ATMOSFERA WYBUCHOWA - MINIMALNE SPEŁNIENIE WYMAGAŃ.pdf - p.poż - dzidzia2603

www.ppoz.pl

DWUCZĘŚCIOWA , ROZSZERZONA WERSJA ARTYKUŁU

DOKUMENT DLA BEZPIECZEŃSTWA .

PRAKTYCZNE ASPEKTY TWORZENIA DOKUMENTU ZABEZPIECZENIA PRZED WYBUCHEM ,

AUTORSTWA ADAMA RYDZYŃSKIEGO I ROBERTA ŻUCZKA ,

OPUBLIKOWANEGO W NR . 11/2005 „ PRZEGLĄDU POŻARNICZEGO ” ( STR . 21–22)

CZĘŚĆ I

kpt. mgr inż. Robert Żuczek

Centralna Szkoła Państwowej Straży Pożarnej w Częstochowie

Ocena minimalnych wymagań, jakie powinny spełniać stanowiska pracy,

na których może wystąpić atmosfera wybuchowa

1. Wstęp

Corocznie w Unii Europejskiej 10 milionów pracowników ulega wypadkom, a 8 tys. traci

życie w związku z wykonywaną działalnością. Od 30 lat w Unii Europejskiej podejmowane

są działania zmierzające do poprawy warunków pracy w miejscach szczególnie

niebezpiecznych (również zagrożonych wybuchem). Unormowania prawne w zakresie

ochrony życia i zdrowia pracowników zatrudnionych w miejscach zagrożonych wybuchem

określa dyrektywa 99/92/EC (dyrektywa Atex 137) z 16 grudnia 1999 roku w sprawie

minimalnych wymagań mających na celu poprawę stanu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia

pracowników potencjalnie narażonych na ryzyko spowodowane atmosferami wybuchowymi.

Zgodnie z jej postanowieniami od właściciela zakładu wymaga się, aby:

– zagwarantował bezpieczeństwo podczas normalnej pracy w zakładzie;

– zapobiegał tworzeniu się stężeń wybuchowych w zakładzie;

– zapobiegał powstawaniu efektywnych źródeł zapłonu zdolnych zainicjować wybuch;

– w najgorszym wypadku zredukował szkodliwe efekty wybuchu do poziomu, w którym

gwarantowane jest zachowanie zdrowia i bezpieczeństwa pracowników.

Wdrażanie w Polsce postanowień dyrektywy odbywa się w myśl harmonizacji przepisów

krajów stowarzyszonych w Unii Europejskiej. Na polskim gruncie wymagania dotyczące

stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie reguluje Kodeks pracy. Obarcza on

odpowiedzialnością pracodawcę, który powinien chronić zdrowie i życie pracowników przez

zapewnienie bezpieczeństwa i higienicznych warunków pracy. Miejsca, gdzie występują

mieszaniny wybuchowe, są szczególnie groźne z punktu widzenia potencjalnych skutków dla

pracownika. Dlatego rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej

z 29 maja 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny

pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić

atmosfera wybuchowa (Dz. U. nr 107, poz. 1004), jest odpowiedzią na zagrożenia

powodowane przez stężenia wybuchowe i jednocześnie implementacją dyrektywy Atex 137.

Wiele aspektów bezpieczeństwa wybuchowego wymaga spojrzenia z innej perspektywy, niż

miało to miejsce do tej pory. Artykuły mają przybliżyć problematykę stawianych przez

dyrektywę [1] i rozporządzenie [2] wymagań. W opracowaniu podane zostaną pewne aspekty

wynikające z postanowień prawa, niezbędne do:

– identyfikacji i oceny zagrożeń wybuchem stwarzanych przez urządzenia techniczne,

procesy technologiczne, surowce;

– identyfikacji wystąpienia atmosfer wybuchowych;

– prawdopodobieństwa i częstotliwości występowania atmosfer wybuchowych;

– prawdopodobieństwa występowania oraz uaktywniania się efektywnych źródeł zapłonu;

– oceny skali przewidzianych niepożądanych skutków;

– określenia, jakie środki zapobiegawcze należy zastosować, aby zapobiec wystąpieniu

atmosfery wybuchowej lub w przypadku wybuchu zminimalizować skutki.

