Jerzy Jankowski - Monarsze sekrety.pdf - MonarszeSekrety - x_54

li i

Jerzy Jankowski

Monarsze sekrety

MONARSZE PRZYPADŁOŚCI

W Polsce panowało w sumie 27 monarchów: 6

Piastów, 7 Jagiellonów, 3 Wazów, 2

Andegawenów, 2 Wettynów, 1 Przemyślida, 1

Walezjusz, 1 Batory oraz 4 królów wywodzących

się z polskich rodów magnackich. Władzę

zwierzchnią sprawowało ponadto 16 książąt z

dynastii piastowskiej, którzy nie posiadali wszakże

korony. Dynastia Piastów panowała przez

dwanaście pokoleń, a Jagiellonów przez cztery

pokolenia. Rzecz ciekawa, iż dwunaste pokolenie

reprezentował wśród Piastów książę wrocławski

Henryk IV, który zmarł pod koniec XIII wieku.

Kazimierz Wielki, schodząc z widowni w

osiemdziesiąt lat później, był królem w pokoleniu

jedenastym. Różnica ta wynikała stąd, iż Henryk

był potomkiem najstarszego, a Kazimierz

najmłodszego syna Bolesława Krzywoustego,

pomiędzy którymi było ponad trzydzieści lat

różnicy.

W porównaniu z całą ówczesną populacją władcy

Polski żyli stosunkowo długo. Średnia wieku

panujących Piastów wynosiła 53 lata, Jagiellonów

- 56 lat, Wazów - 60 lat oraz monarchów

elekcyjnych - 54 lata.

Największą długowiecznością charakteryzowali się

Stanisław Leszczyński - 89 lat, Władysław Jagiełło

- 86 lat, Zygmunt Stary - 81 lat, Mieszko Stary - 76

lat, Władysław Łokietek - 73 lata, Henryk Brodaty -

72 lata.

Pomimo stosunkowo znacznej długowieczności

królowie i panujący książęta nie odznaczali się

jednak dobrym zdrowiem i bardzo często gnębiły

ich przeróżne choroby, z którymi ówczesna

medycyna nie zawsze dawała sobie radę.

O schorzeniach Piastów trudno jest cokolwiek

bliższego powiedzieć, ponieważ wzmianki

kronikarskie są w tym wypadku nadzwyczaj

lakoniczne. Chrobry na przykład "popadł w ciężką

chorobę, która nękała go przez kilka miesięcy

ustawicznymi cierpieniami", Krzywousty "tracąc

ciągle siły i słabnąc popadał w ciężką niemoc", a

Kędzierzawego złożyła nagle choroba, "a książę

zauważył jej powolne wzmaganie się". Tego

rodzaju relacja nie stanowi oczywiście żadnej

wskazówki diagnostycznej. Szczegółowiej

komentowano jedynie przypadki śmierci

gwałtownej. W sposób nagły zeszli z tego świata:

Mieszko II, Bezprym, Bolesław Śmiały, Zbigniew,

Kazimierz Sprawiedliwy, Leszek Biały, Henryk

Pobożny, Henryk IV Probus, Przemysł II.

Dokładniejsze dane pojawiają się dopiero w wieku

XIV. Dowiadujemy się na przykład, iż Wacław II

cierpiał na przeróżne fobie związane z

miauczeniem kotów i odgłosami burzy, a zmarł -

według kronikarza - na suchoty. Objawy nie są

jednak w tym przypadku nazbyt precyzyjne i

równie dobrze charakteryzować one mogą chorobę

nowotworową. Przyczyną zgonu Władysława

Łokietka był wylew krwi do mózgu, połączony z

paraliżem i zaburzeniami mowy, natomiast

Kazimierza Wielkiego - zapalenie płuc z

powikłaniami w postaci ropnia opłucnej.

Ludwik Andegaweńczyk umarł w wyniku

dziedzicznej kiły, a jego córka Jadwiga - w wyniku

gorączki połogowej. Od Ludwika kiła

rozpowszechniła się zresztą wśród monarchów,

gdyż chorowali na nią Jan Olbracht, Aleksander,

Zygmunt August, Henryk Walezy, Władysław IV,

Jan Kazimierz i Jan Sobieski. Protokół sekcyjny

Sobieskiego zawiera na przykład informację, iż

"król miał dwie gangreny koło jajec".

Władysław Jagiełło był na ogół człowiekiem

zdrowym, chociaż przeszedł malarię i zapalenie

płuc, a na starość miał kłopoty ze wzrokiem. Był

wszakże alergikiem, uczulonym na zapach jabłek.

O schorzeniach jego starszego syna, Władysława,

nie można nic powiedzieć, ponieważ w wieku

dwudziestu lat poległ pod Warną. Młodszy syn,

Kazimierz, oprócz wrodzonej wady wymowy

cierpiał na chorobę reumatyczną i zwyrodnienie

kręgosłupa. Zmarł na dur brzuszny, którego

nabawił się na Litwie. Na skutek odbiałczenia

puchły mu nogi, a niedobór wody i elektrolitów

doprowadził do zaburzeń w pracy nerek.

Synowie Jagiellończyka, Jan Olbracht i Aleksander,

umarli na syfilityczny paraliż. Aleksander cierpiał

ponadto na kamicę nerkową. Był także

człowiekiem ociężałym umysłowo i miał wadę

wymowy.

Najmłodszy syn Kazimierza, Zygmunt Stary, mimo

iż dożył sędziwego wieku, nie cieszył się

najlepszym zdrowiem. Cierpiał między innymi na

bakteryjne zapalenie szpiku kostnego, a choroba

ujawniona na prawym przedramieniu miała bardzo

ciężki przebieg. Zwyrodnienie stawu skokowego

doprowadziło także do wytworzenia się bolesnego

guza na stopie. Chorował oprócz tego na podagrę,

kamicę nerkową, reumatyzm, rwę kulszową, a na

starość ujawniła się zaawansowana miażdżyca.

Niezwykle schorowany był także ostatni z

Jagiellonów - Zygmunt August, ponieważ oprócz

kiły dopatrywać się można u niego choroby

nowotworowej. Miał także zaawansowaną

podagrę, a ciężka malaria poczyniła spustoszenia

w jego organizmie.

Pierwszy król elekcyjny Henryk Walezy był

syfilitykiem i charakteropatą, ale zmarł śmiercią

gwałtowną, zasztyletowany przez zamachowca.

Jego następca, Stefan Batory, chorował na

miażdżycę, umarł jednak w wyniku uremii, która

rozwinęła się po zapaleniu nerek.

Niezwykle podatni na choroby byli królowie z

dynastii Wazów. Zygmunt III odziedziczył po

Jagiellonach podagrę i przekazał ją swoim synom.

Często miewał też krwotoki z nosa, a pod koniec

życia zaostrzyła się u niego miażdżyca. Umarł na

udar mózgu.

Podagra u Władysława IV miała przebieg

niezwykle ciężki i doprowadziła go nieomal do

kalectwa. Zaostrzenia choroby następowały

zwykle po sutych posiłkach i pijatykach (w których

król szczególnie gustował), zatrzymując władcę na

całe tygodnie w łóżku. Król oprócz kiły i podagry

cierpiał także na kamicę nerkową, reumatyzm,

częste zaburzenia przewodu pokarmowego,

miażdżycę oraz miewał okresowe napady

drgawek. Sekcyjnie stwierdzono u niego ropień

nerki, z której wydobyto kamień wielkości

gołębiego jaja.

Brat Władysława, Jan Kazimierz, chorował na

niewydolność krążenia, a sekcja wykazała u niego

zwyrodnienie mięśnia sercowego. Niezależnie od

tego gnębiły go także rodzinne schorzenia:

podagra i kiła. Przyczyną zgonu był wylew krwi do

mózgu.

Michał Korybut Wiśniowiecki zmarł w wieku

trzydziestu trzech lat po nadzwyczaj krótkim

panowaniu. Podejrzewano nawet, że został otruty,

ponieważ pozłacana miednica, do której w czasie

sekcji wkładano królewskie wnętrzności,

poczerniała. Cierpiał on jednak przez całe swoje

krótkie życie, a główna przyczyna tych cierpień

leżała przede wszystkim w nadmiernym

obżarstwie. Powiadano, że podczas jednego

posiłku potrafił zjeść na przykład tysiąc

pomarańczy. Wiśniowieckiego cechowała

ociężałość umysłowa, podejrzewano go nawet o

debilizm. Cierpiał ponadto na cukrzycę,

dolegliwości przewodu pokarmowego,

niewydolność oddechową oraz miewał napady

ostrej kolki nerkowej.

Zakrawać może na paradoks, iż bohater spod

Wiednia, Jan III Sobieski, który większość swego

życia spędził na polach bitewnych, był chyba

najbardziej schorowanym monarchą polskim.

Gnębiły go zaawansowana podagra, kamica

nerkowa i żółciowa, niewydolność oddechowa oraz

zespół płucno-sercowy. Przechodził zapalenie

nerek, miewał częste bóle głowy związane z

zapaleniem zatok i krwawieniem z nosa. Miał

zaawansowaną chorobę nadciśnieniową, która

objawiała się szczególnie po wypiciu alkoholu.

"Nawet i dwa kieliszki szkodzą, zaraz mi głowę

rozgrzeją, że pała jak ogień" - pisał w liście do

żony. Przeszedł też niezwykle ciężkie zatrucie

związkami rtęci po zażyciu kalomelu, który

stosował jako środek przeczyszczający. Pojawiły

się wtedy u niego: ślinotok, owrzodzenia jamy

ustnej i obrzęki twarzy. Do tego wszystkiego

dodać należy syfilis, którym zaraziła go

Marysieńka. W ostatnich latach życia cierpiał na

puchlinę wodną, reumatyzm i suchoty. Często

miewał ataki apopleksji. W dzień nawiedzały go

okropne bóle, nogi stawały się obrzęknięte i

puchło całe ciało. Zmarł na wylew krwi do mózgu.

August II Mocny był człowiekiem chorym przede

wszystkim na cukrzycę. Wywiązała się u niego

angiopatia cukrzycowa. Towarzyszyły jej wysoka

gorączka i bolesny skurcz łydki. Królowi usuwano

przez ranę odłamki kości, a na koniec amputowano

duży palec u stopy. Rozwinęła się jednak

gangrena, która stała się przyczyną jego śmierci.

Lekarze popełnili w tym miejscu zasadniczy błąd,

ponieważ podejrzewali szkorbut lub kiłę, więc

leczyli władcę rzeżuchą, rzodkwią oraz wlewkami

rtęciowymi. W ciągu swego życia August chorował

także na różę oraz cierpiał na uporczywe

dolegliwości przewodu pokarmowego.

Matuzalemem monarchów polskich był Stanisław

Leszczyński. Jest to o tyle dziwne, iż jako jedyny z

królów był namiętnym palaczem i wypalał dziennie

ponad trzydzieści fajek. Zwano go z tej przyczyny

"skórzaną gębą". Ze względu na swoją tuszę

cierpiał na niewydolność oddechową, ale zmarł w

sposób tragiczny. Od ognia na kominku zapaliło się

na nim ubranie i na skutek bardzo rozległych

oparzeń wywiązała się posocznica, która stała się

przyczyną zgonu.

Równie otyły August III chorował także na

niewydolność oddechową, podagrę, kamicę

żółciową, ostry nieżyt oskrzeli oraz chorobę

niedokrwienną. Miewał częste dolegliwości

przewodu pokarmowego, komplikujące się przez

krwotoki hemoroidalne. Po śmierci sekcyjnie

stwierdzono u niego polip na sercu.

Ostatni monarcha, Stanisław August Poniatowski,

wzorem swoich poprzedników chorował na

podagrę. Cierpiał również na reumatyzm i

powtarzający się nieżyt oskrzeli. Zmarł na wylew

krwi do mózgu.

Wydaje się, iż podstawową przyczyną licznych

schorzeń królewskich, obok nadmiernie

urozmaiconego życia płciowego, było przede

wszystkim obżarstwo i pijaństwo. Kronikarze

pisali o upojeniu alkoholowym Jana Olbrachta,

Zygmunta III Wazy, Władysława IV, Augusta II

Mocnego. Poważnym czynnikiem

chorobotwórczym był także mało ruchliwy tryb

życia, który poza małymi wyjątkami

charakteryzował prawie wszystkich monarchów.

Rzecz ciekawa, iż ani jeden z królów i książąt

panujących w Polsce nie umarł na dżumę, która

zebrała w Europie olbrzymie żniwo. Wiemy, że

Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk,

Zygmunt Stary i Zygmunt August uciekali przed

Jerzy Jankowski - Monarsze sekrety.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: