Więźba - drewniany szkielet dachu.doc

Więźba - drewniany szkielet dachu

Spotykana najczęściej w domach jednorodzinnych więźba drewniana pozwala ukształtować każdy, nawet najbardziej skomplikowany dach. Dachy wysokie, szczególnie te o sporym kącie nachylenia, umożliwiają szybkie odprowadzenie wody i nie gromadzi się na nich śnieg. Pod skośnymi połaciami można urządzić funkcjonalne pomieszczenia mieszkalne.

Rzeźbę dachu stromego można niemal dowolnie kształtować, tworząc konstrukcje wielopołaciowe o zróżnicowanych kątach nachylenia i wysokościach szczytów, umieszczając w nim lukarny i wieżyczki. Wybierając kształt dachu naszego domu sprawdźmy, czy miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego nie narzuca tu ograniczeń.

- Kąt nachylenia;

- Wysokość kalenicy;

- układ połaci dachowych;

- kierunek kalenicy głównej;

- symetrii dachu;

- zakazu zastosowania dachu np. kopertowego, uskokowego, asymetrycznego.

Dachy asymetryczne

Dach kopertowy

Dach uskokowy

Dach jednospadowy spotykany jest stosunkowo rzadko. Jest najprostszy, ale nieefektowny, dlatego wieńczy przede wszystkim domy dostawione do wyższych budynków.

Dach dwuspadowy, najłatwiejszy do wykonania jest. Łatwo jest wykończyć go dowolnym rodzajem pokrycia, nie ma na nim miejsc, w których mogą zalegać liście czy śnieg. Na szczycie takiego dachu można zaprojektować naczółki – dekoracyjne załamania połaci, które jednak w pewnym stopniu komplikują jego wykonanie.

Dachy kopertowe są też bardzo popularne, ale ta forma zmniejsza znacznie powierzchnię użytkową poddasza; trzeba się również liczyć z wyższymi kosztami pokrycia.

Dachy mansardowe są rzadziej spotykane. Dolna połać pełni w nich funkcję lekko tylko pochylonej ściany, w której można umieścić zwykłe okna; we wnętrzu pod takim dachem unikamy niewygodnych skosów.

Szkielet dachu

O trwałości dachu, a więc częściowo i o naszym bezpieczeństwie, decyduje więźba, czyli jego szkielet konstrukcyjny. Musi być zaprojektowana przez uprawnionego projektanta.

O rodzaju więźby decyduje jej rozpiętość – odległość między ścianami zewnętrznymi – oraz kąt nachylenia planowanego dachu. O stopniu skomplikowania konstrukcji przesądzają zaś również załamania połaci dachowych, ich wzajemne przenikanie, lukarny oraz obejścia kominów.

Więźba składa się z elementów drewnianych o tak dobranych przekrojach, aby przeniosły obciążenie pokryciem dachowym, śniegiem i wiatrem.

Uwaga! Jeśli chcemy zmienić rodzaj pokrycia dachowego z lekkiego na znacznie cięższe, np. z gontu bitumicznego na dachówkę cementową, konieczne będzie przeprojektowanie więźby z uwzględnieniem zwiększonego obciążenia.

Przyjmuje się, że im lżejsze pokrycie, tym więźba może być delikatniejsza. Ale warto pamiętać, że maksymalne obciążenie wiatrem i śniegiem może osiągać ponad 100 kg/m². Jeśli więc pokrycie waży tylko kilka kilogramów na 1 m², to konstrukcja i tak musi wytrzymać wielokrotnie większe obciążenia.

Połączenia elementów więźby muszą zapewniać dostateczną sztywność całej konstrukcji. Stosowane dawniej połączenia ciesielskie (na wręby) w nowoczesnych konstrukcjach są zastępowane złączami konstrukcyjnymi. Są to perforowane profile z ocynkowanej blachy stalowej, które przytwierdza się do drewna karbowanymi gwoździami. Dzięki zastosowaniu złącz, elementy drewniane są łączone na styk, co pozwala zmniejszyć zużycie materiału i przyspiesza prace. Takie połączenia są też znacznie mniej podatne na odkształcenia.

Jakie drewno?

Więźbę wykonuje się z drewna sosnowego i świerkowego, rzadziej z mniej nadającej się do tego celu jodły oraz z bardzo drogiego modrzewia. Drewno powinno być klasy K27 lub (wyższej) K33 i K39. Te klasy są nadawane w wyniku maszynowego pomiaru jakości drewna. Im większa cyfra w oznaczeniu, tym drewno jest bardziej wytrzymałe. Zamiast litego drewna można używać drewna klejonego warstwowo. Ma ono dużą wytrzymałość i nie wypacza się, ale jest drogie. (Około dwukrotnie.) Przyjmuje się, że element sklejony z kawałków drewna klasy K 27 ma wytrzymałość co najmniej o klasę wyższą, czyli taką jak drewno lite klasy K 33.

Niestety, materiał dostępny w tartakach czy składach budowlanych nie jest poddawany takim pomiarom. Spotkać się więc można z klasami od I do IV – im wyższa, tym gorsza jakość – lub z oznaczeniami liczbowymi: KW – najlepsze, KS – średniej jakości, KG – najgorsze.

Nadające się do wykonania więźby drewno to proste, niezwichrowane kantówki o fazowanych krawędziach i wilgotności 15-20%.

Uwaga! Dostępne w składach drewno najczęściej nie jest dosuszone. Należy je sezonować lub oddać do suszenia w specjalnych komorach (temp. pow. 70°C). Taka usługa kosztuje kilkaset złotych za m³.

Zakupu drewna trzeba dokonać z pewnym wyprzedzeniem, zamawiając je według wyliczeń dla poszczególnych przekrojów z uwzględnieniem ich wymaganej długości.

Ponieważ więźba jest bardzo istotną częścią budynku, warto wybierać materiał w towarzystwie wykonawcy, który powinien lepiej od nas znać się na drewnie.

Drewno w składach budowlanych najczęściej nie jest dokładnie obrobione. Ma nierówną powierzchnię, powstałą po przejściu piły. Znacznie lepsze jest drewno czterostronnie strugane, gdyż jest gładsze, przez co bardziej odporne na ogień.

Jaka więźba?

Jest kilka podstawowych rodzajów więźby dachowej. Wybór zależy od rozpiętości dachu i nachylenia jego połaci.

Krokwiowa – rozpiętość dachu do 6 m i nachylenie połaci powyżej 40°. Nie występują tu żadne podpory pośrednie (konstrukcja opiera się jedynie na murłatach), co zapewnia całkowicie wolną przestrzeń poddasza. Duży nacisk wywierany na ścianki kolankowe zmusza do ograniczania ich wysokości i stosowania wzmocnień, np. żelbetowymi słupkami lub wieńcem, opasującym ściany na wysokości zamocowania murłat.

Krokwiowo-jętkowa – stosowana dla dachu o rozpiętości do 8,5 m. Na ok. 2/3 wysokości dachu krokwie spinają jętki (patrz słowniczek).

Płatwiowa – rozpiętość dachu powyżej 8 m i małe pochylenie połaci. Krokwie opierają się na płatwi kalenicowej – belce biegnącej wzdłuż kalenicy. Płatew podpierana jest w pewnych odstępach przez słupy (stolce). Niekiedy zamiast na stolcach, płatew spoczywa na wewnętrznej ścianie nośnej wzniesionej w osi domu.

Płatwiowo-kleszczowa – ta więźba może podtrzymywać dachy o rozpiętości 12-16 m. Łączy konstrukcję krokwiowo-jętkową z płatwiową. Dwie lub trzy płatwie, podparte słupami, dzielą dach na równe części. Dodatkowe zwiększenie nośności krokwi zapewniają kleszcze. Niekiedy w celu zwiększenia sztywności konstrukcji dodaje się miecze.

Kratownicowa – stosowana przy rozpiętości dachu powyżej 12 m. Zamiast krokwi, płatwi, słupów itp. są tu wiązary kratowe (kratownice, dźwigary). Najczęściej wykonuje się je z desek łączonych przy pomocy płytek kolczastych. Wadą kratownic jest to, że nie można wykorzystać poddasza do celów użytkowych.

Wieszakowa – ta więźba jest stosowana w przypadku dachów o rozpiętości do 12 m, gdy nie można wesprzeć konstrukcji na słupach ze względu na brak wystarczająco wytrzymałego oparcia dla nich na stropie.

W domach jednorodzinnych najczęściej stosuje się więźbę krokwiowo-jętkową i płatwiowo kleszczową.

Więźba z fabryki

Przygotowywanie elementów więźby dachowej na placu budowy powoduje powstawanie sporych niekiedy odpadów drewna. Więźba prefabrykowana obliczana jest komputerowo i przygotowywana u producenta - Dzięki temu nie ma odpadów.

Dodatkową zaletą takiego rozwiązania jest bardzo duża dokładność wymiarów, gdyż proces docinania i łączenia elementów jest w zakładzie produkcyjnym sterowany komputerowo.

Dzięki temu można uzyskać dach o całkowicie równych połaciach. Elementy są łączone nie na gwoździe lecz na płytki stalowe, tzw. kolczaste, wbijane z dużą siłą za pomocą prasy. Tak przygotowana więźba może być zamontowana...