HISTORIA DOKTRYN
POLITYCZNYCH I PRAWNYCH
02.03.2002r.
Historia doktryn politycznych i prawnych jest jedną z najmłodszych dyscyplin prawoznawstwa. Ukształtowała się jako odrębna gałąź badawcza w drugiej połowie XIXw. jako tzw. historia filozofii prawa. Historia doktryn pol. i prawnych dopiero po wojnie stała się odrębnym przedmiotem w dydaktyce uniwersyteckiej.
Występuje szereg różnych definicji pojęcia doktryn politycznych.
Niektórzy piszą, że historia doktryn politycznych i prawnych są to uwarunkowane poglądy wyjaśniające zasady powstania organizacji oraz funkcjonowania państwa i prawa.
Historia D P i P to historia poglądów na strukturę polityczną społeczeństwa – w tym przede wszystkim na państwo jako najważniejsze zjawisko tej struktury – oraz na obowiązujące w społeczeństwie prawo.
Historyka doktryn interesują wielkie klasyczne dzieła wielkich myślicieli, a także dzieła pisarzy religijnych, publicystyka, treści wystąpień przedstawicieli społeczeństwa w organach władzy, literatura piękna, relikty kultury materialnej, symbolika dzieł sztuki.
Upraszczając: HDPiP to historia poglądów na państwo i na prawo.
Doktryna polityczna znakomity polski prawnik Franciszek Reszka (?) zajmował się tym pojęciem. W swojej książce naukowej zawarł następującą definicję: doktryna polityczna jest to zbiór poglądów określając kierunki i cel działań wyraźnie określonych w czasie i przestrzeni.. (zatem doktryna ma zawsze określony czas i określoną przestrzeń). Stąd możemy mówić o doktrynach starożytności, średniowiecza, doktryna odrodzenia itd.
Obok doktryny pojęciem podobnym jest pojęcie ideologii. Doktryna różni się tym od ideologii, że jest współcześniejsza, odnosi się do każdej sytuacji prawnej i politycznej. Podejmuje problem wiary, życia społecznego, doktryna koncertuje się tylko na państwie i na prawie.
Doktryna jak każde zjawisko ma swoje funkcje:
DOKTRYNY STAROŻYTNOŚCI (doktryna Platona i doktryna Arystotelesa)
PLATON (427-348 p.n.e.) (w książce: 427-347 p.n.e.)
Platon urodził się w bogatej rodzinie, w arystokratycznej rodzinie w Atenach.
Negował ustrój zwany demokracją, był to dla niego najgorszy system. Kiedy w Atenach obalono rządy demokratyczne i władzę objęła grupa 30 tyranów przed Platonem otworzyła się droga politycznego działania. Wpierał rządy tyranów jednak doszedł szybko do wniosku, że tyrania to ustrój strachu i nienawiści. W tym okresie poniósł śmierć jego mistrz – Sokrates. Pogłębiło to przekonanie, że ewolucja państwa zmierza ku złemu, że formy rządów ulegają systematycznej degradacji. Uformowało to też jego przeświadczenie o tym, że zło nie przestanie ludzi nękać dopóty, dopóki rządów nie obejmą filozofowie. Platon wyjeżdżał na Sycylię w zamiarze wychowania władców syrakuzańskich na filozofów. Popada tam w niewolę, z której wykupują go jego uczniowie. W ramach wdzięczności zakłada szkołę w ateńskich ogrodach Akademosa, którą nazywa akademią. Platon miał taki sposób uczenia, że przechadzał się ze swoimi uczniami po ogrodach Akademosa i tak głosił swoje prawdy.
Najważniejszymi dziełami Platona są: Państwo i Prawa.