Informacje te pozwolą na dokonanie oceny ryzyka i stworzenie dokumentu zabezpieczenia

przed wybuchem, wymaganego przez rozporządzenie [2]. Wszystkie działania mają na celu

zarówno zapobieganie tworzeniu się atmosfer wybuchowych, eliminowanie źródeł zapłonu,

jak i zmniejszanie skutków ewentualnego wybuchu.

Artykuł 11 dyrektywy 1999/92/EC wymaga od Komisji Europejskiej określenia

praktycznych metod w postaci przewodnika dobrej praktyki o niewiążącej strukturze.

Opracowany w UE przewodnik kierowany jest do wszystkich zakładów i działań, w których

praca z materiałami łatwo palnymi może spowodować pojawienie się niebezpiecznej

atmosfery wybuchowej i wywołać wybuch. Pełna nazwa przewodnika: „Minimum

requirements for improving the safety and health protection of workers potentially at risk

from explosive atmospheres” przetłumaczona na język polski oznacza „Minimalne

wymagania dla poprawy ochrony bezpieczeństwa, zdrowia pracowników potencjalnie

narażonych na ryzyko ze strony atmosfer wybuchowych”. W Polsce niestety nie

doczekaliśmy się oficjalnego tłumaczenia wytycznych (przewodnika) do wdrożenia

dyrektywy 1999/92/EC, co do tej pory skutkuje nieporozumieniami w interpretacji niektórych

jej zapisów.

2. Podstawowe pojęcia [3]

Ryzyko – kombinacja częstości lub prawdopodobieństwa wystąpienia określonego zdarzenia

niebezpiecznego i konsekwencji związanych z tym zdarzeniem.

Analiza ryzyka – systematyczne stosowanie dostępnych informacji do zidentyfikowania

zagrożenia i do oszacowania ryzyka dotyczącego osób, populacji, mienia lub środowiska.

Ocena ryzyka – pełny proces analizowania ryzyka i wyznaczania dopuszczalności ryzyka.

Oszacowanie ryzyka – proces stosowany do stworzenia miary poziomu analizowanego

ryzyka, który składa się z następujących kroków: analizy częstości, analizy konsekwencji

i ich połączenia.

Wyznaczanie ryzyka – proces, w którym na podstawie analizy ryzyka przeprowadza się

oceny dopuszczalności ryzyka i rozpatruje się takie czynniki, jak aspekty socjoekonomiczne

i środowiskowe.

Zarządzanie ryzykiem – systematyczne wprowadzanie polityki zarządzania, procedur,

praktyk do zadań analizowania, wyznaczania i sterowania ryzykiem.

3. Zastosowane rozwiązania

Należy zwrócić uwagę, że dyrektywa narzuca państwom członkowskim minimalne

wymagania w stosunku do stanowisk pracy zagrożonych wybuchem. Jednakże każde

z państw członkowskich ma prawo wprowadzić ostrzejsze regulacje, które powinny

zwiększyć bezpieczeństwo. Problem w tym, że nie zawsze idzie to w parze z minimalizacją

kosztów.

Przeprowadzenie poszczególnych etapów oceny ryzyka wymaga usystematyzowania

procedur postępowania po to, aby wykonujący je specjaliści nie byli rozbieżni w swoich

decyzjach. W większości przypadków można posłużyć się wiedzą ekspercką

z poszczególnych dziedzin (np. analiza ryzyka, charakterystyka występowania atmosfer

wybuchowych). Różnorodność i złożoność problematyki sprawia, że trudno zastosować

jednolite kryteria oceny ryzyka do wszystkich miejsc potencjalnie zagrożonych wybuchem.

Pomimo tego są pewne elementy, które mogą być ujęte uniwersalnymi kryteriami

i prawidłowo scharakteryzowane powinny służyć jako kompendium wiedzy nie tylko dla

osób, które będą kontrolować prawidłowość wykonania dokumentacji, ale przede wszystkim

dla osób, które będą je tworzyć. Wytyczne do dokonania procesu oceny ryzyka dla atmosfer

wybuchowych podane są w normie PN-EN 1127-1 [4] – na nią powołuje się rozporządzenie

przy klasyfikacji miejsc pracy, na których mogą wystąpić atmosfery wybuchowe.

Zgodnie z postanowieniami tej normy ocena ryzyka powinna zawierać następujące

elementy składowe:

√ identyfikacja zagrożenia,

√ określenie prawdopodobieństwa wystąpienia atmosfery wybuchowej i jej objętości,

√ określenie obecności źródeł zapłonu i prawdopodobieństwa wystąpienia efektywnych

źródeł zapłonu (zdolnych do zapalania mieszaniny wybuchowej),

√ określenie możliwych skutków wybuchu,

√ oszacowanie ryzyka,

√ rozważenie środków minimalizacji ryzyka.

3.1. Identyfikacja zagrożenia

Zagrożenie wybuchem jest związane z możliwością wystąpienia w mieszaninie

z powietrzem palnych par cieczy, gazów, mgieł, pyłów itp. Identyfikacja zagrożenia polega

na określeniu charakterystyki występujących materiałów wybuchowych i źródeł emisji.

Niezbędne w tym przypadku będzie określenie:

1) Własności substancji palnych:

– skłonność do tworzenia atmosfer wybuchowych,

– skłonność do samozapalenia,

– wpływ na siłę wybuchu.

2) Charakterystyki substancji palnych:

– wartość dolnej granicy wybuchowości (gazy, pary, pyły),

– gęstość względem powietrza (gazy, pary),

– temperatura zapłonu (ciecze),

– temperatura wrzenia (ciecze),

– lotność (ciecze),

– rozdrobnienie (pyły),

– temperatura samozapalenia (gazy, pary, pyły),

– minimalna energia zapłonu iskrowego (gazy, pary, pyły),

– rozdrobnienie, czyli dyspersja (pyły),

– zawartości popiołu (pyły),

– zawartości wilgoci (pyły),

– maksymalny przyrost ciśnienia przy wybuchu w mieszaninie z powietrzem (gazy, pary),

– wartość ciepła spalania (pary, pyły),

– klasa wybuchowości (pyły),

– skłonność do detonacji (aerozole).

3) Klasyfikacji atmosfer wybuchowych

4) Własności toksycznych atmosfer wybuchowych .

Uzyskane w ten sposób informacje należy usystematyzować, umieszczając je w tabelach

zawartych w normie PN-EN 1127-1

3.2. Określenie prawdopodobieństwa wystąpienia atmosfery wybuchowej i jej

objętości

Występowanie niebezpiecznej atmosfery wybuchowej zależy od:

– obecności substancji palnej,

– stopnia rozpraszania substancji palnej,

– stężenia substancji palnej w powietrzu w granicach wybuchowości,

– objętości atmosfery wybuchowej wystarczającej do spowodowania obrażeń lub zniszczeń

w wyniku zapłonu.

Przy ocenie prawdopodobieństwa występowania niebezpiecznej atmosfery wybuchowej

należy odnieść się do definicji stref zagrożenia wybuchem, które podają ogólnie, jak często

i w jakich sytuacjach dana strefa się tworzy [4]:

√ strefa 0 – obszar, w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę substancji

palnych w postaci gazu, pary lub mgły z powietrzem występuje stale w długim czasie lub

często;

√ strefa 1 – obszar, w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę substancji

palnych w postaci gazu, pary lub mgły z powietrzem może czasami wystąpić w trakcie

normalnego działania;

√ strefa 2 – obszar, w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę substancji

palnych w postaci gazu, pary lub mgły z powietrzem nie występuje w trakcie normalnego

działania, a w przypadku wystąpienia trwa tylko przez krótki okres;

√ strefa 20 – obszar, w którym atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu

w powietrzu występuje stale, w długim czasie lub często;

√ strefa 21 – obszar, w którym atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu

w powietrzu może czasami wystąpić w trakcie normalnego działania;

ATMOSFERA WYBUCHOWA - MINIMALNE SPEŁNIENIE WYMAGAŃ.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: