Postawy rodzicielskie w percepcji dziewczat z anoreksja.pdf

AN NA LE S

U NI VE RSIT AT IS MARIA E CURIE - SK ŁO DO WSK A

LU BL IN - POL ON I A

SECTIO D

2004

Instytut Nauk o Rodzinie KUL*

Department of Family Sciences KUL

Kierownik: Prof. dr hab. Mirosław Kalinowski

Katedra i Klinika Psychiatrii AM w Lublinie**

Department of Psychiatry Medical University of Lublin

Kierownik: Prof. dr hab. Marek Masiak

MARIA M. CHUCHRA*, KATARZYNA DRZAZGA*,

BEATA PAWŁOWSKA**

Parents’ attitudes in the perception of girls with anorexia

Postawy rodzicielskie w percepcji dziewcz Ģ t z anoreksj Ģ

Prawidłowe postawy rodzicielskie, wyra Ň anie ciepła, emocjonalnych wi ħ zi z dzieckiem

stwarza odpowiednie warunki do rozwoju emocjonalnego, społecznego i umysłowego. Wy-

kształcaj Ģ u dziecka prawidłow Ģ postaw ħ wobec Ļ wiata i innych ludzi, rozwijaj Ģ jego samo-

dzielno Ļę , umiej ħ tno Ļę wchodzenia w interakcje z innymi lud Ņ mi (Ziemska 1973) . Wielu

badaczy uwa Ň a, Ň e nieprawidłowe postawy rodzicielskie le ŇĢ u podło Ň a wielu zaburze ı u

dzieci – w tym tak Ň e zaburze ı od Ň ywiania - a w konsekwencji s Ģ przyczyn Ģ wielu tragedii

rodzinnych.

Celem pracy było porównanie postaw ojców i matek w percepcji dziewcz Ģ t z anoreksj Ģ i

zdrowych.

MATERIAŁ I METODA

Grup ħ badan Ģ stanowiło 30 dziewcz Ģ t z rozpoznaniem anoreksji, hospitalizowanych w

Klinice Psychiatrii i Klinice Pediatrii, Endokrynologii i Chorób Młodzie Ň y AM w Lublinie,

w wieku 15-23 (x=17,8) lat oraz 30 zdrowych ich rówie Ļ niczek, dobranych parami (x=17,6

lat). Dziewcz ħ ta pochodziły z pełnych rodzin.

Postawy rodzicielskie badano Kwestionariuszem Stosunków Mi ħ dzy Rodzicami a

Dzie ę mi A. Roe i M. Siegelmana. Kwestionariusz ten pozwala na okre Ļ lenie nasilenia pi ħ ciu

nast ħ puj Ģ cych postaw matek i ojców w percepcji dzieci: 1) postawy kochaj Ģ cej (L), 2) po-

stawy wymagaj Ģ cej (D), 3) postawy ochraniaj Ģ cej (A), postawy odrzucaj Ģ cej (R), 5) posta-

wy liberalnej (C). Oprócz wymienionych postaw mo Ň na jeszcze obliczy ę dwa wska Ņ niki:

Miło Ļę – Odrzucenie (L-R) oraz Liberalizm – Wymagania (C-D) mówi Ģ ce o przewadze

okre Ļ lonej postawy.

WYNIKI

Otrzymane wyniki testowe poddano analizie statystycznej i klinicznej. W pierwszej

kolejno Ļ ci porównano wyniki matek w grupie dziewcz Ģ t chorych na anoreksj ħ i zdrowych.

313

VOL.LIX, SUPPL. XIV, 60

Tab. 1. Porównanie postaw rodzicielskich matek

Anoreksja

Kontrolna

Test t

Skale

32,00

8,16

32,90

5,93

-0,49

21,90

6,60

21,33

4,90

0,38

26,20

5,84

26,00

5,02

0,14

17,37

6,58

14,50

4,76

1,93

0,058

25,70

5,28

24,80

4,57

0,71

Porównuj Ģ c wyniki dotycz Ģ ce postaw rodzicielskich matek w grupie dziewcz Ģ t chorych

na anoreksj ħ i grupie dziewcz Ģ t zdrowych, nie stwierdza si ħ pomi ħ dzy nimi ró Ň nic istotnych

na poziomie statystycznym, dlatego te Ň zwrócono uwag ħ na wyst ħ puj Ģ ce pewne tendencje.

Zarówno w ocenie pacjentek jak i dziewcz Ģ t z grupy kontrolnej najwy Ň sze wyniki uzyskały

matki w zakresie postawy kochaj Ģ cej (L). Wyniki ni Ň sze w obu grupach dotycz Ģ postawy

ochraniaj Ģ cej (A) i liberalnej (C), a najni Ň sze postawy odrzucaj Ģ cej (R).

W oparciu o otrzymane wyniki mo Ň na stwierdzi ę , Ň e zarówno pacjentki, jak i dziewcz ħ ta

zdrowe podobnie oceniaj Ģ matki w zakresie postawy kochaj Ģ cej, liberalnej, ochraniaj Ģ cej i

wymagaj Ģ cej. Zaznaczy ę nale Ň y jednak, Ň e dziewcz ħ ta chore oceniaj Ģ równocze Ļ nie matki

jako bardziej odrzucaj Ģ ce ni Ň ich zdrowe rówie Ļ niczki, co przemawia za typowymi dla tych

rodzin ambiwalentnymi postawami matek.

Tab.2 Postawy rodzicielskie ojców

Anoreksja

Kontrolna

Test t

26,60

8,05

30,70

6,44

-2,18

0,05

23,50

8,04

23,30

5,72

0,11

19,67

5,57

21,23

5,33

-1,11

20,03

7,50

15,10

5,31

2,94

0,01

23,50

5,78

24,30

4,26

-0,61

Porównuj Ģ c postawy ojców w percepcji chorych na anoreksj ħ oraz zdrowych córek,

zauwa Ň ono dwie ró Ň nice istotne na poziomie statystycznym (Tab.2). Najbardziej istotna

ró Ň nica dotyczy postawy odrzucaj Ģ cej (R, p<0,01). Ojcowie pacjentek otrzymali istotnie

wy Ň sze wyniki ni Ň ojcowie dziewcz Ģ t zdrowych, co oznacza, Ň e ojcowie pacjentek w mniej-

szym stopniu akceptuj Ģ „dzieci ħ co Ļę ” swoich córek, s Ģ dla nich mniej czuli, mniej licz Ģ si ħ

ze zdaniem dziecka i jego punktem widzenia ni Ň ojcowie dziewcz Ģ t zdrowych.

Najwy Ň sze wyniki w obu grupach otrzymali ojcowie w postawie kochaj Ģ cej (L). Ró Ň nica

mi ħ dzy wynikami jest istotna na poziomie statystycznym (L, p<0,05). Oznacza to, Ň e ojco-

wie anorektyczek po Ļ wi ħ caj Ģ im znacznie mniej uwagi, daj Ģ znacznie mniej pozytywnego

wsparcia i miło Ļ ci ni Ň ojcowie dziewcz Ģ t zdrowych.

Tab.3. Porównanie postaw rodzicielskich matek i ojców dziewcz Ģ t z anoreksj Ģ

Matka

Ojciec

Test t

32,00

8,16

26,60

8,05

3,29

0,01

21,90

6,60

23,50

8,04

-1,02

26,20

5,84

19,67

5,57

5,56

0,0001

17,37

6,58

20,03

7,50

-2,30

0,05

25,70

5,28

23,50

5,78

1,53

314

Porównuj Ģ c postawy ojców i matek w percepcji dziewcz Ģ t z anoreksj Ģ , zauwa Ň a si ħ trzy

ró Ň nice istotne statystycznie (Tab.3.). Najwi ħ ksza ró Ň nica dotyczy postawy ochraniaj Ģ cej

(A, p<0,0001), nieco mniejsza postawy kochaj Ģ cej (L, p<0,01) i najmniejsza postawy od-

rzucaj Ģ cej (R, p<0,05).

Dziewcz ħ ta spostrzegaj Ģ u swoich matek bardziej nasilone postawy kochaj Ģ ce (L) i

ochraniaj Ģ ce (A) ni Ň u ojców. Ojcom przypisuj Ģ znacz Ģ co bardziej nasilon Ģ postaw ħ odrzu-

caj Ģ c Ģ (R) ni Ň matkom. Oznacza to, Ň e matki po Ļ wi ħ caj Ģ im wi ħ cej uwagi i okazuj Ģ wi ħ cej

uczu ę oraz udzielaj Ģ im wi ħ cej pomocy i wsparcia ni Ň ojcowie. Matki s Ģ równie Ň bardziej

pobła Ň liwe, ale i bardziej chroni Ģ je przed negatywnymi do Ļ wiadczeniami, a tak Ň e w wi ħ k-

szym stopniu akceptuj Ģ ich dzieci ħ cy sposób bycia i my Ļ lenia. Matki tak Ň e w mniejszym

stopniu ni Ň ojcowie ograniczaj Ģ córkom kontakty z rówie Ļ nikami.