Do historii Platon przeszedł jako twórca idealizmu obiektywnego. (Według niego cały świat stworzony jest z idei, cały świat jest refleksją idei. Liczy się odbicie) Punktem wyjścia był jego pogląd, że istnieją dwa światy: świat idei i świat odbijający te idee. Pierwszy z nich – doskonały – jest identyczny z bóstwem bądź też stanowi jego twór, drugi zaś jest niedoskonałym odbiciem pierwszego. Ciężko było to zrozumieć uczniom Platona,. Platon wprowadza ich do jaskini i rozpala ogień, prosi swoich uczniów aby odwrócili się do ognia plecami. Uczniowie widzą tylko cienie. I Platon tłumaczy, że liczą się te cienie, nie świat naturalny ale to odbicie – refleks idei. Świat idei jest absolutny; jego prawa są niezmienne i trwałe. W świecie cieni, refleksu idei panuje określona hierarchia. Na czele tej hierarchii stoi jedna idea, jeden cień, który nie ma swojego odwzorowania, to jest absolut. Absolutem dla Platona jest dobro. Pojęcie, które zapewne zaczerpnął od Sokratesa.
Zatem teoria Platona, teoria poznania Platona lekceważy zgromadzenie faktów historycznych, badanie empiryczne, ale docenia badanie świata idei. Tylko mędrzec, tylko filozof może dotrzeć do prawdy, może dotrzeć do świata idealnego. Stąd też poszukiwanie absolutu Platon konstruuje idealną (rolę? ) państwa. Bo państwo jest tez przecież pewnym odbiciem idei. Innymi słowy trzeba stworzyć system polityczny, który wiernie będzie odpowiadał światu idei.
Doktryna polityczna Platona nie powinna opisywać zjawisk życia politycznego, doktryna powinna ustanawiać idealne zasady.
Platon jest pierwszym z filozofów, który stworzył próbę ewolucji ustroju – przedstawił ewolucję ustroju. Według niego pierwszym ustrojem, który w ogóle istniał była arystokracja rycerska tzw. imarchia. Czyli pierwszy ustrój założyli wojownicy – rycerze. Ambitni wojownicy w miarę upływu czasu coraz bardziej stawali się amatorami luksusu i wszelkich wygód. ............ wojownicy zaczęli zajmować się handlem, rzemiosłem, uprawą roli. W ten sposób wykształcił się nowy ustrój zwany oligarchią. W oligarchii władza należała do najbogatszych. Biednym nie odpowiadał ten ustrój (zostali oni bowiem pozbawieni wszelkich dóbr i wszelkich zaszczytów materialnych i niematerialnych). Chciwość i żądza doprowadziły do stworzenia trzeciego ustroju, była nim demokracja. Dochodzi do marnowania majątku publicznego, do walk między różnymi grupami społecznymi. Generalnie w demokracji dochodzi do anarchii, do bezwładzy. Z tej sytuacji chaosu korzysta zręczny demagog, który nie ma trudności w zapanowaniu nad motłochem. I z demokracji rodzi się najgorszy z ustrojów zwany tyranią. Jest to ustrój najbardziej zdegenerowany, najmniej stabilny, ustrój strachu i niewolnictwa (ustrój w którym sam tyran nie jest wolny)
Zdaniem Platona Państwo powstaje wówczas, gdy nikt z nas nie zdoła dbać w dostateczny sposób o zaspokojenie swych potrzeb, lecz na wielu zdany jest pomoc, państwo tworzy wzajemna nasza potrzeba.
Tego poglądu dot. genezy państwa wymija teza, że źródłem powstania państwa jest potrzeba. Każdy według Platona jest skazany na pomoc innych jednostek. Każda sfera życia wymaga fachowości, znajomości sztuki czy też nauki. Idealne państwo Platon porównywał do duszy. Według niego dusza ludzka składała się z trzech części:
Tym 3 częściom duszy ludzkiej odpowiadają 3 klasy w państwie:
Zatem mądrość powinna rządzić w państwie w imię powszechnego dobra, odwaga powinna bronić państwo przed wrogiem, natomiast potrzeby materialne powinni zaspokajać chłopi i rzemieślnicy.
Ta teoria Platona ma charakter antyindywidualistyczny, antydemokratyczny i ściśle zhierarchiwizowany.
Platona uważa się za jednego z pierwszych, który w swoim myślach rozpoczął myśl totalitarną ponieważ nie myśli on o jednostce, o ludzkim szczęściu, o ludzkim pragnieniu, ale myśli o całości, o całym społeczeństwie. Liczy się zbiorowość a nie jednostka. Nie docenił on ludzkiej indywidualności.
Według Platona władze miała sprawować elita o szczególnych walorach moralnych. Kandydaci na rządzących powinni mieć szczególne wykształcenie i tak: między 17 a 20 rokiem życia kandydat do elity otrzymywał wykształcenie fizyczne, po 20 roku mniej zdolni kierowani są do służby wojskowej, elita zaś, złożona z najlepszych, rozpoczyna 10 letni okres studiów ogólnych. Między 30 a 35 rokiem życia kandydat do kierownika podejmuje studia filozoficzne (studiuje świat idei). Miedzy 30 a 50 rokiem życia sprawował wysokie funkcje publiczne. Po ukończeniu 50 roku życia dobiega kres wychowania filozofa i formowanie jego predyspozycji do sprawowania najwyższej władzy państwowej.
Kolejnym zagadnieniem związanym z elitą jest idea komunizmu. Owa elita miała żyć we wspólnocie. Owa wspólnota polegałaby na zniesieniu własności rodzinnej, majątkowej, prywatnej w obrębie elity. Wszelkie potrzeby zaspokajałby stan trzeci.
Platon zdawał się jednak rozumieć, że jego wizja państwa idealnego to utopia. U schyłku życia, w ostatnim swoim dialogu pt. Prawa dał obraz innego państwa. Określił to państwo mianem drugiego co do dobroci, możliwie najlepszego, mniej ambitnego, za to łatwiej osiągalnego. Jest to państwo, w którym rządzą wielcy właściciele ziemscy (ale już bez wspólnoty rodzinnej i majątkowej). Państwo położone wśród gór i bez dostępu do morza, powinno mieć charakter rolniczy, własność ziemska miała stanowić podstawę egzystencji każdego obywatela, oczywiście wg Platona obywatele nie pracowaliby na roli tylko niewolnicy. Natomiast obywatele masowo uczestniczyliby w igrzyskach olimpijskich. Platon gloryfikował ideę olimpijską. Według niego słowo olimpiada daje funkcje religijno-kulturową. Trwałość tego niewielkiego państwa mają zapewnić: zakaz wyjeżdżania za granicę i rozbudowany system donosicielski, a dalej durowa reglamentacja życia obywateli, wychowanie oraz kult religii. Mistycyzm jest w Prawach bardzo silny; wszyscy znosiciele nowinek oraz bezbożnicy mieli podlegać surowym sankcjom.
Platon wywarł ogromny wpływ na rozwój wyobrażeń filozoficznych i polityczno-prawnych. Św. Augustyn przyswoił go chrześcijaństwu. Filozofia Platona poważnie zaciążyła nad wiekami średnimi, a i później pozostawały jego wskazania klasycznym wzorcem dla rozmaitych nurtów elitarnych i antyegalitarnych.
ARYSTOTELES (384-322 p.n.e.)
Urodził się w Stagirze (północna Grecja) jako syn lekarza. Na początku przejawiał zainteresowania naukami ścisłymi i medycyną. Przez 20 lat był członkiem akademii platońskiej. Po śmierci Platona Arystoteles porzuca Ateny i kieruje się ...................(w Azji mniejszej). Później Arystoteles przebywał na dworze Filipa macedońskiego w roli wychowawcy młodego Aleksandra (przyszłego Aleksandra Wielkiego); jako towarzysz jego wypraw wojennych poznawał świat i ludzi (ma doskonałą okazje do śledzenia innych państw i innych ustrojów), spisuje swoje spostrzeżenia na temat poszczególnych podbitych państw, opisuje obyczaje, religie, klimat, położenie geograficzne tych państw. Nie jest w stanie wszystkiego sam spisać, więc zakłada swoją własną szkołę, tzw. Liceum. I stąd też Arystoteles jak i jego uczniowie są autorami ponad 158 konstytucji praw. Najważniejszymi dziełami Arystotelesa są Etyka Nikomachejska, Polityka oraz Ustrój Polityczny Aten.
W Polityce zawarł oryginalne poglądy na państwo. Według Arystotelesa państwo jest tworem natury ludzkiej. Człowiek jest istotą społeczną, posiada także naturę społeczną, ludzie muszą żyć ze sobą razem. Geneza państwa tkwi w normalnym związku kobiety i mężczyzny, łączenie się w rodziny, na bazie rodziny powstaje osada, a nad osadami powstaje państwo. Zatem państwo jest tworem człowieka. Państwo jest zbiorem indywidualności, połączeniem jednostek. Dla Arystotelesa liczy się jednostka i jej szczęście (odrzuca totalitarną teorię Platona). Arystoteles w przeciwieństwie do Platona nie tworzy uniwersalnego modelu państwa, nie szuka państwa idealnego, nie podziela poglądu Platona o konieczności degeneracji ustroju. Uważa natomiast, że o konkretnej postaci państwa, o konkretnym ustroju decyduje szereg różnych okoliczności. Arystoteles podzielił ustroje na 2 rodzaje, na ustroje dobre i ustroje złe. Jeżeli władza jest wykonywana w imieniu dobra ogólnego, dobra wszystkich to wtedy mamy do czynienia z ustrojem dobrym, a jeśli władza wykonywana jest w imieniu rządzących, dla własnej korzyści rządzących to wtedy jest to ustrój zły. Za dobre ustroje Arystoteles uznał: monarchię, arystokrację, politea, złymi zaś odpowiednio tyrania, oligarchia i demokracja.
Na kształt ustroju ma wpływ szereg okoliczności. Możemy mówić jedynie o instytucjach demokratycznych, monarchicznych.
Na ogół ustroje się mieszają. Na kształt państwa mają wpływ ważne czynniki:
Arystoteles przyjął, że państwo powinno mieć charakter zrównoważony, ustrój porządku i wolności. Był on autorem zasady złotego środka, (zasady umiaru). Stąd też państwo powinno w życiu politycznym kierować się zasadą umiaru. Najlepiej zasadę umiaru wyraża ustrój zwany politeą.
Politea to taki system rządów, w którym istnieją pewne elementy demokracji i arystokracji. Element demokratyczny polega na poszanowaniu woli większości, a większość stanowić miała klasa średnia. Wg Arystotelesa w każdej społeczności istnieją trzy klasy: bogaci, biedni i klasa średnia. To klasa średnia jest najbardziej skłonna słuchać głosu rozsądku, ona najpełniej wyraża zasadę umiaru. Klasa średnia zapewnia bogatym gwarancję własności, a biednych powstrzymuje od buntu. Czynne prawo wyborcze posiadać miała tylko i wyłącznie klasa średnia. Dominacja polityczna klasy średniej zapewni realizację dobra, powszechnego interesu.
Prawo. Wg Arystotelesa istnieje prawo naturalne i prawo stanowione. Oba te prawa mają wskazać w jaki sposób człowiek ma dojść do szczęścia. Prawo bierze się z natury. Natura to bóg nieśmiertelny – twórca porządku i harmonii. To sama natura ustanowiła pewne zasady, dzięki którym żyjemy i funkcjonujemy. Natura dała prawa w postaci prawa naturalnego. Zadaniem mędrca, filozofa jest odkrywanie tych praw, ustanawia prawo stanowione.
Wg Arystotelesa istnieją 3 prawa naturalne:
Na podstawie praw naturalnych układano prawo pozytywne (prawo stanowione), także nie ma sprzeczności między jednym a drugim. Podział na prawo naturalne to dobry sędzia, dobry prawnik, bowiem swoją działalnością uzupełnia braki prawa pozytywnego. Dobry sędzia powinien nieraz kierować się zasadą słuszności.
Podobnie jak Platon, stworzył Arystoteles dzieło, które wyznaczało najwyższy poziom myśli starożytnych Greków, ale które podsumowując ogromny dorobek kulturotwórczy Hellenów, równocześnie posuwało go znacznie naprzód. Myśl arystotelesowska będzie inspiracją dla rozwoju wielu doktryn epoki feudalnej i wczesnych czasów nowożytnych. Niektóre jej ustalenia zachowały swa aktualność do dziś.
DOKTRYNY ŚREDNIOWIECZA
Upadek cesarstwa zachodniorzymskiego w drugiej połowie V w. (w 476r. germański wódz Odoaker zmusił do abdykacji ostatniego cesarza) był faktem o znaczeniu symbolu oraz wydarzeniem wielce brzemiennym w skutki: rozpadła się jednolita struktura świata antycznego. Na gruzach Imperium Romanum powstały 3 zespoły polityczne:
Wraz z upadkiem jedności politycznej świata antycznego przestała istnieć również dawna jedność kulturalna. Kultura europejska była kulturą łącińsko-chrześcijańską i „barbarzyńską”. Źródeł jej należy szukać w kulturze hellenistyczno-łacińskiej, chrześcijańskiej oraz kultur własnych poszczególnych społeczeństw „barbarzyńskiech”. (Chrześcijaństwo determinowało poglądy na prawo, społeczeństwo i państwo). Kultura Bizancjum była kulturą hellenistyczno-chrześcijańską z licznymi elementami orientalnymi. Świat Islamu przejął do swojej arabskiej kultury wiele wątków chrześcijańko-judajskich, a także hellenistycznych.
Zasadniczą cechą epoki średniowiecznej było uznanie nadrzędności religii chrześcijańskiej nad innymi sferami życia społeczno-politycznego. Zasada nadrzędności religijnej sfery życia łączyła się z tezą, że tylko to, co głoszą prawdy objawione, jest prawdziwe i zasługuje na uznanie, wszystko inne jest fałszem i jest uznane za herezję. Wyższość papieża, kościoła i hierarchii duchownej nad instytucjami świeckimi. Kościół jest potęgą społeczną, polityczną, kulturalną, administracyjną.
Społeczeństwo średniowieczne było ujęte w system hierarchii, na czele której stali duchowni. Kapłani tłumaczyli, że człowiek posiada nieśmiertelną duszę i podlega prawu bożemu. Państwo pochodzi od Boga i realizuje boski plan zbawienia. Państwo świeckie nie może aspirować do suwerenności. Suwerenem jest głowa kościoła, papież. Papież jest najwyższym po Bogu sędzią władzy świeckiej, on rozstrzyga o tym, czy państwo dobrze, czy też źle wykonuje swoją misję.
Kolejną cechą epoki średniowiecza był jednolity system społeczno-gospodarczy. Wszystkie społeczeństwa średniowiecza były społeczeństwami rolniczymi. (istnienie roli dawał poddany chłop). Na szczycie tej hierarchii społeczno-gospodarczej stał ............... ziemski. Posiadanie ziemi w średniowieczu wiązało się z zajmowaniem określonych miejsc w aparacie administracyjnym.
KAROLIŃSKA IDEA IMPERIALNA
W 800r. Karol Wielki został koronowany w Rzymie cesarzem.
Cesarz staje się opiekunem ludu chrześcijańskiego. Stąd też wyłoniła się karolińska idea imperialna. Z tej idei składają się 3 treści: treści platońskie, treści chrześcijańskie i treści rzymskie. Platońskim elementem jest myśl o cesarstwie rozległym opartym na sile miecza i podboju. Myśl chrześcijańska w idei imperialnej to idea, że nowy cesarz jest nowym królem (?) dawidem (?). Cesarz Karol był obrońcą i patronem kościoła. On bronił chrześcijański lud przed niewiernymi. Początkowo koronacja Karola Wielkiego przyniosła wielki sukces kościołowi ponieważ dało uniezależnienie od kościoła wschodniorzymskiego. Treści rzymskie – Karol Wielki nawiązywał swoją myślą do tradycji rzymskiej, pojawiła się idea renowacji cesarstwa rzymskiego i światowej władzy Rzymu.
Koral Wielki uznawał się za obrońcę i patrona religii i kościoła; uważał się za jego zwierzchnika; mianował on i usuwał biskupów, czuwał nad moralnością duchowieństwa, prowadził akcję misyjną i rozstrzygał spory w sprawach o czystość wiary.
PAPALIZM Spór gregoriański
W XIw. papież Grzegorz VII powołuje doktrynę papalizmu. Według niego jedynym namiestnikiem na ziemi jest papież. Papież miał prawo kontroli czy władca rządzi dobrze czy źle, miał też prawo odbierania władzy władcom złym i nieużytecznym. Tylko papież jest prawdziwym suwerenem na ziemi. Tej teorii sprzeciwił się cesarz niemiecki Henryk IV. W XI w. dochodzi do sporu zwanego sporem gregoriańskim bądź też sporem o inwestyturę. Z tego sporu zwycięsko wychodzi papież a Henryk IV musi uznać władze papieską.
W XII w. powstaje nurt dualizmu. Nurt ten uznaje równorzędność władzy papieskiej i świeckiej. Nie miej jednak zostaje zakłócony ten pogląd i dalej papież jest wyżej.
W XIII w. mamy do czynienia z nurtem hierokratycznym. Hierokraci odrzucają równorzędność obu władz. Twierdzą oni, że papież może wykonywać władzę świecką bezpośrednio. Nie ma podziału władzy. Papież jest źródłem wszystkich władz państwowych.
JAN Z SALISBURY – angielski duchowny i polityk, żył w XII w. Jest autorem pierwszego traktatu politycznego (?) polikratibus (?). Zasadnicza teza Jana z Salisbury: pisał że udział we władzy jest dość niebezpieczny, stąd też dwór królewski i aparat urzędnicy to siedlisko grzechu, błędu i próżności. Według niego wszystko co istnieje na ziemi i nas otacza jest tworem Boga, natury i człowieka. Wg niego to człowiek imituje naturę, jest jak gdyby takim mikrokosmosem. To człowiek przede wszystkim imituje państwo. Państwo Jan z Salisbury przyrównuje do człowieka, nazwał go ciałem empirycznym. W owym ciele politycznym duszą jest kler, głową jest monarcha, sercem jest (?) senat otaczający władzę (?), oczy, uszy, język to sędziowie i szeryfowie, ręce to armia i urzędnicy, żołądkiem jest administracja finansów. Najważniejszymi częściami człowieka jest głowa i dusza, czyli król i kler. Wzajemny stosunek władzy świeckiej i duchowej jest centralnym problemem doktryny Jana z Salisbury. Z jednej strony Jan z Salisbury życzy sobie króla sprawnego, króla który potrafi poskromić złoczyńców, ale z drugiej strony korzystając ze swojej tezy, że udział we władzy jest dość niebezpieczny, wyraża obawę przed królem (że sprawny król szybko zdegraduje swoją władze). Król powinien być wiernym obrazem Boga „Król w organizmie swego królestwa jest na obraz i podobieństwo Boga”. Król jest sługą swojego ludu i odpowiada za jego losy przed Bogiem. Król powinien słuchać rad kapłana, nie papieża a duchowieństwa, Jan z Salisbury aplikuje silną rolę kościołów lokalnych, odrzuca polityczną misję kościoła rzymskiego . Według niego w każdym państwie w każdym ustroju ma być mniej prawa a więcej moralności chrześcijańskiej, za ową moralność chrześcijańską winni odpowiadać duchowni. Jan z Salisbury mówił, że jeśli król nie chce przestrzegać prawa bożego i prawa naturalnego należy uznać takiego króla za tyrana. Król jest Bożą karą za grzechy ludu. Jeśli kler uzna władcę za tyrana to wtedy lud ma obowiązek wypowiedzenia posłuszeństwa tyranowi. .................... ustanawia tyranobójstwo – zabójca tyrana jest narzędziem sądy bożego, tyranobójstwo jest sprawiedliwe i dozwolone.
POWSTANIE UNIWERSYTETU
Powstanie uniwersyteckiej nauki prawa.
U schyłku XI w. dochodzi w Europie do rewolucji intelektualnej, dochodzi do odkrycia prawa rzymskiego. Pierwszym ośrodkiem, który ponajmuje badania nad prawem rzymskim jest Kolonia, to w Koloni w roki 1088r. powstaje pierwszy uniwersytet. Pierwszymi badaczami prawa rzymskiego byli....................(Tepok) i ........................(Filnei)Uczniami .................. w XII w. byli jego następcy: ................(wulgaus), .....................(markinius), Hugo i ..................(jakowisz). Celem ich było wyjaśnienie sensu przepisów prawa rzymskiego, oni ustalali sprzeczności w opinii prawników rzymskich, odkrywali sprzeczności między prawem panującym a prawem rzymskim – robili to w formie bloków stąd nazwiemy ich blokatorami. Byli oni autorami dwóch rodzajów bloków, bloków linearnych (mniejszej) i marginalnych (większych).
