Skrypt do „Historii Doktryn Polityczno-Prawnych” Janusza Justyńskiego
CZĘŚĆ V. MYŚL POLITYCZNA WIEKU XIX
4. Myśl polityczna idealizmu niemieckiego: Kant, Fichte, Hegel
Immanuel Kant (1724-1804)
d) Założenia prawa karnego
wiąże je Kant z nakazami praktycznego rozumu, który każe uwzględnić naszą wolną wolę z wolą innych. Przekroczenie tego nakazu jest naruszeniem prawa pod groźbą kary, która jest niezbędnym następstwem wykonania imperatywu kategorycznego ustawy karnej. Kara stanowi tu jedynie zadośćuczynienie idei obrażonej sprawiedliwości i żadnej władzy nie wolno odstępować od nakazu orzeczenia kary, gdy naruszono sprawiedliwość. Kant był rzecznikiem kary dobrotliwej.
e) zagadnienia wojny i pokoju
Rozważania Kanta o stosunkach międzynarodowych są ważną częścią jego filozofii politycznej. Dopuszcza wojny w obronie niezależności państwa, pod warunkiem, że nie naruszają norm np. humanitaryzm- stosunek do ludności cywilnej. Każdy naród ma prawo do pokoju i prawo do zachowania neutralności podczas wojny. Założenia te rozwinął Kant w rozprawie „O wiecznym pokoju” à ustanowienie idealnych warunków dla ludzi zależy głównie od zabezpieczenia pokoju światowego. Wysiłki wkładane przez narody w przygotowanie do wojen i wynikające z nich zniszczenia zmuszają do tworzenia jedności politycznej najwyższego rzędu- federacji narodów, której celem jest zapewnieni wieczystego pokoju, czyli stanu uzasadnionego w imperatywie kategorycznym. Traktat o powstaniu „związku pokoju” zakończyłby wojny raz na zawsze. Celem konfederacji byłoby skoncentrowanie wysiłków poszczególnych państw na zagwarantowanie pokoju państwom, które je tworzą. Państwa federacji muszą się podporządkować „publicznym prawom przymusowym” i stworzyć rozwijające się państwo narodów, które w przyszłości obejmie wszystkich ludzi.
f) idea postępu
Ujmuje proces rozwoju ludzkości z moralnego punktu widzenia. Dzieje ludzkości oznaczają postęp ku lepszemu ze względu na cel moralny swego bytu. Ludzie mają obowiązek oddziaływać na potomnych by stawali się coraz lepsi.
g) konkluzje
Tradycje badawcze upowszechniła obraz człowieka zamkniętego i oderwanego od życia. Jego poglądy, niezbyt radykalne, a czasami wręcz konserwatywne, wyróżniały się na tle marazmu i zacofania pruskiego intelektualizmu.
Johan Gottlieb Fichte (1762-1814)
Stworzył koncepcje gdzie łączy ideę romantyzmu niemieckiego ze spektakularnym idealizmem. W swym rozwoju intelektualnym i politycznym przeszedł ewolucję:
I OKRES od 1794
Na początku pozostawał pod wpływem Kanta, którego uważał za najważniejszy autorytet filozoficzny. W okresie tym prezentował liberalne poglądy polityczne, polemizował z konserwatywnymi krytykami rewolucji francuskiej, którzy uważali zmianę ustroju za bezprawie. Odwoływał się tu od teorii umowy społecznej J.J. Rosseau, która uzasadniała praworządność zmiany ustroju. Chwalił zmiany dokonane przez rząd rewolucyjne we Francji (zwłaszcza likwidacje przeżytków feudalnych) nie aprobował jednak rewolucyjnych metod. Wybuch rewolucji jest logicznym następstwem błędów absolutyzmu niewolącego myśli i swobodę wypowiedzi. Dostrzegając celowość wielu aktów rewolucji, chciał by odpowiednie przeobrażenia nastąpiły w wielu krajach w drodze perswazji i zabiegów pedagogicznych. „Apel do książąt Europejskich” to wezwanie i ostrzeżenie przed utrzymywaniem społeczeństw w niewoli- próba ochrony Niemiec przed konsekwencjami krwawej rewolucji.
II OKRES
Fichte tworzy oryginalny system idealizmu subiektywnego i opiera na nim swą konstrukcję praw naturalnych. Punktem wyjścia nadal jest filozofia Kanta lecz Fichte coraz bardziej krytykuje izolację jego rozwiązań teoretycznych od praktyki. Kant uznawał postęp moralny za zasadniczy czynnik postępu ludzkości, a Fichte eksponuje czyn jako istotę ludzkiej świadomości. Przetwarza on całe otoczenie i kształtuje jego sens i znaczenie zgodnie z moralnością. Dopiero później Fichte doda, że treścią tego procesu jest poszerzenie sfery wolności przez narodowe wychowanie oparte na filozofii idealistycznej i szczególnych cechach niemieckiego charakteru.
III OKRES
W toku ewolucji w jego doktrynie politycznej zanikły wątki demokratyczne, wzrasta natomiast funkcja państwa, które coraz silniej pochłania swymi działaniami jednostkę. Ewolucja zaznaczyła się w jego „Zamkniętym państwie Handlowym” à idealistyczna wizja wolności prowadzi do konstrukcji państwa regulującego prawną i ekonomiczną sferę życia człowieka. Propaguje tu ideał państwa jako samowystarczalnej całości gospodarczej, gdzie interesy części składowych podporządkowane są władzy, która określa zakres wymiany handlowej z zagranicą ma obowiązek troszczyć się o wewnętrzną jedność kraju i pomyślność obywateli m.in. gwarancja utrzymywania się z własnej pracy. Ujawnia się tu obiektywne pojmowanie wolności. Z „czystej jaźni wynika zasada wolności absolutnej, realizowanej przez zbiorowość państwową, która stanowi syntezę woli indywidualnej i woli społecznej kształtowanej w wyniku umowy społecznej. W późniejszych pracach rozszerza zadania państwa związane z umacnianiem solidarności jednostki z narodem i narodowym wychowaniem obywateli. Nie rezygnował ze swych ogólnych założeń, dążąc do pogodzenia zasady swoistości narodowej i teorii posteru jako realizacji powszechnych i racjonalnych zasad moralnych, lecz coraz wyraźniej akcentuje kult owej swoistości narodowej. Głównym czynnikiem postępu staje się wychowanie narodowe, które łączy się z ideą mesjanizmu niemieckiegoà to Niemcy są jedynym narodem na świecie, który jest w stanie zaprowadzić lad oparty na rozumie, bowiem tylko oni są prawdziwymi idealistami. Upadek Niemiec oznaczałby upadek całej cywilizacji europejskiej. Tu zacierała się granica między filozofią a polityką, patriotyzmem a nacjonalizmem. Wokół jego poglądów rozgorzała zacięta dyskusja. Duży wpływ na jednostronną interpretacje jego założeń miał Hegel i nacjonalistyczni historycy niemieccy XIX w. np. Draysen. Tendencyjność kształtowania ocen Fichtego trafnie ujął badacz jego ideologii, Englebrecht, który stwierdził, że za życia Fichte był dla ludzi jakobinem i rewolucjonistą. Po 1849 roku widziano w nim głównie nacjonalistę i patriotę chociaż socjaliści i liberałowie nie zapomnieli o nim. Po wojnie światowej odnajdujemy wszystkie możliwe interpretacje: od skrajnego nacjonalizmu do rewolucyjnego bolszewizmu.
Geirg Wilhelm Hegel (1770-1831)
Stworzył system idealizmu obiektywnego, który jest szczytowym osiągnięcie w niemieckiej filozofii idealistycznej. Stworzył też doktrynę polityczną która silnie wpływa na rozwój różnych tendencji (od marksizmu po nacjonalizm). Karierę naukową łączył z pozycją oficjalnego filozofa Prus. Życzliwość władz zaskarbił sobie jako apologeta silnego państwa, w którym dostrzegał realizacje prawdziwej wolności, a które identyfikował z Prusami. Swój system filozoficzny wyłożył w pracach: „Nauka logiki”, „Encyklopedia nauk filozoficznych”, „Zasady filozofii prawa”, „Wykład filozofii dziejów”
a) punkt wyjścia
System filozoficzny odwzorowuje dialektyczny model twierdzy. W „Nauce filozofii” analizuje problem dialektyki rozwijających się pojęć. Stwierdza, że duch świata poprzedza powstanie przyrody, ma więc byt obiektywny i pierwotny, a świat materialny stanowi jego wytwór więc jest podobny i zależny. Część drugą tworzy „filozofia przyrody”, negująca sferę logiczną, będącą konsekwencją wyobcowania ducha w innyobycie.
Fenomenologia ducha jest próbą zsyntezowania poprzednich dzieł i faz rozwojowych. Prezentuje historyczny proces kształtowania się świadomości ludzkiej i ukazuje, że duch przez poznanie samego siebie staje się duchem w sobie i dla siebie.
Fenomenologia ducha zawiera także podstawy filozofii społecznej Heglaà zbiór pojęć abstrakcyjnych z których wynika raczej obraz modelu badawczego, a nie rzeczywistego. Człowiek jest tutaj narzędziem w ręku ducha absolutnego. Stopniowo przechodzi złożony i celowy proces rozwoju, pogłębiając wiedzę o tym co konieczne. W rezultacie następuje uzyskanie świadomości samej siebie (cel idei absolutnej).
b) historiozofia Hegla
Dzieje to wielka scena, gdzie duch absolutny podczas bezwzględnej walki z samym sobą dochodzi do samowiedzy i zdobywa prawdziwą wolność.
Dzieje powszechne są zatem posuwającym się od szczebla do szczebla rozwojem zasady, której treścią jest świadomość wolności.
W procesie historycznym uwidacznia się funkcjonowanie dialektyki.
Historia to pasmo rewolucji, gdzie bohaterowie historyczni i narody są narzędziem ducha świata
Kultura każdego narodu (sztuka, religia, moralność) i instytucje polityczne to formy pojawiania się idei absolutnej.
Hegel oparł analizę dziejów na założeniu, że ujawnia się w nich stały postęp ludzkiej wolności. Z mroku dziejów wyłania się w końcu państwo jako udoskonalona wolna wola.
Analiza dziejów Hegla odsłania cztery wielkie systemy polityczne, które tworzyła idea absolutna w procesie swego rozwoju. Jest to system wschodni, grecki, rzymski, niemieckià w systemie wschodni świadomość wolności posiadła despotyczna monarchia, w świecie greckim i rzymskim obejmowała większe zespoły ludzkie, a pełne uświadomienie wolności wnosi chrześcijaństwo związane ze społecznością germańską.
Proces uświadamiania wolności jest stałą, niezależną od działań ludzkich tendencją, choć potrzeby człowieka mogą go przyspieszać lub opóźniać. Wolność to świadomość dziejowej konieczności. Stąd też geniusze czy narody historyczne to te czynniki które zdołały odczytać kierunki rozwojowe ducha świata.
W analizie historycznej dużą role odgrywa rewolucjaà całe dzieje to pasmo rewolucji, gdzie jednostki i narody działają jaka narzędzia ducha świata. Rewolucja poszerza strefę wolności, jednostka musi być utrwalona przez proces reformacyjny.
