Z ksi��ki Krzysztofa Micha�ka "Droga do pot�gi. historia Stan�w Zjedno� czonych 1861-1945" wskanowa� nast�puj�ce fragm�ty: strony od 207 do 211 strony od 407 do ko�ca ����krzysztof micha�ek __ __ ��NA DRODZE KU POt�DZE __ ��HISTORIA STAN�W ZJEDNOCZoNYCH Ameryki __ ��1861-1945 __ __ ������������Warszawa 1991 __ __ WST�P JAk wiele lat powinny liczy� sobie dzieje danego kraju, by u- zna� je za materig wart� samodzielnych bada� historycznych? Czy historia takich kraj�w,. jak np. Australia lub Stany Zjednoczone, musi, ze wzglgdu na sw�j kr�tki okres, by� automatycznie ubo�sza i mniej atrakcyjna ni� dzieje pa�stw i spo�ecze�stw europejskich lub azjatyckich? Te i szereg innych pyta� zadawa�em sobie w�w- czas, gdy s�ysza�em tu i �wdzie opini�, �e dwie�cie lat, jakie min�- �o od utworzenia pa�stwa ameryka�skiego, to w por�wnaniu z hi- stori� wielu innych kraj�w zbyt kr�tki okres, by m�c stosowa� wo- bec niego warsztat historyka. Zawsze te� w takich przypadkach stawa� mi przed oczami obraz ekspozycji z Narodowego Muzeum Historii i Techniki w Waszyngtoliie, gdzie przedmioty nale��ce w XVI w. do Indian p�nocnoameryka�skich opatrzone by�y nalepka- mi "znaleziska prel istoryczne". dak�e z�udne mo�e by� poczucie czasu odmierzanego miar� europejsk�, przeniesion� na grunt po- zaeuropej ski. Dzieje ameryka�skie s� zajmuj�ce nie ze wzgl�du na sw� d�u- go��, lecz przede wszystkim z uwagi na intensywno�� wystgpuj�- cych - niekiedy zreszt� w bardzo kr�tkich okresach - zjawisk, proces�w i przemian na tak odmiennych pod wzgl�dem geograficz- nym, przyrodniczym i klimatycznym obszarach, jak Wschodnie i Zachodnie Wybrze�e, czy P�noc i Po�udnie. Stawiaj�c za� przys�o- wiow� kropk� nad "i", powiedzie� nale�y, i� �ledz�c histori� Sta- n�w Zjednoczonych, zw�aszcza w okresie zakre�lonym przez cezury wymienione w podtytule, w istocie przygl�damy si� narodzinom i rozwojowi pewnej cywilizacji, kt�ra, im bli�ej naszych czas�w, tym 5 bardziej staje si� now� jako�ci� w geohistorycznej siatce cywiliza- eji wytworzonych przez gatunek ludzki. Zafascynowany przedmiotem bada�, ale i �wiadom problem�w, z jakimi przyjdzie mi si� upora�, przysta�em na propozycj� Wydaw- nictwa, kt�re w 1984 r. zaproponowa�o mi napisanie syntezy dzie- j�w ameryka�skich lat 1861-1945. Wymienione cezury maj� zwi�- zek z dwoma niezmiernie istotnymi z punktu widzenia historii te- go kraju wydarzeniami, jakimi by�y wojna secesyjna oraz druga wojna �wiatowa. Okre�lony wynik pierwszej przyni�s� trudne do przecenienia zmiany w wymiarze wewn�trznym, udzia� za� USA w drugiej sprawi�, �e kraj �w sta� si� supermocarstwem wsp�decydu- j�cym obecnie o losach �wiata. Zakre�lony datami granicznymi okres stanowi swego rodzaju kulminacj� trudno�ci i problem�w staj�cych przed historykiem amerykanist�. Na te bowiem lata przypada zar�wno tragiczny fi- na� zamierze� Po�udnia dotycz�cych samodzielnego bytu pa�stwo- wego jak i, nie mniej dramatyczny, koniec epopei Indian walcz�- cych z naporem osadnictwa bia�ego cz�owieka. W omawianych dziesi�cioleciach nast�pi�o zako�czenie procesu kolonizacji Pogra- nicza, kt�rego osobliw� subkultur� opisywa�o wielu ameryka�- skich pisarzy, nastgpnie za� pokazywa�y setki film�w hollywoodz- kich, a tak�e narodziny Ameryki przemys�owej i wielkomiejskiej. W wymiarze spo�ecznym historia Stan�w Zjednoczonych oma- wianego okresu to zar�wno zjawisko masowej, wielomilionowej imigracji, kt�rej inno�� od przybyszy wcze�niej osiad�ych w Sta- nach Zjednoczonych tworzy�a warunki powstawania niezliczo- nych, i to w r�nych wymiarach, konflikt�w, jak i wielu nowych zjawisk w relacjach �wiata pracy i �wiata kapita�u. Ulice miast ameryka�skich z tego okresu by�y �wiadkami mani- festacji wojuj�cych sufra�ystek, pragn�cych doprowadzi� do r�w- nouprawnienia kobiet, i pe�nych oburzenia na upadek obyczaj�w zwolennik�w wprowadzenia prohibicji. Maszerowali tam cz�onko- wie Ku-Klux-Klanu wyst�puj�cy przeciwko Murzynom, imigran- tom czy radyka�om politycznym, jak r�wnie� biedacy z "armii" Ja- coba Coxeya ��daj�cy prawa do pracy. W Nowym Jorku, Chicago czy Waszyngtonie paradowali w tych latach bohaterowie "wspania�ej ma�ej wojny", jak zwano konflikt zbrojny z Hiszpani� z 1898 r., a tak�e �o�nierze i oficerowie z armii 6 ekspedycyjnych wys�anych do Europy w I i II wojnie �wiatowej. Girlandy serpentyn spada�y r�wnie� na bohater�w w rodzaju Char- lesa Lindbergha, kt�ry wyprawiaj�c si� w 1927 r. w samotny lot przez Atlantyk skr�ci� dystans pomi�dzy Ameryk� i Europ�. Feto- wano tak�e idoli rozwijaj�cej si� kultury masowej, jak Rudolpha Valentino czy Clarka Gable'a. W centrum spo�ecznej uwagi pozo- stawali r�wnie� wielcy potentaci przemys�owi: John D. Rockefel- ler, Andrew Carnegie i Collis Huntington, kt�rych jedni nazywali "kapitanami przemys�u", inni - "z�odziejskimi baronami". Tak�e �wiat polityki przez dziesi�ciolecia przykuwa� uwag� Amerykan�w. Przez d�ugi czas owo zainteresowanie wi�za�o si� z dzia�alno�ci� tzw. maszyn partyjnych. To za ich spraw� wybory- zw�aszcza w skali miast i stan�w - by�y w tym stopniu manipulo- wane, �e np. kandydaci ze s�ynnej Tammany Hall w Nowym Jorku po prostu byli skazani na sukces. Przez wiele lat drugiej po�owy XIX w. kwestia na poz�r odleg�a od polityki - sp�r o oparcie waluty na parytecie z�ota lub srebra - pozostawa�a przedmiotem ostrych konflikt�w, prowadz�cych niejednokrotnie do podzia��w frakcyjnych w obr�bie dw�ch wiel- kich partii oraz do narodzin tzw. partii trzecich. Gdy z kolei pod koniec XIX w. wygasa� pocz�y konflikty na tym tle, �wiat polityki zacz�� �y� problemami zwi�zanymi ze sfer� stosunk�w z zagranic�. Konflikt pomi�dzy tzw. imperialistami i antyimperialistami zapocz�tkowa� dyskusj�, kt�ra, ze zmiennymi kolejami, toczy si� po dzi� dzie�, maj�c za przedmiot kwestie bez- piecze�stwa narodowego, aktywnego udzia�u w polityce migdzyna- rodowej, czy w ko�cu miejsce Stan�w Zjednoczonych w organiza- cjach mi�dzynarodowych, s�u��cych zapewnieniu pokoju regional- nego i �wiatowego. Fascynacje Amerykan�w �yj�cych na prze�omie stuleci nie ogra- nicza�y si� wszak tylko do kwestii spo�ecznych, ekonomicznych czy politycznych. Praktycyzm Amerykan�w, wyrobiony przez dzie- si�ciolecia walki z natur� i z Indianami, sprawi�, �e ich uwag� przyci�ga�y tak�e wynalazki, takie jak Thomasa Edisona, Geo- rge'a Eastmana czy George'a Westinghouse'a. Duma z ju� osi�g- ni�tych rezultat�w, mieszaj�c si� z kompleksem braku d�ugiej hi- storii, pcha�a ich do szybkiego praktycznego wykorzystania dyna- micznie rozwijaj�cej si� wynalazczo�ci, by w sferze kultury mate- 7 rialnej m�c z powodzeniem konkurowa� z krajami europejskimi lub azjatyckimi, kt�re z kolei mog�y poszczyci� si� wybitnymi osi�gni�ciami ze sfery ducha. Tak pojmowana rywalizacja Nowe- go i Starego �wiata prowadzi�a w efekcie do tego, �e ju� w ko�cu minionego stulecia wznoszono w Chicago i Nowym Jorku wyso- ko�ciowce, w pierwszej po�owie za� naszego stulecia tworzono przys�owiowe arcydzie�a sztuki in�ynierskiej, jak np. mosty Gol- den Bridge i Oakland Bridge w San Francisco. Niniejsza pozycja kierowana jest do szerokiego kr�gu odbior- c�w, kt�rzy b�d� to poznaj�c histori� Stan�w Zjednoczonych na studiach uniwersyteckich, b�d� te� ze wzgl�du na prywatne zain- teresowania pragn�liby znacznie rozszerzy� sw� wiedz� na temat dziej�w tego kraju. Bior�c pod uwag� cele pracy, autor stara� si� w miar� r�wno- miernie wyczerpa� wszystkie podstawowe w�tki i om�wi� w�z�owe zagadnienia tego okresu. Wobec ogromu materia�u musia� prze- prowadzi� pewn� jego selekcj�, opieraj�c si� na w�asnej skali oce- ny wa�no�ci poszczeg�lnych problem�w, ugruntowanej na wielo- letnich studiach nad prezentowanym okresem. W pracy przyj�ty zosta� uk�ad chronologiczno-problemowy, jako najbardziej odpowiadaj�cy jej charakterowi. Autor stara� si� przy tym nie tylko zaprezentowa� sam� faktografi�, ale tak�e przedsta- wi� j� w ten spos�b, aby ilustrowa�a zjawiska i procesy zachodz�- ce w d�u�szych okresach. Z tego te� powodu poczyni� pewien wy- �om w czystym uk�adzie chronologicznym, wyodr�bniaj�c w posta- ci osobnych rozdzia��w problematyk� zwi�zan� z polityk� zagra- niczn� USA. Autor opar� si� na �r�d�ach i literaturze tematu zbieranych w trakcie kilku podr�y badawczych odbytych w latach 80. do Sta- n�w Zjednoczonych oraz o�rodk�w amerykanistycznych w Euro- pie. Dzi�ki mo�liwo�ci czerpania z bogatych zbior�w Library of Congress w Waszyngtonie, Huntington Library w Pasadenie (Kali- fornia), Truman Library w Independence (Missouri), University of California (Kalifornia) i Indiana University (Indiana), a ponadto John F. Kennedy Institute for North American Studies w Berlinie Zachodnim i Bellagio Studies and Conference Center, nale��cym do Fundacji Rockefellera, a zlokalizowanym w Bellagio (W�ochy) - autor m�g� sprosta� postawionemu przez Wydawnictwo wymo- gowi przekazania Czytelnikowi opracowania syntetycznego, u- wzgl�dniaj�cego najnowsze rezultaty bada� historycznych prowa- dzonych w kraju i za granic�. Uzupe�nieniem materia��w zebra- nych w wymienionych o�rodkach by�y zbiory bibliotek krajowych, z kt�rych na czo�o wysuwa si� Biblioteka O�rodka Studi�w Ame- ryka�skich Uniwersytetu Warszawskiego - unikalnej, nie tylko na gruncie polskim, plac�wki zajmuj�cej si� badaniami ameryka- nistycznymi. Spos�b wykorzystania pozostaj�cych w dyspozycji autora mate- ria��w wynika� z przyj�tego wraz z Wydawnictwem za�o�enia wpro- wadzenia na rynek krajowy syntezy dziej�w ameryka�skich w po- staci popularnonaukowej. Autor ma nadziej�, �e jego ksi��ka, cho� w skromnym zakresie, przyczyni si� do wype�nienia luki, ja- k� na polskim rynku wydawniczym jest brak odpowiadaj�cych ak- tualnemu stanowi wiedzy historycznej opracowa� syntetycz- nych, dotycz�cych dziej�w Ameryki. Istn...
bogg