W kolejnym etapie pracy (Tab. 4) porównano postawy ojców i matek w ocenie ich zdro-

wych córek.

Tab.4. Porównanie postaw rodzicielskich matek i ojców w grupie kontrolnej

Matka

Ojciec

Test t

32,90

5,93

30,70

6,44

3,12

0,01

21,33

4,90

23,30

5,72

-2,02

0,05

26,00

5,02

21,23

5,33

6,22

0,0001

14,50

4,76

15,10

5,31

-0,99

24,80

4,57

24,30

4,26

0,60

W wyniku porównania otrzymano trzy ró Ň nice istotne statystycznie, przy czym dwie

dotycz Ģ analogicznych skal co w grupie pacjentek (A, L), za Ļ trzecia ró Ň nej (u anorektyczek

R, u zdrowych D). Dziewcz ħ ta zdrowe, podobnie jak i chore uwa Ň aj Ģ , Ň e matki znacz Ģ co

bardziej je ochraniaj Ģ (A, p<0,0001) i kochaj Ģ (L, p<0,01) ni Ň ojcowie. Trzecia ró Ň nica

dotyczy postawy wymagaj Ģ cej (D, p<0,05). W ocenie dziewcz Ģ t w zakresie tej postawy

rodzice ró Ň ni Ģ si ħ – ojcowie s Ģ bardziej wymagaj Ģ cy ni Ň matki, przy czym nie s Ģ to wygó-

rowane wymagania, ale na poziomie przeci ħ tnym. Ojcowie wi ħ c bardziej dbaj Ģ o zasady

dotycz Ģ ce obyczajów i obowi Ģ zków.

OMÓWIENIE

Wpływ postaw rodzicielskich na wyst Ģ pienie zaburze ı u dzieci, jest cz ħ sto podkre Ļ lany

w literaturze. Liczniejsze s Ģ dane dotycz Ģ ce negatywnych skutków nieprawidłowych postaw

matek. Współczesne badania coraz cz ħĻ ciej sygnalizuj Ģ o roli ojca w powstawaniu zaburze ı

(Fitzgerald 2000, Iniewicz i in.2002, Pawłowska i in. 2003) . Mo Ň e si ħ okaza ę , Ň e jest on w

tym samym stopniu (lub jeszcze wi ħ kszym) ni Ň matka odpowiedzialny za rozwój choroby u

dziecka. Obci ĢŇ anie matek za nieprawidłowe zachowania i postawy prawdopodobnie cz ħ -

Ļ ciowo wynika st Ģ d, Ň e one wi ħ cej czasu sp ħ dzaj Ģ z dzieckiem, a przede wszystkich ch ħ tniej

współpracuj Ģ i poddaj Ģ si ħ badaniom testowym ni Ň ojcowie. St Ģ d łatwiej je obwinia ę ni Ň

ojców, o których na ogół niewiele wiemy.

Niniejsze badania wykazuj Ģ , Ň e postawy matek dziewcz Ģ t chorych na anoreksj ħ cechuje

ambiwalencja. Zewn ħ trznie i werbalnie, jak pisze Borgart (2001), wyra Ň ane s Ģ oznaki miło-

Ļ ci, natomiast dyscyplina, porz Ģ dek i odrzucenie za nie spełnianie przez dziecko oczekiwa ı

matki decyduje rzeczywi Ļ cie o rodzinnej atmosferze. Jedzenie jest zast ħ pstwem za miło Ļę .

Symptomy anoreksji w takiej sytuacji zapewniaj Ģ aktywn Ģ opiek ħ matki i chroni Ģ przed

odrzuceniem z jej strony.

315

Bli Ň szego przyjrzenia si ħ wymagaj Ģ tak Ň e postawy ojców, które by ę mo Ň e s Ģ bardziej

istotne w rodzinach anorektyczek, ni Ň dotychczas s Ģ dzono. Ojcowie pacjentek przede

wszystkim ró Ň ni Ģ si ħ od ojców córek zdrowych istotnie wy Ň szym nasileniem postawy od-

rzucaj Ģ cej i istotnie ni Ň szym postawy kochaj Ģ cej, która w grupie kontrolnej osi Ģ ga poziom

przeci ħ tny, a w eksperymentalnej niski. Równie Ň pomi ħ dzy ojcami i matkami w obu gru-

pach zauwa Ň a si ħ nieco inne ró Ň nice. W grupie dziewcz Ģ t chorych zaznacza si ħ przewaga

postawy odrzucaj Ģ cej u ojca, za Ļ w grupie zdrowych – wymagaj Ģ cej u ojca. Przewaga po-

stawy odrzucaj Ģ cej u ojca w ocenie dziewcz Ģ t z anoreksj Ģ w porównaniu z dziewcz ħ tami

zdrowymi mo Ň e by ę zwi Ģ zana zarówno z negatywnym obrazem m ħŇ czyzny, przekazywa-

nym przez rozczarowan Ģ i sfrustrowana własnym mał Ň e ı stwem matk ħ , jak i wypowiada-

niem przez ojca poni Ň aj Ģ cych komentarzy na temat kształtowania si ħ u córki kobiecej syl-

wetki (Weber, Stierlin 1981, Borgart 2001).

