osady i ich zastosowanie.odt

1)GŁAZY-

Występowanie: Suwalszczyzna, Pojezierze Mazurskie, Pojezierze Drawskie, dolina Czarnej Hańczy, okolice Sokółki, Kuźnicy Białostockiej, Łap.

Zastosowanie: w budownictwie, mogą być wykorzystywane w postaci naturalnej do budowy fundamentów, detali architektonicznych, w budownictwie sakralnym, w budownictwie wiejskim. W dawnych czasach po obrobieniu takiego głazu był wykorzystywany do wykonania płyt dekoracyjnych, nagrobki i pomniki. Otoczaki narzutowe wykorzystywane SA w postaci naturalnej do brukowania dróg i ulic  regulacji rzek. Głazy po zastosowaniu kruszenia służą do produkcji wielofrakcyjnego kruszywa łamanego. Stanowią ważną odmianę kruszyw do budowy nawierzchni o lepiszczu bitumicznym.  

2)PIASKI ZE ŻWIREM I PIASKI-

Występowanie: Pn. Polska, obfita w żwir jest rzeka Wisła

Zastosowanie: - przemysł materiałów budowlanych , przy produkcji elementów i konstrukcji betonowych szczególne znaczenie mają kruszywa gruboziarniste ze złóż piaszczysto – żwirowych.

- beton i zaprawy

- przemysł odlewniczy, szklarski

- jako wypełniacz do mas betonowych

- piaski kwarcowe do produkcji cegły wapienno – piaskowej oraz drążonej

- piaski podsadzkowe wykorzystywane do sporządzania podsadzek hydraulicznych i wypełniania nimi wyrobisk górnictwa podziemnego

- piaski szklarskie podstawowy surowiec w produkcji szkła

- piaski formierskie do sporządzania form odlewów hutniczych

- piaski i żwirki filtracyjne do sporządzania filtrów w procesie uzdatniania wody dla celów pitnych i oczyszczania wód przemysłowych i ścieków.

3)SUROWCE ILASTE –

Występowanie: centralna część  Polski, doliny rzek nizinnych

Zastosowanie: - przemysł ceramiki budowlanej (wyroby grubościenne :klinkier drogowy, płytki klinkierowe, cegły klinkierowe; wyroby drążone: cegły; wyroby cienkościenne : rurki drenarski, pustaki stropowe, pustaki wentylacyjne) , sztucznych kruszyw ceramicznych  oraz jako surowce szkliwierskie.

- produkcja kruszyw lekkich

- zastosowanie w ochronie środowiska (zdolności sorpcyjne minerałów ilastych , ograniczenie negatywnego wpływu akumulowanych przez człowieka toksyn w środowisku geologicznym)

4)GLINY LODOWCOWE-

Występowanie : złoża w Grabowie Łęczyckim i w Młodzieniaszku , Kotlina Kłodzka, region  Łódzki, wschodnia część Niziny Mazowieckiej

Zastosowanie: - do czasów średniowiecza wykorzystywany był do produkcji cegły pełnej

- wyroby grubościenne

- przemysł terenowy (produkcja cegły pełnej)

5)IŁY I MUŁKI ZASTOISKOWE –

Występowanie: zastoisko warszawskie, olsztyńskie, białostockie, okolice Hajnówki, Gniewu, Złocieńca, Lęborka. Złoża w Leszczynie Kłodzkiej, złoże Kamienna Góra,

Zastosowanie- produkcja szerokiego asortymentu wyrobów porowatych, elementów

grubościennych i cienkościennych: kratówek szczelinówek, pustaków, elementów wielkowymiarowych ściennych,

- produkcja keramzytu i agloporytu

6)GLINY-

Występowanie: prawie cały obszar Karpat prócz stromych stoków, eksploatowane od Cieszyna na zachodzie po wschodnia granicę polskich Karpat, Kotlina Żywiecka, Kotlina Jeleśniańska, Kotlina Nowotarska, okolice Mszany Dolnej, pieniński pas skałkowy, podhale, Kotlina Sądecka,

Zastosowanie: cegła pełnej klasy

- produkcja wyrobów grubościennych i cienkościennych

- surowiec szkliwierski

7) LESSY-

występowanie- Południowa Polska – Wyżyna Lubelska, Roztocze, Wyżyna Miechowska, obrzeż Gór Świętokrzyskich, przedgórze Karpat i |Sudetów.

Zastosowanie- z gliny lessowej produkuje się cegły pełne najniższych klas

- z mułków lessowych otrzymuje się tworzywo porowate – nadaje się do produkcji cegły pełnej klasy

- produkcja glinoporytu

- produkcja agloporytu

8) SUROWCE WĘGLANOWE – KREDA JEZIORNA I GYTIA

Występowanie – okolice jeziora Miedwie, na obszarze bagna Nietlickiego na Pojezierzu Mazurskim, złoża na pojezierzu pomorskim, i na pojezierzu mazurskim,

Zastosowanie- w rolnictwie jako dodatek do pasz i do nawożenia gleb,

- kreda j – nośnik środków owadobójczych

- produkcja cementów portlandzkich , budowlanych, murarskich, i glinowych

- do produkcji cementu

- do produkcji kredy używanej w przemyśle,  budownictwie i rolnictwie,

- kreda techniczna – przemysł perfumeryjno – kosmetyczny, do produkcji farb i lakierów, tworzyw sztucznych, wyrobów malarskich

- gytia detrytusowi w przemyśle chemicznym

9)RUDY ŻELAZA-

Występowanie – obszar w widłach rzek – Wisły – Wisłoki – Sanu i lubelski

- Kalisz- Konin – Turek

- Przasnysz – Ostrołęka

- obszar byłego woj. Lubelskiego i Olsztyńskiego.

Zastosowanie: - domieszka fosforu- korzystna dla produkcji surówki stosowanej do odlewów cienkich (artystycznych)

- procesy hutnicze

10) TORFY –

Występowanie: największe złoża pojezierze mazurskie, pomorskie, Polesie, Orawa, pobrzeza Bałtyku.

Zastosowanie: - w rolnictwie i ogrodnictwie – torf chroni oborniki przed stratami spowodowanymi wypłukiwaniem rozpuszczonych w wodzie składników pokarmowych  i utlenianiem się amoniaku.

- torf rolniczy służy do produkcji kompostów

- W lecznictwie – kąpiele borowinowe, preparaty torfowe

–                      w przemyśle- w przemyśle papierniczym do produkcji gorszych gatunków papierów, jako

dodatek do mas formierskich, można z niego otrzymać węgiel aktywny  

- w ochronie środowiska wysoka zdolność sorpcyjna torfu – utylizacja gnojowicy, sciekóe komunalnych i przemysłowych.

11)ŁUPKI BITUMICZNE –

Występowanie: w Karpatach fliszowych, Tatrach, zagłębiu Górno Śląskim,  Sudetach, Niżu Poleskim, i górach Świętokrzyskich.

Zastosowanie: - w produkcji lekkich bloków budowlanych, papy bitumicznej,  izolacyjnych

12)ZIEMIA OKRZEMKOWA –

Występowanie: w Polsce dotychczas nie stwierdzono

Zastosowanie: - do produkcji materiałów filtracyjnych

- w cukrownictwie do przesączania olejów i syropów i kwasów

- do filtrowania wody dla celów przemysłowych

- jako materiał izolacyjny przy pracach montażowych i budowlanych

- dodana do betonów zwiększa ich wodoszczelność i urabialność

- w przemyśle chemicznym jako katalizator- zastosowanie przy produkcji szkła wodnego

- w przemyśle farmaceutycznym jako nośnik dla różnych preparatów

- jako wypełniacz używana przy produkcji papieru i gumy

- w przemyśle papierniczym kosmetycznym.

13)BURSZTYN-

Występowanie: złoża bursztynu bałtyckiego ,

- okolice Możdżanowa koło Słupska

- w południowej części zatoki gdańskiej,

- W dorzeczu środkowej Narwi,

Zastosowanie: - do produkcji lakieru do pokrywania instrumentów muzycznych

- w produkcji zdobniczej

- w przeróbce chemicznej polegającej na suchej destylacji , otrzymuje się kalafonię , kwas bursztynowy i olej bursztynowy

- kalafonia i olej do prod. Lakierów, emalii do konserwacji drewna, do elektroizolacji, powlekania strun instrumentów muzycznych,

- w odlewnictwie olej formierski   

- do wytwarzania naczyń medycznych głównie do przechowywania krwi

- kwas bursztynowy w medycynie do wytwarzania witaminy D3, kremu lub maści przeciwreumatycznej

- w przemyśle kosmetycznym do produkcji pasty do zębów,

- w fotografii kolorowej i w rolnictwie do biogenetycznej stymulacji (przyspieszeni wzrostu roślin)

2. Metody  datowań:

–                     
a) Dendrochronologia – gałąź dendrologii, naukowa metoda datowania zjawisk przyrodniczych, zabytków i znalezisk archeologicznych zawierających drewno. Polega na analizie wzoru przyrostów rocznych (słojów) drzew i pozwala określić wiek z próbek drewna z dokładnością przynajmniej do roku, a czasem nawet co do sezonu.
b) Warwochronologia - metoda datowania bezwzględnego, opiera się na analizie sekwencji warstw tworzących się z osadów w zbiornikach jezior i płytkich mórz. Metoda ta pozwala na datowanie poszczególnych studiów recesji lodowca i stanowisk zlokalizowanych w tych strefach. Cała metoda opiera się na tym, że wraz z topniejącą wodą z lodowców (sezon wiosenno-letni)dostarczany był materiał osadowy (ciężki piasek i muł oraz lżejsze iły). Grubość warstw była zależna od warunków klimatycznych. Im  grubsza warstwa osadów tym cieplejsze było lato (lodowiec topniał szybciej) i odwrotnie.
c) Paleobotaniczna- opalne szczątki możemy badać pod względem ich budowy morfologicznej i anatomicznej. Jednakże badania te wymagają tak odrębnej techniki i nasuwają tyle trudności, jakich nie ma przy badaniu roślin współczesnych, że słusznie jest mówić o odrębnej metodzie paleobotanicznej stosowanej w systematyce roślin.
d) Palinologia- Ziarenka pyłku są bardzo odporne na zniszczenie - posiadają niezmiernie twardą ścianę komórkową, której część zewnętrzna, zwana egzyną, zbudowaną z bardzo odpornych substancji - sporopolenin, dzięki czemu mogą przetrwać w osadzie dziesiątki tysięcy lat.
e) Stratygrafia, dział geologii, nauka zajmująca się ustalaniem kolejności ułożenia warstw skalnych (następstwo stratygraficzne) oraz określaniem ich wieku (bezwzględnego lub względnego).
Do zadań stratygrafii należy również podział dziejów Ziemi na okresy czasowe (ery, okresy, epoki).
f) Tefrochronologia- jedna z metod sedymentacyjnych datowania osadów stosowana w geologii i archeologii. Wiek osadów w tej metodzie określany jest na podstawie identyfikacji warstw popiołów wulkanicznych pochodzących z wybuchów wulkanów o znanej już chronologii. g) Lihenometria- związana z plechami i porostami
h) Odsłonięcia skał- datowanie osuwisk
i) Archeologiczne
j) Paleomagnetyczne- magnetyczne właściwości każdej skały ziemskiej zawierającej minerały ferromagnetyczne. W trakcie powstawania skał (wylewnych lub osadowych) utrwala się ziemskie pole magnetyczne istniejące w danym momencie - azymut i polaryzacja bieguna magnetycznego. Na podstawie badań paleomagnetycznych określa się miejsce i czas powstawania skał.
k) Paleotemperaturowe- zmienny stosunek izotopów tlenu od 16-18
l) C14- radiowęglowa
m) termoluminescencja jest to luminescencja (jarzenie, zimne świecenie) substancji wywołana przez ogrzewanie substancji, która wcześniej została pobudzona przez światło (falę elektromagnetyczną) lub promieniowanie przenikliwe. Zjawisko to występuje w fosforach krystalicznych, minerałach, szkłach, monokryształy tlenkowe.

3. Metody badań- Na czym polega metoda znaczenie interpretacyjne, co możemy uzyskać z wyniku badań.

–                     
a) Paleobotaniczna- Zadaniem paleobotaniki jest określenie związków pokrewieństwa pomiędzy wymarłymi i współczesnymi grupami roślin i ustalenie na tej podstawie kierunków ewolucji świata roślinnego. Paleobotanika zajmuje się także odtworzeniem historii zmian roślinności w okresie polodowcowym na podstawie tzw. analizy pyłkowej pokładów torfu – paleopalinologia.
c) Analiza pyłków- Ziarenka pyłku są bardzo odporne na zniszczenie - posiadają niezmiernie twardą ścianę komórkową,dzięki czemu mogą przetrwać w osadzie dziesiątki tysięcy lat.Dla kryminalistyki największe znaczenie ma zaś fakt, iż ziarna lub zarodniki danej rośliny mają swój specyficzny wygląd pozwalający na ich identyfikację.Szczególny nacisk kładziony jest na dokładne poznanie struktury i rzeźby (skulptury) ściany ziaren. Badania dowiodły, że próbki pochodzące z terenu o określonej roślinności różnią się od próbek z terenu o podobnej roślinności. Możliwe jest np. określenie przybliżonej pory roku pochówku ciała, jeśli znamy terminy pylenia poszczególnych gatunków.