Frankfurcki Kwest_bns.pdf

Hanna Karakuła, Justyna Pawęzka

Ocena przydatności Frankfurckiego Kwestionariusza Zaburzeń

do samooceny nasilenia deficytów poznawczych w schizofrenii

Evaluation of Frankfurt Complaint Questionnaire usefulness for self-rating

of cognition deficits in schizophrenia

Katedra i Klinika Psychiatrii w Lublinie

Kierownik: Prof. dr hab. Marek Masiak

Słowa kluczowe

schizofrenia, zaburzenia podstawowe, Frankfurcki Kwestionariusz Zabu-

rzeń

Key words

schizophrenia, basic symptoms, Frankfurt Complaint Questionnaire

Wstęp

Od dawna poszukiwano podstawowych wskaźników psychopatologi-

cznych hipotetycznego procesu leżącego u podłoża schizofrenii. Obecnie po-

szukiwania te ukierunkowane są na określenie nie tyle objawów aktywnego

procesu, ile wskaźników względnie trwałego deficytu. Za jego psychopatologi-

czną reprezentację można uważać tzw. objawy podstawowe. Badania nad obja-

wami subiektywnymi rozpoczął Huber (1957) razem z McGie i Chapmanem

(1961). Termin „objawy podstawowe” stworzony przez Hubera określa

różnorodne, subtelne deficyty psychiczne typu poznawczego, które rozpozna-

walne są w tzw. podstawowych stadiach schizofrenii (głównie w okresie

prodromalnym, rezydualnym) i są podstawą do rozwoju najbardziej typowych

objawów schizofrenicznych takich jak urojenia i omamy. Huber, stosując feno-

menologiczno-opisową metodę, dostarczył systematycznego i udoskonalonego

opisu subiektywnych skarg, które są niedostępne w obserwacji zachowania

chorego. Chapman sugerował, że objawy podstawowe mogą być subiektywnie

H. Karakuła, J. Pawęzka

doświadczane przez pacjentów na długo zanim ustalona choroba ujawnia się

otwarcie.

W niesprzyjających warunkach mogłyby się przekształcać – poprzez pośrednie

stadia niecharakterystyczne – w typowe objawy schizofreniczne (Klosterkötter,

1987).

Chociaż badaniami objawów podstawowych interesowano się od lat 50-

tych, dopiero w latach 80-tych pojawiło się większość skal oceniających na-

silenie występowania objawów podstawowych. Są to między innymi: Frank-

furcka Skala Samopoczucia (FBS, Süllwold 1987), Bonn Scale for the Assessment

of Basic Symptoms (BSABS, Gross 1987), Subjective Experience of Deficit Scale

(SEDS, Liddle i Barnes 1988).

Najszerzej stosowaną skalą do dzisiaj, nie tylko w niemieckim obszarze

językowym, jest Frankfurcki Kwestionariusz Zaburzeń stworzony przez Sül-

lwold (1986).

Cel

Celem pracy była ocena wybranych wskaźników rzetelności (zbieżności

między badającymi, zbieżności między kolejnymi badaniami) i trafności skali

(ocena wpływu przebiegu choroby na uzyskiwane wyniki) polskiej wersji

Frankfurckiego Kwestionariusza Zaburzeń.

Grupa badana

Badaniem objęto 45 pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii paranoi-

dalnej (faza aktywna) wg ICD-10 hospitalizowanych w Klinice Psychiatrii AM

w Lublinie. Zbadano 14 kobiet (średnia wieku 28,1 lat; SD=7,9) oraz 31 męż-

czyzn (średnia wieku 26,8 lat; SD=6,9).

35% badanych chorowało krócej niż rok, natomiast u 65% pacjentów czas trwa-

nia choroby był dłuższy niż rok. W całej grupie badanej 64% pacjentów

uzyskało wykształcenie średnie (I grupa), 14% wyższe (II grupa), 18% zawo-

dowe (III grupa), natomiast tylko 4%- podstawowe (IV grupa).

Ocena przydatności Frankfurckiego Kwestionariusza Zaburzeń do

samooceny…

Metoda

W badaniach zastosowano:

1. Inwentarz Socjodemograficzny konstrukcji autorek zawierający podsta-

wowe dane dotyczące pacjenta oraz zwięzłe dane dotyczące przebiegu

choroby.

2. Do samooceny nasilenia deficytów poznawczych użyto polską wersję

Frankfurckiego Kwestionariusza Zaburzeń - (niem. Frankfurter Be-

schwerde-Fragebogen, FBF; ang. Frankfurt Complaint Questionnaire, FCQ)

(Süllwold, 1986) .

Trzecia opublikowana, stosowana w tym badaniu wersja FCQ zawiera 108 pun-

któw, w tym 98 kwestii, które wynikają z opisów dolegliwości dokonanych

przez pacjentów chorujących na schizofrenię. W założeniu kwestionariusz ten

ma operacjonalizować i standaryzować kognitywne upośledzenia pacjentów ze

schizofrenią. Osoba wypełniająca kwestionariusz musi przy każdym pytaniu

zaznaczyć odpowiednio „tak” lub „nie”. Suma odpowiedzi „tak” odpowiada

łącznej wartości wykrytych zaburzeń podstawowych.

W oparciu o badania analityczne poszczególnych czynników pytania zostały

podzielone na następujące podskale:

(1) utrata kontroli

(2) bodźce zmysłowe (postrzeganie proste)

(3) zaburzenia postrzegania (postrzeganie złożone)

(4) mowa

(5) myślenie

(6) pamięć

(7) motoryka

(8) utrata automatyzmów

(9) anhedonia i lęk

(10) nadstymulacja sensoryczna

Ponadto, kwestionariusz zawiera 8 stwierdzeń dotyczących sposobów radzenia

sobie z objawami oraz 2 pytania otwarte dotyczące własnych metod ,,coping”.

Zaburzenia podstawowe występują w zależności od warunków, mogą

zmieniać się samorzutnie w ciągu dnia i stają się silniejsze wraz z nasilaniem się

psychozy. O tych, raczej nieznacznych, subtelnych zaburzeniach rzadko infor-

muje się spontanicznie. Skala ujawnia deficyty kognitywne pojawiające się

w codziennych sytuacjach. Wielu pacjentów czuje się bardziej zrozumiałymi,

gdyż dzięki zagadnieniom z kwestionariusza są w stanie wyrazić co ich dręczy

H. Karakuła, J. Pawęzka

i niepokoi.. W aspekcie ilościowym kwestionariusz ujmuje subiektywną wagę

upośledzeń i oferuje choremu możliwość wypowiedzenia się i komunikacji,

której często brakuje.

Procedury translacyjne

Po uzyskaniu zgody autorki (a jednocześnie właścicielki praw autor-

skich) L.Sűllwold dokonano dwóch niezależnych tłumaczeń FCQ na język pol-

ski (H.Karakuła i J.Pawęzka) Zgodnie z wykorzystywaną w takich przypad-

kach procedurą przy tłumaczeniu stosowano zasadę jak największej wierności

w stosunku do oryginału. Następnie dokonano tłumaczenia polskiej wersji na

język niemiecki (E.Ujma) przesyłając ją do autorki. Po poprawkach dotyczących

dwóch stwierdzeń uzyskano akceptację autorki, która porównując tłumaczenie

z oryginałem nie znalazła istotnych różnic.

Pełna wersja FCQ została umieszczona w Aneksie.

Analizę statystyczną prowadzono przy pomocy pakietu programów

SPSS PCV. 3.1.

Wyniki

1. Nasilenie subiektywnych zaburzeń kognitywnych w FCQ

-Różnice w nasileniu objawów podstawowych mierzonych FCQ w zależno-

ści od płci osób badanych.

W badanej grupie kobiety zgłaszały więcej objawów podstawowych zarówno w

skali ogólnej jak i we wszystkich podskalach, choć istotne różnice dotyczyły

jedynie zaburzeń ujętych w podskali Motoryka (p<0,05).

-Różnice w nasileniu objawów podstawowych mierzonych FCQ w zależno-

ści od wieku.

Najwięcej skarg zgłaszali pacjenci w przedziale wiekowym od 30 do 50

r.ż. Istotne statystycznie różnice między grupą poniżej 30 r.ż. a grupą

pacjentów w wieku od 30 do 50rż wystąpiły w całkowitej punktacji (x=26,83

SD=17,32 dla I grupy, x=47,53 SD=22,62 dla II grupy, p< 0,05) oraz w pod-

skalach: postrzeganie zwykłe (x=1,00 SD= 1,46 dla I grupy, x=3,03 SD=2,33 dla

II grupy , p<0,05), mowa (x= 3,23 SD= 2,80 dla I grupy, x=6,45 SD= 2,91 dla II

grupy , p<0,03), motoryka (x= 2,00 SD= 1,94 dla I grupy, x= 4,56 SD=3,09 dla

II grupy , p<0,05).

Ocena przydatności Frankfurckiego Kwestionariusza Zaburzeń do

samooceny…

Różnice w nasileniu objawów podstawowych mierzonych FCQ w zależności od

wykształcenia.

Poziom wykształcenia pacjentów okazał się mieć istotny wpływ na nasilenie

subiektywnych przeżyć kognitywnych w badanej grupie. Pacjenci z wyższym

wykształceniem w porównaniu do pozostałych grup badanych podawali

największą liczbę skarg p<0.05. Nasilenie objawów podstawowych w grupie

pacjentów z wykształceniem podstawowym (grupa IV, x=29,5 SD=15,1) i zawo-

dowym (grupa III, x=30,4 SD=16,2) było zbliżone do siebie.

Do oceny zbieżności wyników kolejnych dwóch badań posłużono się współ-

czynnikiem korelacji rangowej Spearmana. Badania zostały przeprowadzone w

odstępie 48 godzinnym, tak, by względnie zachowana była w obu momentach

stałość ocenianego stanu psychicznego, przy możliwie zminimalizowanym

wpływie pierwszego pomiaru na drugi.

W próbie tej wzięła udział tylko część grupy badanej t.j. 32 osoby, którzy

wypełnili skalę powtórnie. Jak wynika z tabeli 1, przedstawiającej współczyn-

niki Spearmana dla poszczególnych podskal oraz wyniku ogólnego FCQ

badane narzędzie cechuje się wysokim poziomem powtarzalności.

Tab. 1. Ocena zbieżności podskal i wyniku ogólnego FCQ

Wsp.

Spearmana

I utrata kontroli (zdolność rozporządzania sobą)

0,91

II postrzeganie (zwykłe, wrażenia zmysłowe)

0,89

III postrzeganie (kompleksowe, zorganizowane)

0,94

IV mowa (ekspresyjna i receptywna)

0,90

2.Miary rzetelności skali

Spośród różnych miar rzetelności zdecydowano się tu wykorzystać dwie:

I- ocenę powtarzalności (zbieżności) wyników uzyskanych w dwóch

nieodległych momentach czasu (rzetelność typu test-retest),

II- ocenę wewnętrznej spójności.

Ze względu na subiektywny, indywidualny charakter analizowanych zmien-

nych dotyczących samooceny stanu psychicznego ocena rzetelności za pomocą

porównania wyników uzyskiwanych przez dwóch lub więcej oceniających

(rzetelność typu inter-rater) była niemożliwa do przeprowadzenia.

I. Rzetelność typu test-retest

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: