wpip.docx

1.      Pojęcie państwa

Państwo jest to wielka grupa społeczna, odznaczająca się wysokim stopniem zorganizowania, która pojawiła się na wyższym stopniu rozwoju świadomości społeczno-politycznej społeczeństwa. Państwo jako grupa społeczna posiada elementy wyróżniające ją od innych grup. Istotnymi elementami państwa są:

-ludność,

-terytorium,

-samorodna (suwerenna) władza.

Koncepcja państwa: katolicka, klasowa, demokratycznego państwa,
2. Geneza państwa

- teorie teologiczne- najstarsze, państwo w sposób pośredni lub bezpośredni pochodzi od Boga lub bogów

- koncepcje prawa naturalnego, zwane też naturalistycznymi,

-organiczna: Państwo jest najwyższą formą rozwoju zjawisk biologicznych.

- koncepcje umowy społecznej ludzie zawarli dwie umowy: umowa o zjednoczeniu (pactum unionis) i umowa o podporządkowaniu się władcy (pactum sobiectionis, aby zapobiec konfliktom prowadzącym do samowyniszczenia

- teorie podboju i przemocy-społeczeństwa silne podbiły słabe i narzuciły im swoją władzę,

- teorie psychologiczne i socjologiczne, czynnikiem decydującym o powstaniu państwa było ukształtowanie się specyficznych przeżyć psychicznych (emocji submisji u jednych i emocji dominacji u drugich)

Socjo-Genezę państwa wywodzi z podziału pracy. Podział ten miał spowodować powstanie podziału ludzi na rządzących i rządzonych.

- teoria ekonomiczna, czyli marksistowska-Głosił on, że właściwym czynnikiem decydującym o powstaniu państwa było powstanie własności prywatnej i podziału klasowego społeczeństwa.

3. Klasyfikacje państw

Powszechnie dzieli się państwa ze względu na formę rządów, biorąc pod uwagę trzy kryteria:

1) budowę organów władzy państwowej

-monarchia-absolutna, parlamentarna, konstytucyjna,

-republika

2) strukturę terytorialną państwa

-proste

-złożone

3) reżim polityczny

-autokratyczne

-demokratyczne
4. Suwerenność państwa:

Wewnętrzna-oznacza, że na terytorium państwa nie ma władzy wyższej od jego centralnych organów władzy, czyli nie ma innych organów władzy, które by im nie podlegały w podejmowaniu swoich decyzji politycznych.

Zewnętrzna-oznacza niepodległość państwa, czyli że najwyższe organy państwa w podejmowaniu, swoich decyzji politycznych nie podlegają organom znajdującym się poza jego terytorium, ze mogą samodzielnie podejmować decyzje w granicach swego terytorium i zobowiązania wobec innych podmiotów prawa międzynarodowego.
5. Upadek i uznanie państwa

Powstanie:

-zjednoczenie państwa

-rozczłonkowanie państwa- z jednego powstają dwa

-secesja

-dekolonizacja

-inkorporacja-wchłonięcie

Uznanie:

-teoria konstruktywna – według niej nowo powstałe państwo staje się podmiotem prawa międzynarodowego z chwilą uznania. Państwo nie uznane nie jest właściwie państwem w rozumieniu prawa międzynarodowego

-teoria deklaratoryjna- państwo jest podmiotem prawa międzynarodowego niezależnie od uznania, czyli jest podmiotem prawa międzynarodowego z chwilą swego powstania, a uznanie go przez inne państwa tylko potwierdza ten stan

-uznanie de iure – uznanie pełne, trwał i ostateczne

-uznanie de facto – uznanie niepełne, tymczasowe.

-Uznanie wyraźne – gdy państwo wyraźnie oświadcza, ze uznaje inne państwo

-Uznanie dorozumiane – polega na akcie państwa , z którego wynika, ze traktuje ono inna jednostkę geopolityczną jako państwo, np. nawiązanie stosunków dyplomatycznych jest takim dowodem uznania, przyjęcie do organizacji międzynarodowej

Upadek:

-rozczłonkowanie np. ZSRR po wyłączeniu się Litwy

-inkorporacja państwa
6. Pojęcie organu państwowego

Organem państwowym najogólniej mówiąc, jest osoba lub zespół osób wyodrębnionych organizacyjnie w aparacie państwowym, których określone działania podejmowane są na mocy norm prawnych i uważane są za działania państwa (nie działają w imieniu własnym).Działania podejmowane przez organy: władcze(rodzą skutki prawne po stronie adresatów, np. obowiązki) i niewładcze(wyrażają stosunek wobec wyd społ., ale nie rodzą skutków.

7. Pojęcie aparatu państwowego:

W sensie szerszym aparatem państwowym nazywamy system organów państwowych, ich ciała pomocnicze oraz agendy państwowe, czyli przedsiębiorstwa i zakłady państwowe. W sensie ścisłym aparat państwowy stanowią tylko organy państwowe oraz ciała pomocnicze względem nich. Takimi są: biura, kancelarie itp.
8. Funkcje Sejmu i Senatu:

-funkcja ustawodawcza

-realizując funkcje ustawodawczą współpracują ze sobą

-kontrolują rząd i podległe mu agendy administracji rządowej,

9. Funkcje Prezydenta

-najwyższy reprezentant państwa

-gwarant ciągłości władzy państwowej

-zaangażowanie i współkształtowanie rozwoju społecznego

Zadania:

-czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji

-stoi na straży suwerenności państwa

-dba o bezpieczeństwo i nienaruszalność i niepodzielność terytorialną państwa

-ratyfikuje umowy międzynarodowe

-Wprowadza stan wojenny

-zwierzchnik Polskich Sił Zbrojnych

-ma prawo łaski

-mianuje i odwołuje ambasadorów

-przyjmuje listy uwierzytelniające bądź odwołujące ambasadorów z innych państw w Polsce

-przyznaje odznaki honorowe

10. System partyjny w Polsce

System partyjny jest podukładem systemu politycznego. Obejmuje on partie polityczne rywalizujące o zdobycie władzy państwowej lub współdziałające w jej sprawowaniu. Pojęcie systemu mieści w sobie dwa główne elementy: 1) partie polityczne ukierunkowane na opanowanie aparatu państwowego, 2) normy, czyli zasady rywalizacji lub współdziałania między partiami o opanowanie aparatu państwowego i kierowania nim w razie zdobycia go. Ogólnie dzielimy na jednopartyjne, dwupartyjne, wielopartyjne(w Polsce i charakteryzuje się: W systemie wielopartyjnym zdarza się system partii dominującej. Ma on miejsce wówczas, gdy jedna z partii uzyskuje więcej głosów od pozostałych: mniej niż 1/2, a więcej niż 1/3;
11. Państwo a naród

państwo należy do wartości centralnych w świadomości narodowej. Istnieją wszakże różnice w poglądach co do tego, która z tych zbiorowości jest pierwotna: naród czy państwo? Należy wyróżnić co najmniej trzy teorie wyjaśniające relacje między tymi dwiema społecznościami: teoria naturalna(naród jest wartością pierwotną w stosunku do państwa, twórca to Manizini), teoria kulturowa(najpierw powstaje struktura polityczna, a później jednoczy ona wszystkich mających takie same poczucie tożsamości historycznej) i teoria mieszana(kard. St. Wyszyński- przez naród należy rozumieć naturalną wspólnotę, będącą „wspólnotą rodzin”, związaną w całość przez wspólną historię, język, kulturę i religię, wspólnotę powstałą w dążeniu do osiągnięcia najwyższych wartości duchowych).

12. Państwo a Kościół

Stosunki między Rzeczpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.

◦KONKORDAT między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską, podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z dnia 23 kwietnia 1998 r.)

Podział państw ze względu na zasady ustrojowe określające powiązania między nimi

-świeckie i wyznaniowe

Forma regulacji między państwem, a kościołem:

-konkordatowe i bezkonkordatowe

cz. 2. Prawo:

1. Podział nauk prawnych- teoretyczne, praktyczne i pomocnicze

-empiryczne

-humanistyczne

1) nauki teoretyczne, które mówią o tym, jak jest, względnie jak powinno być; teoria państwa i prawa, historia prawa,

2) nauki praktyczne, które mówią o tym, jak działać, aby osiągnąć określony cel, jakim jest pożądany porządek w życiu społecznym; dogmatyka prawa(dzieli się na egzegezę-wyjaśnianie prawa przy użyciu dyrektyw interpretacyjnych, systematykę-logiczne porządkowanie, syntezę-wybór najważniejszych)

3) nauki pomocnicze logikę (naukę prawidłowego myślenia), ekonomię, etykę prawniczą, psychologię prawa, socjologię prawa, kryminalistykę, kryminologię, medycynę prawniczą itp.

2. Pojęcie prawa i jego funkcje

J. Austin – prawo to rozkaz suwerennej władzy państwowej skierowany do obywatela pod groźbą zastosowania przymusu gł. fizycznego (teoria imperatywu) ◦Prawo i moralność to dwa niezależne od siebie porządki normatywne Prawo międzynarodowe publiczne to forma pozytywnej moralności

Prawo to zbiór norm ogólnych, pochodzących od organów państwa, na których straży stoi przymus państwowy.

◦Prawo + państwo + przymus

Funkcje prawa:

◦Kontrola zachowań

◦Rozdział dóbr i ciężarów

◦Regulacja konfliktów

3. Metody analizy prawa

}          Językowo-logiczne

}          Socjologiczne

}          Psychologiczne

Także nowa: ekonomiczna analiza prawa

Metody językowo-logiczne

}          Wykorzystanie metod, technik i aparatu pojęciowego nauk o języku, logiki oraz osiągnięć metodologii nauk

}          Logiki

◦         Formalne

          Logiki klasyczne (rachunek zdań, nazw, kwantyfikatorów)

          Logiki deontyczne (operacje na zdaniach w których występują wyrażenia normatywne (jest nakazane, zakazane, …)

◦         Nieformalne

          Przytaczanie argumentów na rzecz (argumenty pro) i przeciwko określonej tezie (argumenty contra)

Metody socjologiczne

}          Obejmują przede wszystkim socjologię empiryczną

◦         Techniki zbierania i opracowywania danych

◦         Badania panelowe

◦         Kontrolowane eksperymenty

          Tzw. socjologia rozumiejąca – socjologia z współczynnikiem humanistycznym (F. Zaniecki)

          Inspiracja praktyki społecznego działania

Metody psychologiczne

}          Rola niezmiernie istotna

◦         Ustalanie poczytalności sprawcy czynu przestępczego

◦         Badania socjologiczne w postępowaniu resocjalizacyjny

          Metody psychologiczne w filozofii prawa (L. Petrażycki)

          Amerykański realiści (J. Frank)- analiza psychologiczna procesów podejmowania decyzji przez sędziów i ławy przysięgłych

Ekonomiczna analiza prawa

}          Określa metody i kryteria podejmowania decyzji do optymalizacji decyzji w procesach tworzenia i stosowania prawa

4. Podział prawa na podmiotowe i przedmiotowe

Prawo przedmiotowe = prawo pozytywne ◦Ogół aktów normatywnych zabezpieczonych sankcją przymusu

Prawo podmiotowe ◦Ogół uprawnień przypisywanych jednostce
5. Prawo wewnętrzne i międzynarodowe publiczne

Prawo wewnętrzne reguluje stosunki na terytorium danego państwa. Podmioty tego prawa to osoby fizyczne, osoby prawnego, a także różnego rodzaju instytucje Jednostronne decyzje organów państwowych (ustawy, precedensy sądowe).

Prawo międzynarodowe ◦Państwa, organizacje międzynarodowe (ONZ, NATO), czy nawet osoby fizyczne (Międzynarodowy Pakt Praw Człowieka) ◦Umowy dwustronne lub wielostronne (konwencje i traktaty)
6. Norma prawna a przepis prawny

Norma prawna to zrekonstruowana z tekstu prawnego dyrektywa postępowania, która w najprostszym przypadku musi odpowiadać wyczerpująco na przynajmniej dwa pytania: ◦„kto i w jakich okolicznościach?” ◦„jak powinien się zachować?” ◦czasami także na pytanie „jakie będą konsekwencje w przypadku, gdy adresat nie zachowa się w sposób przewidziany przez normę?”.

Przepis prawny –elementarna jednostka systematyzacyjna danego tekstu prawnego
7. Prawo a moralność

Prawo nie jest jedynym systemem normatywnym za pośrednictwem którego poddaje się kontroli zachowania członków społeczeństwa. Taką samą funkcję pełnią religia, obyczaj, moralność i wiele innych norm społecznych (np. normy przyjęte przez różne instytucje i organizacje).

}Ogół norm społecznych zachowania członków danego społeczeństwa nazywamy etosem.

Różnice:

Stopień formalizacji i instytucjonalizacji

Obowiązywanie norm

Sankcje

Przedmiot regulacji ◦„Nie życz bliźniemu co tobie niemiłe” }Podmioty }Moralność wyłącznie podmioty fizyczne }Stosunek do państwa.

Relacje między prawem, a moralnością: }Przedmiotowe ◦A) prawo to minimum moralności ◦B) zakresy regulacji prawnej i moralnej krzyżują się }Walidacyjne ◦Wzajemne relacje Pozytywiści (dura lex sed lex) Antypozytywiści („ustawowe bezprawie”) }Funkcjonalne ◦Wzajemny wpływ Bezpośrednia inkorporacja Kodeks karny np.: nie zabijaj, kradzież, uszkodzenie ciała Przepisy odsyłające Zasada słuszności, sprawiedliwości, dobre obyczaje (klauzule generalne – ogólne zasady postępowania czy oceny zachowań np. zasada współżycia społecznego) art. 58k.c. nieważna jest umowa sprzeczna z zasadami współ. życia społ. Terminy wartościujące Należyta staranność, rzetelność, dobra wiara, niskie pobudki, rażąca niewdzięczność, szczególne okrucieństwo, wzajemna pomoc i wierność małżeńska
8. Koncepcje budowy normy prawnej

Hipoteza (H) ◦Określa adresata normy oraz okoliczności w których powinien on się zachować w sposób przewidziany przez normę

Dyspozycja (D) ◦Określa wzór powinnego zachowania się ◦Formułuje nakazy, zakazy, dozwolenia Nakłada uprawnienia lub obowiązki

Sankcja (S) ◦Konsekwencje w przypadku naruszenia normy
9. Podział przepisów prawnych

Przepisy merytoryczne, które dzieli się na przepisy ogólne

szczegółowe

}Przepisy zmieniające

}Przepisy przejściowe i dostosowujące

}Przepisy końcowe
10. Zasady prawa

}Zasady prawa wyrażają z reguły wartości, które prawodawca uważa za szczególnie doniosłe i co do których chce, by były respektowane przy stosowaniu norm, które nie są zasadami prawa

Podział zasad:

◦Zasady uniwersalne tj. zasady całego systemu prawa

Zasady konstytucyjne np. zasada państwa prawa, zasada podziału władzy, równości wobec prawa

◦Zasady części systemu prawa

Np. prawo i proces karny – domniemanie niewinności, in dubio pro reo,

}Zasady explicite sformułowane w tekstach prawnych

}Zasady wyprowadzane za pomocą zabiegów argumentacyjnych

}Zasada państwa prawnego (art. 2 Konstytucji)

11. Obowiązywanie prawa

Koncepcje obowiązywania norm prawnych ◦Obowiązywanie w sensie normatywnym (systemowym) Prawidłowo ustalone i nie uchylone ◦Obowiązywanie w sensie faktycznym Za naruszenie organy państwowe pociągają do odpowiedzialności ◦Obowiązywanie w sensie aksjologicznym Spełniają określone kryteria etyczne (np. są słuszne i sprawiedliwe)
12. Budowa tekstu prawnego

Tekst prawny – dokument w którym zawarte są normy prawne }Dyrektywy systematyki wewnętrznej aktu normatywnego. Dwie podstawowe części: ◦Część nieartykułowaną Tytuł, określenie podstawy prawnej, wstęp (preambuła) do aktu normatywnego ◦Część artykułowana Część składająca się z przepisów pranych. Jednostki redakcyjne: Jednostki redakcyjne przepisów : }Artykuły }Ustępy }Paragrafy }Litery }Punkty }Tiret Akty ustawowe - artykuł wykonawcze i podstawowe– paragraf, ustępy, punkty. Litery, tiret
13. Źródła prawa:

1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. }2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego

Nie są źródłami:

Zasady słuszności

}Zasady sprawiedliwości

}Normy moralne i religijne

14. Etapy stosowania prawa

wybór przepisu będzie stanowiła podstawa prawna w indywidualnej sprawie, }interpretacja danego przepisu prawnego,

}subsumcja, czyli zaklasyfikowanie danego przypadku do określonego przez przepisy prawa zachowania się,

}określenie konsekwencji prawnych faktów, które w następstwie subsumcji zostają zakwalifikowane jako fakt znajdujący się w określonym przepisie prawnym, }Zastosowanie konkretnej normy prawnej
15. Wykładnia prawa

Podział ze względu na zakres

Wykładnia literalna (interpretatio declarativa) ◦Zgodna z literą prawa

Wykładnia rozszerzająca (interpretatio extensiva)

Wykładnia zwężającą (interpretatio restrictiva)

Wszystkie przepisy prawa powinny być interpretowane literalnie }Nakaz wykładni literalnej przepisów prawa karnego }Nakaz wykładni literalnej przepisów prawa podatkowego }Zakaz stosowania wykładni rozszerzającej przepisów prawa karnego, jeżeli wykładnia taka miała by prowadzić do rozszerzenia odpowiedzialności karnej oskarżonego (nullum crimen, nulla poena sine lege) }Podobnie prawo podatkowe – nullum tributum sine lege }Zakaz wykładni rozszerzającej wyjątków (exceptiones non sunt extendendae) }Zakaz wykładni rozszerzającej przepisów prawnych, które stanowią lex specialis }Wolności i uprawnienia mogą być interpretowane rozszerzająco.

Podstawowe typy wykładni:

}Wykładnia językowa -Uwzględniają znaczenie językowe

}Wykładnia systemowa

Wykładnia funkcjonalna

16. Pojęcie i rodzaje dowodów

•Termin "dowód", chodź należy do języka prawnego, ma różne znaczenia. •Ustawodawca posługuje się nim dla oznaczenia czynności dowodzenia (przeprowadzenie dowodu), •środka dowodowego (dowód z dokumentu, z zeznań świadków) i •rezultatu postępowania dowodowego •Dowód jako uzasadnienie określonego twierdzenia oraz dowód w sensie czynnościowym. Dowody w sensie uzasadnienia •Dowód bezpośredni •Świadek zdarzenia, oględziny •Dowód pośredni •Dodatkowe twierdzenie dowodowe •Ślady hamowania, lakie...