(3688)_podstawy_prawa_konspekt_dla_studentow[1].doc

PRAWO

Prawo to zbór norm (reguł postępowania) ustanowionych przez państwo i należycie ogłoszonych.

Przestrzeganie prawa gwarantują organy wymiaru sprawiedliwości, które mogą posługiwać się przymusem państwowym (prawo w znaczeniu przedmiotowym)

prawo stanowione, prawo pozytywne, "prawo w książkach", prawo obowiązujące tu i teraz na terytorium konkretnego państwa

Przymus państwowy

Tylko państwo dysponuje odpowiednimi organami i środkami (np. system sądów, prokuratura, policja), które umożliwiają egzekwowanie prawa pozytywnego)

Może to być także użycie przewagi fizycznej przez funkcjonariuszy - zatrzymanie przez policję, umieszczenie
w zakładzie karnym)

Prawo jest nierozłącznym elementem państwa, jego geneza łączy się z genezą państwa.

Istnieją poglądy wywodzące istnienie prawa z formacji przedpaństwowych.

ubi societas - ibi ius - gdzie społeczność, tam prawo

Prawo w znaczeniu podmiotowym - możliwości dowolnego zachowania się i uprawnienia (korzyści), jakie wynikają dla określonych osób z poszczególnych przepisów prawnych (z prawa przedmiotowego)

Przykłady:

Art. 95. § 1. Z zastrzeżeniem wyjątków
w ustawie przewidzianych
albo wynikających z właściwości czynności prawnej, można dokonać czynności prawnej przez przedstawiciela.

Art. 198. Każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli.

Różny bywa zakres praw podmiotowych.

Skuteczne tylko wobec określonych osób (prawa podmiotowe względne)

Przykład:

Art. 780. § 1. Na żądanie przewoźnika wysyłający powinien wystawić list przewozowy zawierający dane wymienione w artykule poprzedzającym, a ponadto wszelkie inne istotne postanowienia umowy. Wysyłający ponosi skutki niedokładnego lub nieprawdziwego oświadczenia.

§ 2. Wysyłający MOŻE ŻĄDAĆ od przewoźnika wydania mu odpisu listu przewozowego albo innego poświadczenia przyjęcia przesyłki do przewozu.

Skuteczne wobec wszystkich (prawa podmiotowe bezwzględne)

NP. PRAWA RZECZOWE - PRAWA OSOBISTE, DOTYCZĄCE FIRMY, PATENTÓW, ZNAKÓW TOWAROWYCH

Art. 24. § 1.  Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków,
w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

KSZTAŁTOWANIE SIĘ PRAWA

- oddziaływanie szeregu czynników na ustalanie treści przyszłego prawa

PODSTAWOWE CZYNNIKI PROCESU KSZTAŁTOWANIA SIĘ PRAWA:

- polityczno-ekonomiczne

- ideologiczne

- socjotechniczne

Kształtowanie się treści rozwiązań prawnych dokonuje się w toku interakcji pomiędzy różnymi podmiotami społecznymi:

partiami politycznymi, grupami nacisku, organizacjami społecznymi, instytucjami, organami państwowymi.

PROCES PRAWOTWÓRCZY

- odpowiednio zorganizowany, sformalizowany proces wydawania aktów normatywnych przez odpowiednie organy państwowe, oraz instytucje, organizacje społeczne.

W tradycji anglosaskiej prawo tworzone jest także przez sądy w drodze precedensów - orzeczeń rozstrzygających nowy problem, które następnie wykorzystują w swoich rozstrzygnięciach inne sądy.

W Polsce - podobnie jak w większości państw europejskich, przyjęło się, że prawo tworzy PARLAMENT.

Obok prawa pozytywnego występują także inne systemy norm wpływających na nasze życie:

moralność

religia

obyczaj

Prawo pozytywne ocenia tylko zachowania zewnętrzne, nie ocenia naszych myśli.

Ocenie moralnej (czyli uznaniu, co jest dobre a co złe) mogą podlegać także nasze intencje, zamiary.

W przypadku obyczaju w grę wchodzą utrwalone schematy zachowań określające co wypada, a czego nie wypada robić.

