Treść - Moduł 1.pdf - Pedagogika pracy z elem. bhp - sylwia22886

Pedagogika pracy jako dyscyplina naukowa

1. Miejsce pedagogiki pracy wśród nauk pedagogicznych i nauk o pracy

2. Praca jako podstawowa kategoria pedagogiki pracy

3. Pedagogika pracy w kontekście integracji europejskiej

Bibliograﬁa

1 . Miejsce pedagogiki pracy wśród

nauk pedagogicznych i nauk o pracy

Pedagogika pracy jako nauka związana z działalnością człowieka i jego stosun-

kiem do pracy ma długą historię. Po raz pierwszy przekonanie o wysokiej warto-

ści pracy w aspekcie wychowawczym wyraził w swoich poglądach Tomasz More

(1478–1535), uznawany za twórcę idei wychowania przez pracę, przedstawiciel uto-

pĳnegokierunkuﬁlozoﬁi.TomaszMore(Morus),ukazując w dziele Utopia (1516)

obraz idealnie zorganizowanego społeczeństwa, postulował, aby cała młodzież naj-

pierw pracowała w rolnictwie, a dopiero później wybierała inne zawody.

Problemami pracy i jej związkom z wychowaniem (wyrażając nieco mniej rady-

kalne poglądy) zajmowali się znani myśliciele: Jan Amos Komeński, John Locke,

Jean J. Rousseau.

W Polsce problematyka wychowania przez pracę była poruszana przez Andrzeja

Frycza Modrzewskiego. Przyznawał on wychowaniu przez pracę wysokie miejsce

w systemie wartości. W rozprawie O poprawie Rzeczypospolitej czytamy: „Wszyst-

kich tedy przyzwyczaić by trzeba do jakieś pracy”.

Problematyka określana dziś jako pedagogika pracy w XIX w. wyrażała się w opi-

sywanej w literaturze idei pracy organicznej i pracy u podstaw.

W latach międzywojennych wychowanie przez pracę było przedmiotem zaintere-

sowań Władysława Przanowskiego, Wiktora Ambroziewicza, Władysława Spasow-

skiego. Pedagogika pracy, badająca różne aspekty pracy i jej wpływ na człowieka,

pojawiła się w drugiej połowie lat czterdziestych na wykładach Heleny Radlińskiej

na Uniwersytecie Łódzkim (Tadeusiewicz, 1997: 116).

W latach sześćdziesiątych problematyka związana z pracą zaczęła się wyodrębniać

jako dyscyplina pedagogiczna zwana pedagogiką pracy. Twórcą polskiej koncep-

cji pedagogiki pracy jest prof. Tadeusz Nowacki, któremu, jak pisze Tadeusz Wujek

(1995: 56), „przypadła główna rola sprawcza w wyodrębnieniu pedagogiki pracy

jako subdyscypliny pedagogicznej”. Z kolei znany pedagog pracy prof. Stanisław

Kaczor (1995: 39) twierdzi, „że bez rozwoju pedagogiki pracy przyszłość polskiej

oświaty, a także pedagogiki jako nauki nie wydaje się optymistyczna”.

Formalnie w Polsce pedagogika pracy została uznana za dyscyplinę pedagogicz-

ną w 1972 roku. Przedmiotem jej badań jest relacja człowiek–wychowanie–praca.

Problematyka badawcza pedagogiki pracy jest obszerna i wiąże się z zagadnieniami

stanowiącymi przedmiot zainteresowań także innych dyscyplin pedagogicznych.

Związki pedagogiki pracy z innymi naukami pedagogicznymi ilustruje rysunek 1.

Rysunek 1

Pedagogika pracy

a inne nauki pedagogiczne

Źródło: Wiatrowski, 2000: 38.

Spośród wymienionych przez Zygmunta Wiatrowskiego nauk pedagogicznych naj-

silniej związane są pedagogika pracy i pedagogika społeczna oraz andragogika i teo-

ria kształcenia ustawicznego . Wydaje się, że dla triady człowiek–wychowanie–praca

ważna jest również teoria wychowania oraz pedagogika specjalna, mająca szczegól-

ne znaczenie dla osób z przeciwwskazaniami zawodowymi.

Pedagogika społeczna jest dyscypliną pedagogiczną zajmującą się badaniem warun-

ków środowiskowych, w jakich przebiegają procesy wychowawczo-opiekuńcze

człowieka, od jego urodzenia do końca życia. Związek pedagogiki społecznej z pe-

dagogiką pracy polega na podejmowaniu starań, aby zakład pracy stawał się coraz

bardziej znaczącym środowiskiem wychowawczo-opiekuńczym dla ogółu pracow-

ników i członków ich rodzin. Pedagogika specjalna jest dyscypliną społeczną zaj-

mującą się teorią i praktyką kształcenia i wychowania osób z odchyleniami w sta-

nie zdrowia. Aleksander Hulek twierdzi, że pedagogika pracy stwarza pedagogice

specjalnej szansę dochodzenia do rozwiązań, w których praca człowieka nabiera

znaczenia podstawowego. Będzie to na pewno wychowanie przez pracę, ale także

kształcenie ogólnotechniczne, kształcenie zawodowe, a nawet doskonalenie zawo-

dowe. Można dodać, że w przypadku pedagogiki specjalnej postulowana przez pe-

dagogikę pracy humanizacja warunków pracy wysuwa się na plan pierwszy.

Andragogika , zwana też pedagogiką dorosłych, a dawniej oświatą dorosłych, najczę-

ściej traktowana jest jako nauka o celach, treściach, formach, metodach oraz zasa-

dach i technikach kształcenia, wychowania, uczenia się, samokształcenia i samo-

wychowania ludzi dorosłych. Przedmiotem zainteresowań andragogiki jest czło-

wiek dorosły i jego działania w zakresie kształcenia rekreacji, natomiast pedago-

giki pracy — człowiek pracujący, podwyższający swoje kwaliﬁkacje, dochodzący

do mistrzostwa w zawodzie i do osobowości zawodowej. Tadeusz Nowacki dla wy-

mienionych zadań stosuje nazwę andragogika pracy , która łączy elementy andrago-

giki i pedagogiki pracy.

Teoria kształcenia ustawicznego to:

— zapewnienie możliwości kontynuowania nauki,

— stwarzanie możliwości doskonalenia kwaliﬁkacjilubichzmiany.

Teoria wychowania jest dyscypliną pedagogiczną zajmującą się problematyką celów,

treści, metod i organizacji wychowania umysłowego, moralnego, społecznego, es-

tetycznego i ﬁzycznego, realizowanych przez naukę, pracę, sztukę, sport iwypo-

czynek. Teoria wychowania to wychowanie przez pracę, przez zabawę czy teoria

wychowania zawodowego (Wiatrowski, 2000: 36–40).

Zaprezentowane związki między pedagogiką pracy a bliskimi jej dyscyplinami pe-

dagogicznymi wskazują na interdyscyplinarny charakter pedagogiki pracy. W rela-

cji człowiek–wychowanie–praca praca stanowi główny czynnik wiążący pedagogi-

kę pracy z innymi naukami o pracy.

Relację zachodzącą między wybranymi, podstawowymi naukami o pracy przedsta-

wia rysunek 2.

psychologia pracy

socjologia pracy

ﬁlozoﬁapracy

ﬁzjologiapracy

ergonomia

ekonomia pracy

prawo pracy

prakseologia

Rysunek 2

Pedagogika pracy

a nauki o pracy

medycyna pracy

Badając związki pedagogiki z naukami o pracy, należy zwrócić uwagę na psycholo-

gię, socjologię pracy i ergonomię.

Psychologia pracy obejmuje trzy grupy zagadnień:

1. Miejsce człowieka w procesie pracy.

2. Warunki pracy.

3. Umiejętności współdziałania i kontakty z innymi ludźmi w procesie pracy.

Główne problemy, które podejmuje psychologia pracy, to:

— psychologiczne uwarunkowania funkcjonowania ludzi w środowisku pracy,

— badanie psychologicznych uwarunkowań różnych rodzajów pracy i określenie

wymagań wobec pracownika,

— badanie psychologicznych przyczyn wypadkowości w pracy oraz wypalenie za-

wodowe.

Socjologia pracy zajmuje się pracą jako procesem społecznym, a w szczególności:

— wpływem warunków społecznych na przebieg i wyniki pracy,

— społecznymi skutkami i następstwami pracy,

— opisem i wyjaśnianiem przebiegu stosunków interpersonalnych i organizacyj-

nych w zakładzie pracy,

— kwestią adaptacji zawodowej i społecznej w miejscu pracy,

— istnieniem grup nieformalnych wpływających na przebieg procesu pracy,

— bezrobociem,

— przeciwdziałaniem procesom patologicznym, np. mobbingowi.

Socjologiczna analiza zawodu obejmuje układ charakterystyczny dla wykonywanej

pracy (Parzęcki, Symela, 1995: 42):

człowiek–człowiek

człowiek–technika

człowiek–system znaków.

Ergonomia to nauka o pracy, czyli dyscyplina naukowa zajmująca się dostosowa-

niem pracy do możliwości psychoﬁzycznychczłowieka.Maonanaceluhumanizo-

wanie pracy poprzez taką organizację układu człowiek–maszyna–warunki otocze-

nia, aby wykonywana była przy możliwie niskim koszcie biologicznym i najbardziej

efektywnie, co uzyskuje się m.in. poprzez eliminację źródeł chorób zawodowych.

Ergonomia jest nauką interdyscyplinarną.

Rozwój nauk społecznych wymaga badań w zakresie prawnego zabezpieczenia wa-

runków pracy, funkcjonowania organizmu w warunkach obciążenia pracą, zagro-

żeń i uciążliwości w środowisku pracy.

Treść - Moduł 1.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: