Neurotyczna osobowość Karen Horney

Neurotyczny – człowiek znerwicowany, nerwowy, pewna sztywność reakcji, rozbieżność między tym, co się ma a tym co się chce osiągnąć

Nerwica- sztywność reakcji, lęk i wszystko wyolbrzymiane

Neurotyk to osoba cierpiąca

Cechy osobowości neurotycznej:

1.      zależność od aprobaty

2.      brak poczucia bezpieczeństwa

3.      samopotwierdzenie

4.      niezdolność planowania

5.      agresja

6.      sfera seksualna

Dla neurotyka miłość to konieczność życiowa-motto-„ muszę być kochany”

Lęk podstawowy- lęk wtórny

W miłości u neurotyka istnieje ciągłe nienasycenie i zachłanność, zazdrość neurotyczna, miłość bezwarunkowa

Neurotyk wszystko robi nieświadomie

wzrost potrzeby bezpieczeństwa                         LĘK                         neurotyczna  potrzeba miłości

              Błędne koło

    napięcie                                                                                                                    odtrącenie

wzrost       

lęku              ( jeśli potrzeba miłości nie jest

zaspokojona)

wyparcie wrogości                          wrogość

miłość u neurotyka występuje jako potrzeba bezpieczeństwa             

miłość jest kompulsywna, nienasycona, neurotyczna, zachłanna

Neurotyk ciągle cierpi, ponieważ neurotyka nigdy świat nie zadowoli

4 metody zdobywania miłości przez neurotyka:

1.      poprzez szantaż

2.      odwoływanie się do litości

3.      apelowanie do poczucia sprawiedliwości

4.      groźby

Neurotyk chce cierpieć- to jest jego chwyt

Neurotyk to pasierb naszej kultury, nasza kultura wyprodukowała osobowość neurotyczną

Wszyscy jesteśmy neurotykami, ale nie każdy cierpi na nerwice  ( i nie u każdego lęk zmienia się w lęk wtórny )

STRUKTURA OSOBOWOŚCI NEUROTYCZNEJ WG KAREN HORNEY.

Krótka biografia:

Karen Horney - (ur. 16 września 1885 r., zm. 4 grudnia 1952 r.) - niemiecka psychoanalityczka i psychiatra, najbardziej popularna przedstawicielka koncepcji psychodynamicznych, współtwórczyni neopsychoanalizy. Od 1932 pracownik Instytutu Psychoanalitycznego w Berlinie. Później wyemigrowała do USA. Współzałożycielka Amerykańskiego Instytutu Psychoanalitycznego. W swoich pracach podkreślała społeczno-kulturowe uwarunkowania rozwoju osobowości i zaburzeń, dystansując się wobec biologizmu koncepcji Freuda. Jej najsłynniejsze dzieło to: Neurotyczna osobowość naszych czasów (1937).

I. Implikacje kulturowe i psychologiczne w nerwicach.

ÞDzisiaj zupełnie swobodnie używamy terminu „neurotyczny”, jednak nie zawsze zdajemy sobie sprawę z dokładnego jego znaczenia. Ktoś, kto dawniej zadowoliłby się takimi określeniami, jak leniwy, wrażliwy, zbytnio wymagający czy podejrzliwy, dzisiaj powie raczej „neurotyczny”.

Þ Osoby neurotyczne różnią się od przeciętnych jednostek swoimi przesadzonymi reakcjami, ale reakcje te są mocno uzależnione od kultury, w którym dana jednostka została wychowana i w którym żyje.

Þ Poglądy na temat tego, co jest normalne, różnią się nie tylko w poszczególnych kulturach, ale także w obrębie danej kultury na przestrzeni czasu.

Þ Nasz pogląd na temat tego, co normalne, wynika także z przyjęcia pewnych wzorców zachowania i odczuwania, obowiązujących w określonej grupie, która narzuca te wzorce swoim członkom. One jednak różnią się, w zależności od kultury, epoki, klasy czy płci.

Þ Nasze uczucia i postawy w zdumiewająco wysokim stopniu ukształtowane są przez warunki, w jakich żyjemy, i to zarówno kulturowe, jak i jednostkowe, a które są nierozłącznie ze sobą splecione.

Þ Nerwica jest zaburzeniem psychicznym, charakteryzującym się występowaniem lęków i środków obronnych stosowanych przeciwko tym lękom oraz poszukiwaniu rozwiązań kompromisowych w powstających sytuacjach konfliktowych.

II. Dlaczego mówimy o „neurotycznej osobowości naszych czasów” ?

Þ Mówiąc o neurotycznej osobowości naszych czasów, autorka ma na myśli to, że istnieją neurotycy mający pewne zasadnicze cechy wspólne oraz że te podstawowe podobieństwa są głównie produktem trudności istniejących w naszych czasach i w naszej kulturze.

Þ Jedną z dominujących cech neurotyków naszych czasach jest ich nadmierna zależność od aprobaty lub uczucia innych osób.

Þ Wewnętrzny brak poczucia bezpieczeństwa, wyrażający się w zależności od innych, to druga cecha neurotyków. Poczucie niższości i poczucie nieadekwatności występują u ludzi często. Mogą przejawiać się w różnych postaciach – np. jako przekonanie o własnej niekompetencji, głupocie czy brzydocie. Przekonanie o własnej głupocie może pojawić się u niezwykle inteligentnych osób, a czasem najpiękniejsze kobiety mogą być przekonane, że są brzydkie.

Þ Postawę, którą mogą przyjmować neurotycy dotyczy także samopotwierdzenia, które wiąże się z wyraźnymi zahamowaniami.

-          samopotwierdzenie to domaganie się uznania dla własnej osoby, dla swoich przekonań i praw, jednak nie w sposób zbyt brutalny czy agresywny.

Þ Typowa dla neurotyków jest także zdolność do planowania, niezależnie od tego, czy chodzi o wycieczkę czy plan na całe życie: neurotycy biernie ulegają zdarzeniom nawet w tak ważnych decyzjach, jak wybór zawodu czy małżeństwo, nie mając jasnego obrazu tego, czego w życiu naprawdę pragną.

Þ Charakterystyczna dla neurotyków jest także postawa agresji – oznacza czyny skierowane przeciwko komuś: atakowanie, ubliżanie, naruszanie cudzych praw czy jakąkolwiek inną postać wrogiego zachowania.

Þ Kolejna postawa charakterystyczna dla osobowości neurotycznych związana jest ze sferą seksualną.

-  neurotycy mogą nadmiernie pragnąc kontaktów seksualnych bądź odczuwać zahamowanie wobec takich kontaktów.

III. Lęk.

Þ Karen Horney wprowadza pojęcie lęku podstawowego, który najczęściej pochodzi z okresu dzieciństwa i najczęściej jest motorem wszystkich nerwic i osobowości neurotycznych.

Þ Strach a lęk – pomiędzy strachem a lękiem istnieje różnica: „strach jest reakcją proporcjonalną do grożącego niebezpieczeństwa, podczas gdy lęk jest nieproporcjonalny do wielkości niebezpieczeństwa albo nawet jest reakcją na niebezpieczeństwo pozorne.”

ÞWszelkie próby wyperswadowania neurotykowi jego lęku są z reguły skazane na niepowodzenie. Lęk dotyczy bowiem sytuacji nierzeczywistej, lecz takiej, jaką on widzi.

Þ Róźnorodne objawy lęku:

-          forma rozlana lub ataki lękowe,

-          niektórzy zdają sobie sprawę z lęku i znają jego przyczyny,

-          są też neurotycy, którzy zdają sobie sprawę z własnych dolegliwości, ale zupełnie nie zdają sobie sprawy z lęku, ani obecnie, ani w przeszłości (gruntowne wyparcie).

Þ Cztery główne typy ucieczki przed lękiem:

1.      Racjonalizacja - najlepiej pozwala wytłumaczyć przed sobą chęć unikania odpowiedzialności. Polega na zamianie lęku w racjonalny strach.

2.      Zaprzeczenie istnienia lęku, wymazanie go ze świadomości.  To nie jest podświadome wyparcie. Bo często towarzyszą temu objawy somatyczne takie, jak dreszcze, pocenie się, biegunki, częste oddawanie moczu itp.

3.      Odurzanie się - można czynić to świadomie: alkohol, narkotyki; albo mniej świadomie - odurzanie się seksem, pracą, itp.

4.      Unikanie - najbardziej skrajny sposób to unikanie wszelkich sytuacji, myśli, czy uczuć, mogących wywołać lek. Może to być proces świadomy - ktoś wie, że nie lubi chodzić po górach, i nie czyni tego; lub podświadomy, który prowadzi do unikania pewnych działań:
a). odkładanie spraw na później,
b). udawanie, że pewne kwestie są nieistotne,
c). udawanie, że lubi się pewne rzeczy.