Państwo to „rzeczywistość idei etycznej” łączy ono jednostkę i społeczeństwo. Państwo i właściwy rząd poswwstają dopiero gdy istnieje różnica stanów (np. bogactwo i ubóstwo). W nim też interesy jednostki pokrywają się z interesem ogółu. Państwo jest też celem samym w sobie (nie zależy od innych celów), filozoficzną realizacją rozumności i wolności, ziemskim wcieleniem idei absolutne.
Tezy te doprowadziły Hegla do kultu dla organizacji państwowej, pochłaniającej jednostkę i samodzielność. Uznaje, że państwo jest przejawem realizacji idei absolutnej i jej celu- wolności. Uważa, że monarchia jest „ustrojem rozwiniętego rozumu”. Stwierdza, że monarcha konst jest najlepszą formą polityczną (mimo to akceptował rządy absolutne). Policję i wojsko uznawał za „czynną moc państwa”.
Hegel postrzega wojnę jako normalny, akceptowany instrument realizujący cele idei absolutnej. Uznaje ją też za środek do rozwiązywania konfliktów międzynarodowych. Potwierdza tym samym tezę Clausevitza, że wona jest przedłużeniem polityki. Nie można jej oceniać pod kontem sprawiedliwości, lecz pod katem zgodności luz sprzeczności z dążeniami ducha absolutnego.
Hegel stara się nawet uszlachetnić obraz wojny à odradza ona więź ludzi w państwem, poszerza sferę wolności obywatelskiej i skłania do poświęceń.
Wywody te ukazują, że Hegel godził się na konserwatyzm i autokratyzm Prusà Fryderyka nazwał bohaterem protestantyzmu, królem-filozofem, pierwszym sługą państwa. Stał się oficjalnym obrońcą monarchii Prus, dostarczając nolens volens uzasadnień dla niemieckiego nacjonalizmu.
c) Filozofia prawa
wychodząc z tezy o jedności tego co rozumne i tego co rzeczywiste Hegel analizuje prawo natury i praw stanowione. Odwołuje się do koncepcji moralności, która za moralne uznaje to co jest zgodne z wolą zbiorowości, a zwłaszcza to co służy państwu. Prawo stanowione przez państwo jest zarazem moralne, a zadaniem prawnika jest ograniczenie zainteresowań do prawa prywatnego , bowiem prawo jest drogą, obok państwa, naturą ducha świata i „tylko wola posuszna prawu jest wolna, gdyż jest posłuszna samej sobie”.
Nie odrzucał postulatu pozostawienia jednostce pewnej sfery wolności, a ograniczał się do podmiotowego Orawa własności i prawa zawierania umów, które znoszą tezę o równości ludzi, bo właśnie tu ukazują się największe różnice.
Koncepcji prawa karnego, nawiązując do idei prawa, chce by w procesie karania widziec konieczność, którą powinien sobie uświadomić sam podsądny. Prawo to teza, antytezę stanowi jego naruszenie, natomiast kara jest synteza, czyli przywróceniem czystości idei prawa (schemat triady). Hegel nie wnikając w specyfikę spraw (okoliczności, prewencja, wychowanie), wiąże mechanicznie karę z przestępstwem, widząc w niej cel sam sobie. Hegel odrzuca teorie oświeceniowe uwzględniające okoliczności czynu i osobowość sprawcy. Jego teoria kontrastuje z postępową teoria kary autorstwa A. Feuerbacha (teoria odstraszania).
d) konkluzje
Światopogląd idealistyczny ograniczał możliwości jakie dawała metodologia Hegla (zwłaszcza dialektyka). Łączył się on z praktycznym konserwatyzmem i kompromisowością jego ujęć ustrojowych.
Jego idee odcinają się od podglądów reakcjonistów (de Maistre, de Bonald).
Jego teoria prawa ograniczała wpływ konserwatywnej, niemieckiej szkoły humanitarnej.
Polemizując z Savigny’m domagał się intensyfikacji prac nad niemieckim kodeksem cywilnym. Dostrzegał potrzebę reform korzystnych dla rosnącej w siłę burżuazji niemieckiej.
Dzięki swoim działaniom (apoteoza silnego państwa, uzasadnienie aktywnej, zaborczej polityki) Hegel cieszył się uznaniem władz pruskich.
Młoda inteligencja niemiecka dotknięta ograniczeniami konserwatywnych rządów poszczególnych krajów dostrzegała w Heglu wątki, które można było z powodzeniem rozwinąć. Jego uczniowie rozpowszechnili idee na wszystkich niemieckich uczelniach, wykazując na ogół apologetyczne stosunek do filozofii swego mistrza.
Prawe skrzydło heglistów eksponowało konserwatyzm, idealistyczną interpretacje dziejów, apoteozą państwa, przy czym często ich interpretacje wykraczały poza nauki filozofa. Na gruncie niem. Nurt ten reprezentował np. G.A. Gabler, K. F. Bauer, A. Ruge, którzy to odrzucali koncepcję ducha świata, przez co umożliwiali stosowanie dialektyki w interpretacji o charakterze materialistycznym. W atmosferze polemik ideowych toczonych przez lewice formowało się stanowisko Marksa i Angelsa, którzy chcieli dostosować system Heglowski do materializmu dialektycznego i historycznego.
5. Doktryna polityczna liberalizmu
Wprowadzenie
XIX w. wzmocnił rewolucje burżuazyjną dokonaniami tzw. rewolucji przemysłowej à rozwój wielkich fabryk, nowych technologii i źródeł energii, które przyspieszają produkcje towarzyszy wiara w możliwości ludzkie, nadzieje, iż problemy społeczne automatycznie pod wpływem czynnika utylitarystycznego rozwiążą się. Duch ten połączony z indywidualizmem, ożywił doktrynę liberalizmu politycznego (najbardziej wpływowy nurt XIX w), którego reprezentanci działali na obszarze, gdzie aspekty polityczne poddawana analizie przez Locke’a i K. Monteskiusza, a ekonomiczne przez A. Smitha i R. Ricardo.
Adam Smith (1723-1790) i Dawid Ricardo (1772-1823)
a A. Smith – sławę przyniosło mu dzieło „Badanie nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” à zaatakował w nim restryktywną działalność państwa. Uznał, że szczęście ludzi i bogactwo narodów zależą od wprowadzenia całkowitej wolności przemysłu i handlu. Bronił zasady laissez faire i nieskrępowanej konkurencji przemysłowej. Tu jego koncepcja łączy się z doktryna polityczną, bowiem funkcje państwa wyznacza całkowita niezależność sfery ekonomicznej. Zadanie państwa Smith ogranicza do:
- obrony obywateli przed obcymi państwami
-przestrzegania prawa i sprawiedliwości
-organizowanie robót publicznych i troski o wychowanie akademickie i religijne
Rozumiał także typową dla liberalizmu ideę taniego rządu—> zawiera relikty mieszczańskiego protestu przeciwko zbytkowi arystokratycznych dworów. Jest także przeświadczenie, że inicjatywa prywatna może łatwiej i taniej realizować zadanie wykonywane dotychczas przez państwo.
Niemal zupełnie nie zwracał uwagi na budowę ustroju politycznego, lecz jego koncepcję genezy państwa. Należy uznać za doniosłą à stwierdza, ze jeżeli władzą ustanowiono by zabezpieczała własność to w rzeczywistości ma ona także bronic bogatych ( posiadających własność) przed biednymi (nieposiadającymi).
Założenia te korespondowały ze stosunkami społeczno-ekonomicznymi Anglii końca XVIII w. à zaznacza się wówczas potężny proces koncentracji kapitału, rozwój zakładów produkcyjnych, migracji ludności do miast. Kapitał określa całe życie społeczno-polityczne à polityka kraju.
Teorie ekonomicznego indywidualizmu oraz zasadę laissez faire rozwijali także jego uczniowie m.in. T. R. Malthus
D. Ricardo, J. Millà odwoływali się do różnych argumentacji, wspólnym ich dążeniem było zagwarantowanie neutralności państwa wobec problemów rozwoju ekonomicznego i maksymalne ograniczenie jego zadań. Liberalizm ekonomiczny spełniał poważną rolę w usuwaniu anachronizmów merkantylizmu, który hamował rozwój ekonomiczny i utrudniał rozwiązanie problemów rewolucji przemysłowej. W Anglii wywarł on skutki bezpośrednie (dynamiczny rozwój handlu, likwidacja akt o korporacjach, niewolnictwie itd.)
W latach 20-tych i 30-tych XIX w. liberalizm zdobył pozycję czołowej ideologii Europy Zachodniej (zwłaszcza w Anglii i Francji). Po rewolucji Francja nadrabiała dystans dzielący ją od burżuazyjnej Anglii, lecz w procesie tym nie zabrakło zahamowań i kompromisów. Trudności te szczególnie zaznaczają się w okresie restauracji monarchii Burbonów (1814-1830), gdy burżuazja nolens volens musiała liczyć się z siłami feudalnymi. Potrzeba tego rodzaju nie występowała W Anglii, gdzie kapitalizm od dawna przeniknął na wieś i groźba restauracji stosunków feudalnych nie wchodziła w rachubę, wobec czego teorie liberalizmu ang. Nie zawierają elementów kompromisu burżuazyjno-arystokrtycznego, a koncepcja Benthama słusznie uważana jest za klasyczny wzorzec ideologii liberalizmu politycznego.
Beniamin Constant ( 1767-1830)
Polityk, autor szeregu prac np. „O monarchii konstytucyjnej i rękojmi władz publicznych”, „O wolności starożytnych w porównaniu z wolnością współczesnych”, „Wykład polityki konstytucyjnej”. Czołowy teoretyk liberalizmu francuskiego. Działalność polityczną podjął w okresie Dyrektoriatu, gdy burżuazja zaniepokojona brakiem stabilności politycznej i dążeniem sił plebejskich zrezygnowała z rewolucyjnej nadziei „królestwa rozumu i sprawiedliwości” na rzecz „królestw burżuazji”. Daleka przy tym była od lekceważenia groźby restauracji porządków feudalnych, co miało swoje odzwierciedlenie w doktrynie. Złożoność tej sytuacji odzwierciedlają prace Konstanta z tego okresu: „O działalności terrorystycznej”, „O reakcji”. Później udaje się on na emigrację i wraca w okresie Restauracji.
Zadowala się modelem ustrojowym nakreślonym przez Ludwika XVIII karcie konstytucyjnej à pod wieloma względami nawiązywał do instytucji przedrewolucyjnych (pojęcia króla „z bożej łaski”, dziedziczności tronu, szlachectwa, negacji suwerenności ludowej), a przy tym dowodził, że przeobrażenia rewolucyjne są nieodwracalne. Tendencja ta znalazła wyra w w utrzymaniu szeregu zasad sformułowanych w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela, szczególnie równość oraz dostęp do zawodów, wolności osobistej, swobody wyznania (ograniczona przez uznanie katolicyzmu za religie państwową). Utrzymano podstawowe instytucje okresu Rewolucji Cesarstwa, a zwłaszcza system administracyjny i kodeks cywilny, potwierdzono też tytuł własności dóbr narodowych.
Reprezentuje ideologie liberalizmu politycznego, lecz na plan pierwszy wysuwa zagadnienie własności, które domagało się w odczuciu burżuazji gwarancji politycznej. W „Deklaracji” instytucje tę podniesiono do rangi prawa „świętego i nienaruszalnego” i mimo zmiennych kolei wydarzeń rewolucyjnych, a następnie restauracji monarchii, nie straciła ona dla burżuazji pierwotnego znaczenia. Była ona wyznacznikiem pozycji społecznej, praw politycznych, a zwłaszcza poczucia wolności, co wyjaśnia dlaczego Constant rozwija zasadę nieingerencji państwa a kwestie ekonomiczne.