Powstaje szereg innych uniwersytetów. Jedynym uniwersytetem, który nie podejmuje badań nad prawem jest uniwersytet paryski.
Dopiero od II-giej połowy XIIIw. uniwersytecka nauka prawa wkracza w nowy okres., dochodzi do ponownego odkrycia ................ prawa rzymskiego.
Na przełomie XIII i XIVw. podejmowano znowu badania nad prawem rzymskim. Profesorów, którzy podejmują badania nazwiemy popblokatorami. To oni dopasowali prawo rzymskie do współczesności. (stworzyli prawo cywilne, miejskie, ...). Najwybitniejszym popblokatorem był Bartholus de Sassoferrato, wypracował on szereg norm kolizyjnych.
„ODKRYCIE ARYSTOTELESA” (str. 69)
Od XIIIw. (w książce: w XIIw. dokonano odkrycia dzieła Arystotelesa) prowadzono badania nad Arystotelesem. (odkryto Arystotelesa dzięki krucjatom). Arystoteles głównie był znany w Hiszpanii i na Sycylii. Później powstał Arystoteles łaciński. W 1240r. przetłumaczono po raz pierwszy księgo etyki nihomachejskiej (?) W 1250r. Wilhelm ............ przetłumaczył na łacinę Politykę. Wpływ Arystotelesa zrewolucjonizował średniowieczne szablony myślenia – zaważył decydująco na klimacie ideowym i intelektualnym prerenesansu. Arystoteles uczył przecież szacunku dla faktów i politycznych realiów. W wieku XIII dochodzi do recepcji (?). W tej recepcji możemy wyróżnić 2 szkoły:
· recepcja arabska – głównym przedstawicielem był Ibn Roszda, zwany Awerroesem. Zasługą Awerrosa było to, że uważał, że czym innym jest nauka a czym innym wiara, wprowadzają rozróżnienie władzy świeckiej od władzy duchowej. pokazał autonomię nauki i autonomię wiary. Awerroiści odrzucali dogmat o nieśmiertelności duszy. Te tezy były sprzeczne z prawem kościoła. Pod urokiem awerroizmu łacińskiego pozostawał Dante Alighieri , a najwybitniejszy pisarz schyłku wieków średnich, Marsyliusz z Padwy oparł na nim swą koronną tezę o suwerenności ludu.
· al.........tomistyczna – przedstawicielami byli Alfred Wielki i Tomasz ............
TOMASZ Z AKWINU (1225-1274) str.70
Uczeń arystotelika Alberta Wielkiego
U szczytu swojej prawniczej kariery Tomasz z Akwinu zostaje powołany na stanowisko profesora uniwersytetu paryskiego. Celem jego jest przystosowanie filozofii Arystotelesa do myśli chrześcijańskiej. Główne dzieła Tomasza z Akwinu to: Summa teologiczna, komentarze do sentencji Piotra............... oraz komentarze do arystotelesowskiej Polityki.
Tomasz przyjął (z Arystotelesa), że człowiek jest istotą społeczną i człowiekowi należy się szczęście. Celem państwa jest przede wszystkim dawanie ludziom szczęścia. Dla Tomasza wszystko co istnieje na ziemi, wszystko co istnieje w wszechświecie jest poukładane w hierarchicznym porządku. Ta hierarchia prowadzi do Boga (nawał ją ordo – porządek). Człowiek wg. Tomasza Bogu podporządkowany jest w dwojaki sposób, z jednej strony podporządkowany jest swoim ciałem, a z drugiej podporządkowany jest duszą. Za podporządkowanie ciałem odpowiada władza świecka, natomiast za duszę odpowiedzialny jest kościół. Wg Tomasza Bóg stworzył człowieka żeby wykonać swój plan. Rolą państwa i kościoła jest pomoc człowiekowi w osiągnięciu zbawienia. Zasada pomocniczości – wszystko co istnieje na tej ziemi ma pomóc człowiekowi w osiągnięciu zbawienia.
Geneza państwa wg Tomasza – człowiek jest istotą społeczną, początek (porządek) państwa tkwi w naturalnych związkach kobiety i mężczyzny. Państwo jest tworem d...
przemekn5