Þ Jeśli pójdziemy o krok dalej, tzn. poza unikanie, to dostaniemy zahamowania. W takiej sytuacji unikanie staje się działaniem automatycznym, a zahamowanie polega na nawet niemożności robienia i odczuwania czegoś, co mogłoby wywołać lęk.

Þ Zahamowania – samouświadomienie:

-   jeśli mamy sobie je uświadomić, to najpierw trzeba zdać sobie sprawę, że coś nas powstrzymuje, co nie jest łatwe, bo powstrzymywane są właśnie myśli o rzeczach, które chcielibyśmy zmienić. Jednak głębokie zahamowanie, tłumi jakikolwiek przejaw uczuć, czy myśli, stosując jeden ze sposobów radzenia sobie z lękiem,

-   samouświadomienie jest niemożliwe również wtedy, gdy zahamowanie pełni ważną rolę w życiu jednostki. Na przykład jeśli rywalizacja łączy się ogromnym nieuświadomionym lękiem, to dana osoba może utrzymywać, że jest za słaba, odkładać na później konfrontację, itp.

- uświadomienie sobie własnych zahamowań może być również niemożliwe, gdy pokrywają się one z wzorcem kulturowym epoki.

Þ Działanie lęku:

-   fizyczne napięcie i wyczerpanie przy próbie dokonywania działań, które wywołują nieświadomy lęk,

- lęk związany z wykonywaniem funkcji, zakłóca tę funkcję. Jeśli ktoś boi się zajęcia stanowiska, postępując tak będzie cichy i nieśmiały,

- jeśli jakaś działalność obarczona jest lękiem, to jej wykonywanie będzie pozbawione przyjemności.

Þ Lęk może się kryć:

- w przejawach cierpienia fizycznego,

- w działaniach pozornie racjonalnych i uzasadnionych,

- w skłonności do nałogów lub wszelkich działań odwracających uwagę,

- niemożności czynienia określonych rzeczy lub odnajdywania w nich radości.

IV. Lęk a wrogość.

Þ Głównym źródłem lęku są różnego rodzaju wrogie impulsy.

Þ Karen Horney opisuje lęk jako formę strachu zawierającą czynnik subiektywny.

ÞW przypadku strachu, niebezpieczeństwo istnieje naprawdę i poczucie bezsilności uwarunkowane jest sytuacją zewnętrzną; przy lęku niebezpieczeństwo produkowane jest lub wyolbrzymianie przez czynniki psychiczne, a bezsilność wynika z własnej postawy.

Þ Wypieranie wrogości:

         -     to „udawanie”, że wszystko jest w porządku i powstrzymywanie się od walki, gdy               powinniśmy walczyć, czy przynajmniej mamy ochotę walczyć,

-          wyparcie jest najszybszą drogą do uspokojenia siebie. Ale nie zawsze najszybsza droga jest najlepsza. Jeśli wrogość zostanie wyparta, jednostka jej sobie nie uświadamia, co nie znaczy, że zostaje zniesiona.

Þ Rzutowanie i projekcja - skutki wypierania wrogości mogą być dostatecznie silne, aby wzbudzić lęk. Jednak niezabezpieczony, tlący się w głębi afekt, domaga się, aby się go pozbyć. Jednak prawdziwe ujście - złość, jest zablokowane. W takich sytuacjach jednostka „udaje”, że źródło niebezpiecznych impulsów nie tkwi w niej, ale w kimś lub czymś znajdującym się poza nią.

ÞWrogość prowadzi do powstawania lęku. Ale proces ten zachodzi też w drugą stronę: jeśli lęk wynika z poczucia zagrożenia, łatwo powstaje reakcja obronna w postaci wrogości.

