicowanych na mikrosporangia i makrosporangia);

·         w przemianie pokoleń sporofit dominuje na gametofitem – oba pokolenia to samodzielne rośliny.

Lycopodiaceae – Widłakowate

Rodzina liczy ok. 1000 gatunków, w naszej florze występuje ich 11. Nadziemne pędy są płożące i wznoszące się, rozgałęzione, dychotomiczne. Występują korzenie przybyszowe. Liście są siedzące, łuskowate, trifofile i sporofile zebrane w kłos. Zarodnie nerkowate, doosiowe (nad liściem), jednakozarodnikowe. Gametofit jest obupłciowy, o postaci plechowatego, bulwiastego przedrośla.

Gatunek: Lycopodium clavatum – widłak goździsty

-          ściśle chroniony, podlega ochronie z wyjątkiem zarodników;

-          w lasach, zaroślach i na murawach;

-          pędy – widlaste, leżące, zakorzeniające się oraz wzniesione;

-          trofofile – skrętoległe, siedzące, klinowate;

-          sporofile – skupione w podwójne kłosy, rozszerzone u nasady, niezielone, z nerkowatymi zarodniami;

-          zarodniki kiełkują po 6-7 latach;

-          roślina trująca (alkaloidy);

-          do celów farmaceutycznych – nietrujące zarodniki.

Equisetaceae – Skrzypowate

Rodzina liczy 25 gatunków, w naszej florze występuje ich 9. Pędy podziemne są płożące, a nadziemne wzniesione, rozgałęzione monopodialnie, żeberkowane. Występują korzenie przybyszowe. Liście są siedzące, łuskowate trofofile zrośnięte w pochwy otaczające węzły łodygi. Tarczowate sporofile zebrane w kłos. Zarodnie są workowate, doosiowe, jednakozarodnikowe. Gametofit jest rozdzielnopłciowy, o postaci plechowatego przedrośla.

Gatunek: Equisetum arvense – skrzyp polny

-          na polach, murawach, w lasach;

-          kłącze długie, czołgające się;

-          pędy nadziemne:

-          bezzieleniowe, nierozgałęzione;

-          zielone, z rozgałęzieniami wyrastającymi okółkowo z węzłów;

-          trofofile – okółkowe, siedzące, klinowate;

-          sporofile – tarczowate, w szczytowym kłosie;

-          dobrze wyspecjalizowana tkanka przewodząca;

-          zarodniki z charakterystycznymi hapterami (wąskie, rozszerzone na końcu wyrostki);

-          ziele skrzypu bogate w krzemionkę.

Polypodiaceae – Paprocie

Rodzina liczy 6000 gatunków. W naszej florze występuje 8 gatunków. Pędy podziemne są płożące lub krótkie i nierozgałęzione. Występują korzenie przybyszowe. Liście są zróżnicowane na blaszkę i ogonek, mogą być zróżnicowane też na trofofile i sporofile. Zarodnie kuliste, odosiowe (pod liściem), jednakozarodnikowe, zebrane w kupki, mogą być otoczone zawijką. Gametofit obupłciowy ma postać plechowatego przedrośla.

Gatunek: Polypodium vulgare – paproć zwyczajna

-          ściśle chroniona;

-          występuje w Azji, Ameryce i Europie. W Polsce dość pospolita;

-          na cienistych zboczach;

-          wieloletnia, do 60 cm wysokości;

-          kłącze – długie, okryte brunatnymi łuskami;

-          liście wyrastają z kłącza szeregowo, długoogonkowe, pojedynczopierzastowcinane;

-          zarodnie w dwóch szeregach kupek, bez zawijki;

-          w medycynie ludowej stosowano kłącze do leczenia gruźlicy.

Gatunek: Dryopteris filix-mas – nerecznica samcza

-          w cienistych lasach i zaroślach;

-          kłącze – krótkie, z licznymi liśćmi;

-          liście długoogonkowe, blaszka liścia podługowata, pierzastowcinana;

-          zarodnie w kupkach, okryte nerkowatą zawijką;

-          przedrośle sercowatego kształtu;

-          gametofity zawierają chloroplasty, posiadają chwytniki, w dolnej części mają plemnie, a wyżej rodnie;

-          właściwości lecznicze znano już w starożytności. Surowcem leczniczym jest kłącze, które zbiera się po obumarciu liści. Suszy się je w temperaturze około 35ºC. Zawierają dużo skrobi i barwników oraz filmaron, aspidinofilicynę oraz floroglucynę. W weterynarii i medycynie jest stosowany na tasiemca wyciąg eterowy, ale za duża dawka powoduje uszkodzenie nerwu ocznego;

-          Bardzo często stosowana jest niepoprawna nazwa rodzajowa narecznica. Jest ona wynikiem błędu drukarskiego w kluczu do oznaczania Rośliny polskie... wielokrotnie potem powielanego. Nazwa nerecznica wywodzi się od nerkowatego kształtu kupek zarodni na dolnej stronie liści.

Gatunek: Pteridium aquilinum – orlica pospolita

-          w widnych lasach i zaroślach;

-          kłącze – długie, nagie, zakończone jednym liściem, zawiera dużo skrobi;

-          liście długoogonkowe, blaszka liścia trójkątna, trzykrotniepierzasta;

-          zarodnie w podłużnych kupkach, okryte zawijką na brzegu blaszki liściowej;

-          korzenie przybyszowe;

-          paproć kosmopolityczna;

-          trująca.

Podgromada: Gymnospermae - Nagozalążkowe

Cechy gromady podobne jak u paprotników:

·         sporofit ma budowę osiową, podzielony na pędy i korzenie;

·         rośliny lądowe, głównie drzewiaste, z dużym przyrostem wtórnym;

·         mają tkanki: okrywająca, mechaniczna (sklerenchymatyczna), przewodząca głównie z cewkami drewna i komórkami sitowymi łyka;

Nowe cechy gromady, nawiązujące do okrytozalążkowych:

·         mikrosporangia położone na łuskowatych listkach – „pręcikach”, wytwarzają ziarna pyłku z przedroślem męskim;

·                     zalążek (przekształcone makrosporangium z osłonką tworzącą łupinę nasienną) zawiera przedrośle żeńskie – bielmo pierwotne z rodniami. Zalążek na trzonku lub na powierzchni liścia zwanego owocolistkiem. Owocolistki często skupione w strobile – szyszki;

·         w przemianie pokoleń dominuje sporofit, gametofit jest zamknięty w zalążku

·         rozmnażają się nasionami powstałymi z zalążków.

Klasa: Gnetopsida – Gniotowe

Cechy klasy:

·         klasa liczy 80 gatunków, w naszej florze brak przedstawicieli;

·         niskie krzewy;

·         pędy zielone, asymilacyjne;

·         liście łuskowate, odpadające;

·         dwupienne: mikrosporangia okryte dwiema łuskami;

·        

zalążek w mięsistej okrywie, czerwieniejącej wokół nasienia;

Ephedraceae – Przęślowate

Gatunek: Ephedra equisetina – przęśl skrzypowata

-          stepy w Europie, pustynie w Azji, Afryce;

-          miotlasto rozgałęziony krzew;

-          pędy obłe z kolankowato zgrubiałymi węzłami;

-          liście łuskowate, odpadające;

-          w kątach łusek mikrosporangia okryte łuskami i trzonki z zalążkami w okrywie z dwiema łuskami;

-          nasienie otoczone czerwoną okrywą ze zrośniętych łusek.

Klasa: Ginkgoopsida – Miłorzębowe

Cechy klasy:

·         klasa obejmuje jeden gatunek, nie występujący w naszej florze;

·         drzewo;

·         pędy zróżnicowane na długo i krótkopędy;

·         liście blaszkowe z unerwieniem dychotomicznym, opadające na zimę, na krótkopędach ułożone okółkowo po 5-8;

·         dwupienne: mikrosporangia po dwa na trzonkach kłosokształtnych skupieniach;

·         zalążki po dwa na długim trzonku, łupina nasienna mięsista, żółtobrunatna.

Gatunek: Ginkgo biloba – miłorząb dwuklapowy

-          drzewo do 30 m, w Chinach lub hodowane;

-          liście wachlarzowate, wcięte na szczycie;

-          łupina nasienna wewnątrz twardnieje, na zewnątrz mięśnieje;

-          jedyne drzewo nagozalążkowe, które ma liście (nie przekształciły się w igły czy szpilki);

-          okazy męskie od żeńskich można odróżnić po pokroju: drzewa męskie – mają pokrój zbliżony do nagozalążkowych, wyraźnie widać strzałę - pokrój strzelisty, a drzewa żeńskie – pokrój zbliżony do okrytozalążkowych;

-          kwiaty męskie - na krótkopędach w postaci zwisających bazi 2-3 cm długości, bardzo mocno pylą, a pyłek przenoszony jest na odległość do 1,5 km. Kwiaty żeńskie - dwa nagie zalążki na długiej szypułce, umieszczone na krótkopędzie;

-          gatunek endemiczny i reliktowy.

Klasa: Pinopsida - Szpilkowe

Cechy klasy:

·         klasa liczy 600 gatunków i w naszej florze ma 11 przedstawicieli;

·         głównie drzewa, także krzewy;

·         pędy zróżnicowane na długo i krótkopędy;

·         liście igłowate z tkanką transfuzyjną, żyją najczęściej kilka lat;

·         jedno lub dwupienne: mikrosporangia na łuskowatych listkach tworzących strobil;

·         zalążki 1-2 na łuskach tworzących strobil, nasiona w drewniejących szyszkach lub szyszkojagodach.

Rząd: Pinales – Sosnowce

Pinaceae – Sosnowate

Rodzinę tworzy 240 gatunków żywicznych drzew, rzadziej krzewów. Liście są igłowate i żyją rok do 10 lat. Mieszczą się na długopędach, np. Abies, Picea, krótkopędach, np. Pinus lub na obu rodzajach, np. Larix. Są to rośliny jednopienne. Ziarna pyłku posiadają worki powietrzne. Liczne łuski z dwoma zalążkami drewnieją tworząc szyszki. Nasiona są oskrzydlone.

Gatunek: Abies alba – jodła pospolita

-          drzewo o walcowatej koronie, lasotwórcze w południowej ...