Philip K. Dick Czy androidy marz� o elektrycznych owcach? Dla Maren Augusty Bergrud 10 sierpnia 1923 - 14 czerwca 1967 Auckland W dniu wczorajszym zdech� ��w ofiarowany kr�lowi Tonga w 1777 roku przez s�ynnego podr�nika, kapitana Cooka. Zwierz� �y�o nieomal 200 lat. ��w, zwany Tu'Imalila, zdech� na terenie kr�lewskiego pa�acu w stolicy Tongi, Nuku, na wyspie Aloga. Nar�d tonga�ski uwa�a� zwierz� za wodza; do dogl�dania go wyznaczono specjalnych opiekun�w. ��w o�lep� kilka lat temu podczas po�aru buszu. Radio Tonga poinformowa�o, �e cia�o Tu'Imalili zostanie przes�ane do Muzeum w Auckland na terenie Nowej Zelandii. Reuter, 1966 Rozdzia� I Przyjemny, delikatny elektryczny impuls automatycznego budzika wys�any przez stoj�cy przy ��ku programator nastroju obudzi� Ricka Deckarda. Zdziwiony - zawsze dziwi�o go, �e niespodziewanie zupe�nie nie chce mu si� spa� - wsta� z ��ka ubrany w sw� wielobarwn� pi�am� i przeci�gn�� si�. Jego �ona Iran le��c w swoim ��ku otworzy�a szare, nieweso�e oczy. Mrugn�a, j�kn�a cicho i znowu zamkn�a powieki. - Nastawi�a� swojego Penfielda na zbyt s�aby impuls - powiedzia� Rick. - Przeprogramuj� go, obudzisz si� i... - Nie dotykaj mojego programatora. - Jej g�os by� nieprzyjemnie ostry. - Wcale nie chc� si� obudzi�. Usiad� na kraw�dzi ��ka, pochyli� si� i zacz�� przekonywa� j� �agodnie: - Je�eli zaprogramujesz odpowiednio silny impuls, b�dziesz zadowolona, �e si� obudzi�a�. Na tym polega ca�a sprawa. Przy ustawieniu programu na pozycj� C, impuls odblokowuje �wiadomo��. Wiem to po sobie. - Przyja�nie, bowiem czu� si� �yczliwie usposobiony do ca�ego �wiata (jego program ustawiony by� na D), poklepa� jej nagie, nieopalone rami�. - Trzymaj swoje �apy przy sobie, glino - burkn�a. - Nie jestem glin�. - Poczu� przyp�yw irytacji, cho� wcale go nie zaprogramowa�. - Jeste� czym� gorszym - oznajmi�a �ona. Oczy mia�a zamkni�te. - Jeste� morderc� wynaj�tym przez gliny. - Nigdy w �yciu nie zabi�em ludzkiej istoty. - Jego irytacja pot�gowa�a si�, stawa�a si� wyra�n� wrogo�ci�. - Tylko te biedne andki - odpar�a Iran. - Chcia�bym zauwa�y�, �e nigdy nie waha�a� si� wyda� pieni�dzy, kt�re dosta�em za zrealizowanie listu go�czego, na pierwsz� lepsz� rzecz, jaka ci wpad�a w oko. - Wsta� i podszed� do konsoli swego programatora nastroju. - Zamiast oszcz�dza�, �eby�my mogli kupi� prawdziw� owc� i zast�pi� ni� t� elektryczn� imitacj�. Zwyk�e, elektryczne zwierz�, za moje ci�ko wypracowane przez lata zarobki. - Zawaha� si�, czy zaprogramowa� trankwilizacj� mi�dzym�zgowia (kt�ra usun�aby jego w�ciek�o��), czy te� stymulacj� (co z kolei podra�ni�oby go w spos�b wystarczaj�cy, by wygra� t� sprzeczk�). - Je�li nastawisz na wi�ksz� agresj� - oznajmi�a Iran, patrz�c na� uwa�nie -nastawi� to samo. Nastawi� na maksimum i b�dziesz mia� tak� drak�, przy kt�rej zbledn� wszystkie nasze dotychczasowe sprzeczki. No, spr�buj. - Wsta�a gwa�townie, podskoczy�a do swego programatora nastroju i stan�a, wpatruj�c si� w Ricka z w�ciek�o�ci�. Westchn��. Jej gro�ba podzia�a�a. - Nastawi� to, co mam zaplanowane na dzi�. - Odszuka� w tabeli 3 stycznia 2021 i zobaczy�, �e przewidziana jest powa�na, profesjonalna postawa. - Je�eli zaprogramuj� zgodnie z planem - zapyta� przezornie - czy zrobisz to samo? - Czeka�, nie chc�c wykona� pierwszego kroku, zanim �ona nie zgodzi si� p�j�� w jego �lady. - W moim planie na dzi� mam sze�� godzin depresji po��czonej z samooskar�eniem - odpar�a Iran. - Co? Dlaczego to wprowadzi�a�? - Taki pomys� unicestwia� ca�� koncepcj� programatora nastroju. - Nie mia�em poj�cia, �e mo�na zaplanowa� co� takiego - doda� pos�pnie. - Siedzia�am tu pewnego popo�udnia - odpar�a Iran - i oczywi�cie w��czy�am Przyjacielskiego Bustera i Jego Przyjacielskich Przyjaci�. M�wi� o wielkiej rewelacji, kt�r� ma zamiar wkr�tce og�osi� i wtedy w�a�nie pu�cili t� wstr�tn� reklam�wk�, t�, kt�rej nie cierpi�, wiesz - o O�owianych Ochraniaczach Mountibanka. Wtedy wy��czy�am na chwil� d�wi�k i nagle us�ysza�am dom, ten dom. Us�ysza�am... - wykona�a ruch r�k�. - Puste mieszkania - powiedzia� Rick. Czasem sam je s�ysza� w nocy, kiedy powinien by� spa�. A przecie� obecnie na wp� zamieszkany budynek mieszkalny zajmowa� wysokie miejsce w statystyce zag�szczenia; tam gdzie przed wojn� by�y kiedy� przedmie�cia, mo�na by�o znale�� ca�kiem opuszczone budynki - tak w ka�dym razie opowiadali na mie�cie. Nie zweryfikowa� tej informacji; podobnie jak wi�kszo�ci ludzi nie zale�a�o mu na sprawdzeniu tego bezpo�rednio. - W chwili, gdy wy��czy�am w telewizorze foni� - powiedzia�a Iran - by�am w nastroju 382, w�a�nie go nastawi�am. Tak wi�c, cho� odbiera�am t� pustk� intelektualnie, nie czu�am jej. Moj� pierwsz� reakcj� by�o uczucie wdzi�czno�ci, �e sta� nas na programator nastroju Penfielda. Ale kiedy u�wiadomi�am sobie, jak niezdrowe jest to odczuwanie nieobecno�ci �ycia, nie tylko w tym budynku, ale wsz�dzie i odreagowywanie tego... rozumiesz? Mam wra�enie, �e nie. Ale przyj�to uwa�a� to za oznak� choroby umys�owej, nazwano "brakiem w�a�ciwego oddzia�ywania". Pozostawi�am wi�c wy��czon� foni�, usiad�am przy programatorze i zacz�am eksperymentowa�. I wreszcie znalaz�am, jak ustawi� rozpacz. - Na jej smag�ej, zuchwa�ej twarzy pojawi� si� wyraz zadowolenia, jakby uda�o si� jej osi�gn�� co� godnego uwagi. - W��czy�am wi�c j� do mojego planu, dwa razy w miesi�cu. S�dz�, �e to sensowny okres, by odczu� beznadziejno�� wszystkiego, beznadziejno�� pozostawania tu, na Ziemi, podczas gdy wszyscy rozgarni�ci ludzie wyemigrowali, nie uwa�asz? - Ale przy takim nastroju - odpar� Rick - mo�esz mie� sk�onno�ci do pozostawania w nim, niewyprogramowania si� z niego. Taka rozpacz, obejmuj�ca ca�kowit� realno��, ma tendencj� do samopowtarzania. - Programuj� automatyczne przestawienie na 481 trzy godziny p�niej - odpar�a g�adko. - �wiadomo�� otwieraj�cych si� przede mn� rozlicznych mo�liwo�ci, nowa nadzieja, �e... - Znam 481 - przerwa� jej. Wielokrotnie nastawia� t� kombinacj�, mia� do niej wielkie zaufanie. - Pos�uchaj - rzek� siadaj�c na ��ku. Uj�� j� za r�ce i przyci�gn�� do siebie. - Nawet przy automatycznym wy��czeniu nara�anie si� na jakiekolwiek depresje jest niebezpieczne. Zapomnij o tym, co zaplanowa�a�, a ja zrobi� to samo. Nastawimy oboje 104 i prze�yjemy to razem, potem pozostaniesz w tym nastroju, a ja przestawi� sw�j na normalny, urz�dowy spos�b bycia. P�niej chcia�bym wskoczy� na chwil� na dach i zobaczy� co z owc�, a wreszcie udam si� do biura. B�d� w ten spos�b mia� pewno��, �e tymczasem nie siedzisz tu my�l�c nie wiadomo o czym i nie ogl�daj�c telewizji. - Pu�ci� jej d�ugie, smuk�e palce, przeszed� przez ca�e rozleg�e mieszkanie do saloniku jeszcze pachn�cego ledwo uchwytnie ostatnimi papierosami wypalonymi w nocy. Pochyli� si�, by w��czy� telewizor. Z sypialni dobieg� go g�os Iran. - Przed �niadaniem nie trawi� telewizji. - Nastaw 888 - powiedzia� Rick czekaj�c a� aparat si� nagrzeje. - Pragnienie ogl�dania telewizji, bez wzgl�du na to, co w niej nadaj�. - Nie mam obecnie ochoty nastawia� czegokolwiek - odpar�a Iran. - No to nastaw 3. - Nie mog� nastawi� programu, kt�ry pobudzi w mojej korze m�zgowej pragnienie nastawiania! Je�eli nie chc� nastawia�, to przede wszystkim nie chc� nastawia�, a pragnienie nastawiania jest w tej chwili najbardziej obcym pragnieniem, jakie mog�abym sobie wyobrazi�. Chc� po prostu siedzie� na ��ku i gapi� si� w pod�og�. - Jej g�os stawa� si� ostry i ponury, jakby jej dusza powoli zastyga�a. Iran zamar�a, zdawa�o si�, �e opad� na ni� olbrzymi ci�ar wyczuwalnej, wszechobecnej, cieniutkiej warstewki niemal ca�kowitego bezruchu. Podkr�ci� d�wi�k w telewizorze i g�os Przyjacielskiego Bustera rykn��, wype�niaj�c ca�y pok�j: - ...hej, hej, kochani. A teraz pora na kr�tk� prognoz� pogody. Satelita "Mangusta" informuje, �e opad radioaktywny nasili si� szczeg�lnie ko�o po�udnia, po czym b�dzie si� zmniejsza�. A wi�c ci z was, kt�rzy odwa�� si� wyj��... Iran pojawi�a si� obok niego w swej d�ugiej, wlok�cej si� po ziemi koszuli nocnej i wy��czy�a telewizor. - W porz�dku, poddaj� si�. Nastawi�. Nastawi� cokolwiek zechcesz. Mo�e ekstatyczny orgazm? Czuj� si� tak paskudnie, �e znios� nawet to. Do diab�a. W ko�cu, co to za r�nica. - Nastawi� dla nas obojga - odpar� Rick i zaprowadzi� j� z powrotem do sypialni. Tam zaprogramowa� na jej konsoli 549 - pe�ne zadowolenie u�wiadomienia niepospolitej wszechwiedzy m�a. Na swojej konsoli nastawi� tw�rczy i pe�ny odwagi stosunek do pracy, cho� w gruncie rzeczy nie potrzebowa� tego. By�a to jego wrodzona, zwyk�a cecha, nie wymagaj�ca odwo�ywania si� do sztucznego pobudzania m�zgu. Po zjedzonym w po�piechu �niadaniu - straci� czas na dyskusj� z �on� - wyjecha�, ubrany do wyj�cia (mia� r�wnie� na sobie O�owiane Ochraniacze Mountibanka typu Ajax) na dach, gdzie na os�oni�tym pastwisku "pas�a si�" jego elektryczna owca, wymy�lna, skomputeryzowana maszyneria do nabierania innych mieszka�c�w budynku. Oczywi�cie, niekt�re z ich zwierz�t r�wnie� niew�tpliwie by�y elektronicznymi imitacjami. Rzecz jasna, nigdy nie wtyka� nosa w te sprawy, podobnie jak oni, jego s�siedzi, nie interesowali si� prawdziwymi zasadami dzia�ania jego owcy. Takie zachowanie by�oby nad wyraz niegrzeczne. Pytanie "Czy pa�ska owca jest prawdziwa?" stanowi�o wi�kszy nietakt ni� dowiadywanie si�, czy czyje� z�by, w�osy albo wewn�trzne organy s� rzeczywi�cie autentyczne. Na Ricka buchn�o, dra�ni�c powonienie, szare, pochmurne powietrze z wiruj�cymi py�kami radioaktywnego kurzu. Mimowolnie wci�gn�� nosem ten �lad �mierci. No nie, to zbyt silne okre�lenie, uzna� id�c w stron� fragmentu trawnika, kt�ry nale�a� do niego wraz ze znajduj�cym si� poni�ej nazbyt wielkim mieszkaniem. Wp�yw tego akurat dziedz...
pokuj106