V. Podstawowa struktura nerwic.

Þ Każdy z poniższych czynników, może doprowadzić do wyparcia wrogości u dziecka i w efekcie doprowadzić do powstania lęku, który jest siłą napędową nerwic:

-          bezradność - u dziecka wychowanego w niesprzyjających warunkach jest wzmacniana przez zastraszanie. Motto: „Muszę wyprzeć swoją wrogość, bo was potrzebuję”,

-          strach - może być wywoływany bezpośrednio za pomocą gróźb, zakazów i kar oraz przez wybuchy wściekłości rodziców, czy gwałtowne sceny. Motto to: „Muszę wybierać swoją wrogość, bo się was boję”,

-          miłość - gdy brak jest autentycznego uczucia ze strony rodziców, pojawiają się deklaracje słowne w stylu: „poświęciliśmy się dla Ciebie do ostatniej kropli krwi”, „oddaliśmy ci wszystko”, itp. Dziecko, szczególnie, gdy jest zastraszone, może kurczowo trzymać się tej namiastki miłości i odczuwać strach przed buntem. Motto dziecka: „Muszę wypierać swoją wrogość, bo boję się utracić waszą miłość”,

-          poczucie winy - w naszej kulturze poczucie to dotyczy z reguły sfery seksualnej. Niezależnie, czy zakazy są wyrażone w postaci wymownego milczenia, czy jawnych gróźb, dziecko często zaczyna odczuwać, że zajmowanie sprawami seksu jest nieczyste. Motto brzmi: „Muszę wypierać swoją wrogość, bo gdybym ją odczuwał, byłbym złym dzieckiem”.

Þ Im cięższe są doświadczenia dziecka w rodzinie, tym bardziej powstanie u niego nie tylko nienawiść wobec rodziców i innych dzieci, ale również także postawa nieufności i zaciętości wobec wszystkich ludzi.

Þ Nerwica sytuacyjna a nerwica charakteru:

-          to nerwica przejściowa, jej pełniejszym wymiarem jest nerwica charakteru,

-          w nerwicach sytuacyjnych, reakcja neurotyczna jest adekwatna do sytuacji konfliktowej; w nerwicach charakteru, nie ma takiego związku, a odpowiada za to lęk podstawowy, który przy najbłahszej prowokacji, może spowodować niezwykle intensywną reakcję.

Þ Centralnym punktem nerwicy jest lęk podstawowy. Są cztery główne sposoby obrony przed lękiem podstawowym:
1. Miłość - zapewnienie sobie miłości pod jakąkolwiek (w tym oczywiście neurotyczną ) postacią, może skutecznie chronić przed lękiem: Motto brzmi: „Jeśli mnie kochasz, nie skrzywdzisz mnie”.
2. Uległość - Motto brzmi: „Jeśli poddam się, nie zostanę skrzywdzony”. Można ulegać:
a). konkretnym osobom - uległość wobec potencjalnych życzeń wszystkich ludzi i unikania wszystkiego, co mogłoby wzbudzić czyjąś złość, czy nienawiść,
b). poglądom, opiniom, instytucjom.
3. Władza, a właściwie jej zdobycie. Motto brzmi: „Jeśli będę miał władzę, nikt nie może mnie skrzywdzić”.
4. Wycofywanie się - nie oznacza migracji na pustynię, lecz uniezależnienie się od wszelkich podstawowych potrzeb, jakie spełniają inni, takich jak bliskość, miłość, współdzielenie.

VI. Neurotyczna potrzeba miłości i jej właściwości.

Þ Człowiek kierowany przez lęk podstawowy i w celu obrony przed nim, szukający miłości, bynajmniej nie ma szans zdobycia jej. Ta sama sytuacja jednocześnie stwarza pragnienie i przeszkadza w jego zaspokojeniu.
Þ Zdobycie miłości, nie jest dla neurotyka dodatkowym źródłem siły, szczęścia, czy przyjemności, ale koniecznością życiową. Jest to różnica pomiędzy: „chcę być kochany”, a „muszę być kochany”.

Þ Zdobycie miłości jest sprawą niezmiernej wagi, dlatego neurotyk jest gotowy zapłacić za nią każdą cenę, nie zdając sobie zwykle sprawy z tego co robi. Najpowszechniejsza forma zapłaty, to postawa uległości (przejawia się m.in. w braku odwagi do wygłaszania własnego zdania, odmiennego od opinii osoby, na której nam zależy czy krytykowania jej) i zależność emocjonalna (wypływa z neurotycznej potrzeby kurczowego związania się z kimś, kto może zapewnić opiekę).

Þ Cechą charakterystyczną neurotycznej potrzeby miłości jest jej nienasycenie. Może się ono przejawiać u neurotyka w zachłanności jako ogólnej czesze osobowości, uwidaczniającej się w sposobie jedzenia, kupowania, oglądania wystaw sklepowych, w niecierpliwości, np. gdy osoba ubierająca się zazwyczaj skromnie kupuje nagle cztery nowe płaszcze.

...