Często ta sama norma wynika z kilku "regulatorów zachowań". np. "nie kradnij"

Różnice pomiędzy normami prawnymi
a moralnymi

1. stopień formalizacji
i instytucjonalizacji

prawo jest systemem bardziej sformalizowanym niż moralność

2. obowiązywanie norm

- źródłem obowiązywania prawa jest akt władzy kompetentnego organu państwowego

- obowiązywanie norm moralnych ma uzasadnienie aksjologiczne

(norma moralna zaczyna obowiązywać, gdy 
w społeczeństwie upowszechnia się przekonanie, że zachowywanie się w określony sposób jest czymś dobrym (złym), słusznym (niesłusznym);

źródłem obowiązywania norm moralnych nie są akty władzy, lecz spontanicznie rozwijające się oceny, pod warunkiem, że moją one społeczne oparcie

3. sankcje

- prawo operuje sankacjami sformalizowanymi i zinstytucjonalizowanymi (sankcje skupione)

- sankcje moralne mają charakter niesproceduralizowany, wyczerpują się

w aktach społecznego potępienie, dezaprobaty (sankcje rozsiane)

4. przedmiot regulacji

- przedmiot regulacji prawnej - zachowania zewnętrzne

5. podmioty

- podmiotem prawa mogą być osoby fizyczne (ludzie), jak i różnego rodzaju organizacje, instytucje

- podmiotem moralności są wyłącznie osoby fizyczne

Jakie zadania ma spełniać prawo?

1.      Prawo ma zapewniać i ochraniać prawa i wolności człowieka i obywatela

2.      Dobrze sformułowane prawo pomaga w rozwoju jednostki - przewiduje instytucje prawne, dzięki którym można realizować swoje cele, udziela ochrony przed niepożądaną ingerencją osób trzecich

3.      Prawo jest instrumentem władzy, oddziałuje na życie społeczne

4.      Prawo organizuje i porządkuje wiele dziedzin życia

5.      Pomaga rozstrzygnąć konflikty, spory

6.      Prawo ogranicza (zakazuje określonych zachowań), np. zakaz kradzieży, fałszowania pieniędzy, znieważania symboli państwowych

Co to znaczy DOBRE PRAWO?

1. powinno być należycie stanowione

ważne jest , aby tworzono je odwołując się do wartości uznawanych przez społeczeństwo, przy poszanowaniu praw mniejszości

2. powinno być uchwalane w odpowiedniej procedurze

(przez kompetentne organy, w sposób przewidziany przez prawo)

3. powinno być należycie ogłoszone oraz dostępne

Ignorantia iuris nocet; ignorantia iuris non exculpat

- nieznajomość prawa szkodzi, nie usprawiedliwia

(np. od odpowiedzialności karnej na przykład na dzwonienie na cudzy rachunek poprzez kradzież impulsów nie zwalnia fakt, że oskarżony nie wiedział iż taki czyn jest karalny

Art. 285. § 1. Kto, włączając się do urządzenia telekomunikacyjnego, uruchamia na cudzy rachunek impulsy telefoniczne,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

4. przepisy prawne powinny być formułowane w sposób zrozumiały

5. reguły prawne powinny być "generalne i abstrkcyjne"

generalność

Adresat normy prawnej powinien być wskazany generalnie - rodzajowo

np. nie Jan Kowalski, ale: "dłużnik", "dzierżawca", "ten, kto zataja dowody"

prawo powinno być bezstronne, wolne od dyskryminacji, powinno traktować wszystkich równo

abstrakcyjność

okoliczności, sprawa, której przepis dotyczy ma być określona abstrakcyjnie tzn. ma służyć w przyszłości w nieokreślonej z góry ilości przypadków

np. nie "kto ukradnie rower Józefa Z., podlega karze ..." ale: "kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, ..."

6. Prawo nie może być zbyt kazuistyczne (szczegółowo regulujące niezliczoną liczbę przypadków)

nie: kto zabiera w celu przywłaszczenia telewizor, kto zabiera w celu przywłaszczenia bizuterię, kto zabiera
w celu przywłaszczenia obrazy

7. Prawodawca powinien zwracać uwagę na to, aby prawo nie było ze sobą sprzeczne

jedna norma nie może zezwalać na coś, czego zabrania druga

jeśli się tak zdarzy, to moża stosować tzw. reguły kolizyjne

np. lex posterior derogat legi priori ...