Z zagadnieniami tymi łączy problem suwerenności ludu i wolnościà swą koncepcję rozwija polemizując z poglądami J. J. Roseau. Odrzuca jego tezę o suwerenności ludu. Wolność ujmuje nie w kategoriach abstrakcyjnych praw natury, lecz jako konkretne prawa polityczne i społeczno-ekonomiczne, zwłaszcza prawo do swobodnego wyrażania opinii, publikowania poglądów, zrzeszania się, swobody wyboru zawodu, nietykalności osobistej itp. Wolności tych nie może naruszyć ani społeczeństwo ani państwo, bowiem są to prawa indywidualne, uzależniające człowieka tylko od ustaw. Stąd wolność nie polega na prawie do czynnego czy biernego udziału w kacie wyborczym, kształtowaniu władz, lecz tym, że władze te niezależnie do mechanizmu powoływanie nie ingerują w sprawy jednostki.
Polemizuje z Monteskiuszem, który uważa, że wolność to prawo do czynienia tego na co pozwalają ustawy. Odwracając to rozumienie wskazuje, że wolność polega na czynieniu wszystkiego czego ustawy nie zakazują. Wolność jest „doskonałą niezależnością we wszystkim, co odnosi się do zajęć człowieka, do jego przedsięwzięć, do jego sfery działalności”.
Na powyższych założeniach oparł tezę, że wolności nie można poszukiwać w żadnej instytucji społecznej, poza jednostką, bowiem żadna instytucja, władza lub reprezentacja społeczna nie ma prawa ograniczać wolności jednostki. Tym samym wyst. Nie tylko przeciw absolutyzmowi i tyranii ale również przeciw demokracji i idei suwerenności ludowej. Demokracja bowiem opiera się na rządach większości, a rządy te mogą ingerować w sferę zastrzeżoną dla szczególnych jednostek.
Niezależna prasaà na straży suwerennych praw jednostki ma stać opinia społeczna, która musi mieć swobodę prezentowania swojego stanowiska za pomocą niezależnej prasy. Ograniczenie tego prawa powoduje szerzenie się paszkwilstwa, a kłamstwo ma łatwiejszy dostęp do ludzkich umysłów.
Ustrój państwa:
-gwarantem politycznym i ekonomicznym praw jednostki jest ustrój charakteryzujący się podziałem władz
-model Constanta odbiega od wersji Monteskiusza i de Mably’ego
-dąży do wyodrębnienia 6 niezależnych władz: królewskiej, wykonawczej, reprezentacji trwałej i reprezentacyjnej opinii, sądowej municypalnej.
-jego koncepcja zbieżna jest z rozwiązaniami ustrojowymi „Karty Konstytucyjne” Ludwika XVIII, który widoczny jest w pozostawieniu instytucji monarchii i działalności Izby Wyższej. Kompromis ten nie oznaczał rezygnacji z zasadniczych celów burżuazji: dążenia do uświęcenia własności prywatnej, swobody działalności politycznej i ekonomicznej, szeroko pojętej wolności.
Constant dąży do realizacji tych celów pozostawiając na czele struktury ustrojowej monarchę, który pełni rolę „zwierzchności neutralnej i pośredniej”. Stoi on ponad innymi władzami, jest władzą z „łaski bożej” i przekazuje tron dziedziczenie, a przy tym nie może podjąć ważnej decyzji bez kontrasygnaty odpowiedzialnego przed parlamentem ministra.
W modelu tym „król panuje ale nie rządzi” – rządzi natomiast władza wykonawcza, wyłoniona przez ugrupowanie ...
przemekn5