Otrzymane wyniki wymagaj Ģ dalszych bada ı i weryfikacji, gdy Ň w literaturze mo Ň na

spotka ę zarówno sprzeczne jak i potwierdzaj Ģ ce cz ħĻ ciowo otrzymane w niniejszej pracy

(Meermann 1981, Kozak 2002).

Analiza wyników pozwoliła na sformułowanie nast ħ puj Ģ cych wniosków:

WNIOSKI

Postawy rodzicielskie matek dziewcz Ģ t chorych na anoreksj ħ cechuje ambiwalencja.

U ojców dziewcz Ģ t chorych stwierdza si ħ wi ħ ksze nasilenie postawy odrzucaj Ģ cej a

mniejsze kochaj Ģ cej ni Ň w grupie dziewcz Ģ t zdrowych.

Stwierdzono ró Ň nice pomi ħ dzy postawami rodzicielskimi ojców i matek zarówno w

grupie eksperymentalnej jak i kontrolnej.

Matki w porównaniu z ojcami przejawiaj Ģ bardziej nasilone postawy kochaj Ģ ce i ochra-

niaj Ģ ce w obu grupach.

W grupie anorektyczek ojcowie przejawiaj Ģ bardziej nasilone postawy odrzucaj Ģ ce ni Ň

matki, a w grupie kontrolnej ojcowie przejawiaj Ģ postawy bardziej wymagaj Ģ ce ni Ň

matki.

PI ĺ MIENNICTWO

Borgart E., J., Meermann R.: Stationäre verhaltenstherapeutische Behandlung von

Anorexie und Bulimie. In: Zielke M. Hrsg. Angewandte Verhaltensmedizin in der Re-

habilitation, Berlin: Pabst Science Publishers; 2001. s. 275-307.

Fitzgerald J., Lane R. The role of the father in anorexia . J. Contemporary Psychothera-

py 2000, 30/1 s. 71-84.

Kozak G. Jadłowstr ħ t psychiczny – objawy, cechy osobowo Ļ ci i relacje. (mps Bl. AM).

Lublin 2002.

Meermann R. Anorexia nervosa. Stuttgart: Ferdinand Elke Verl.; 1981.

Pawłowska B., Chuchra M. Obraz siebie i ojca w percepcji pacjentek z jadłowstr ħ tem

psychicznym. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio D 2003, 13, 428-

433.

Weber G., Stierlin H. Familiendynamik und Familientherapie der Anorexia nervosa-

Familie. Meermann R. Hrsg. Anorexia Nervosa. Stuttgart: Schattauer; 1981 s. 108-115.

Ziemska M. Postawy rodzicielskie. „Wiedza Powszechna“. Warszawa 1973.

316

STRESZCZENIE

Celem pracy było porównanie postaw ojców i matek w percepcji dziewcz Ģ t z anoreksj Ģ i

zdrowych. Grup ħ badan Ģ stanowiło 30 dziewcz Ģ t z rozpoznaniem anoreksji w wieku 15-23

lat oraz 30 zdrowych ich rówie Ļ niczek. Postawy rodzicielskie badano Kwestionariuszem

Stosunków Mi ħ dzy Rodzicami a Dzie ę mi A. Roe i M. Siegelmana. Pomi ħ dzy postawami

matek obu grup nie stwierdzono istotnych ró Ň nic. Interesuj Ģ ce ró Ň nice ujawniły si ħ w po-

stawach ojców.

SUMMARY

The aim of the work was to compare the attitudes of fathers and mothers in the percep-

tion of girls with anorexia as compared to healthy ones. The tested group consisted of 30

girls diagnosed with anorexia aged 15-22 years and 30 healthy girls of the same age. Par-

ents’ attitudes were examined using the Parent-Child Relations Questionnaire – PCR A. Roe

and M. Siegelman. No significant differences were discerned between the attitudes of moth-

ers from both groups. Some interesting differences were revealed in fathers’ attitudes.

317

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: