ANTROPOLOGIA KULTURY

OPRACOWANIA TEKSTÓW DO EGZAMINU

W NAWIASACH PODANE SĄ NUMERY STRON WG PODRĘCZNIKA  Z 2005

SPIS TREŚCI:

POJĘCIE KULTURY

H. Rickert „Człowiek i kultura”

(Marta Nadulska; 23-25)

·         nie istnieją ludzie pozbawieni wpływów kultury (jedynie na niektórych ten wpływ jest mniejszy) => społeczeństwo, jakim zajmuje się antropologia = społeczeństwo kulturowe.

NATURA (NASCI); to, co wzrosło, powstało samo z siebie bez ingerencji człowieka, pozostawione własnemu rozwojowi.

KULTURA (COLERE); to, co człowiek pielęgnuje, nie pozwala na samodzielny, swobodny rozwój (z etymologicznego pkt widzenia, „uprawa roli”)

Kultura to zakres wartości, o które człowiek musi się troszczyć.

Natura jako nauka przyrodnicza odnosi się jedynie do „życia naturalnego”, a zagadnienia dotyczące antropologii fizjologicznej, odnoszą się tylko do kultury.

Natura            -    kultura

Byt cielesny   -    byt duchowy → byt mający sens

       ‌‌‌‌‌↓

byt czysto psychiczny

§         istota pozbawiona duszy niczego nie „pielęgnuje”

§         myślenie ma charakter jednostronny

§         sens życia ludzkiego – kultura naukowa

§         życie „człowieka jako całości” to nie tylko myślenie teoretyczne; antropologia ogólna nie może określać sensu ogółu kultury z punktu widzenia nauki; powinna być jedynie podporządkowana ogólnej całości kulturowej.

poszukiwanie prawdy kulturowej jest jedynie fragmentem życia kulturowego.

S. Czarnowski „Kultura”

(Krzysztof Kowalski; 26-33)

1. Kultura jest dorobkiem zbiorowym wielu pokoleń. Tworzą ją odkrycia oraz wynalazki przekazywane z pokolenia na pokolenie, które stają się dorobkiem  trwałym zbiorowości ludzkiej, nie przyzwyczajeniem poszczególnej jednostki czy jej mniemaniem osobistym. Jednostka ( nigdy jednostka osamotniona ) współpracująca z innymi przyczynia się do budowy gmachu kultury. Np. Każdy polip przyczynia się do budowy rafy ale rafa jako całość nie jest jego dziełem.

2. Twórczość jednostek nawet najgenialniejszych pomnaża lub zmienia to tylko co było przed nimi. Jest to w rozwoju kultury konieczność, która sprawia że każdorazowy jej stan jest warunkiem stanu poprzedniego. Wynika z tego, że kierunki rozwoju kultury są kształtowane przez obecną kulturę ( duchową i materialną ) wpływającą w danym czasie na rozwój twórczości całego społeczeństwa. Np. Geniusz epoki wieków średnich tworzyłby w innym kierunku i inaczej niż Leonardo da Vinci – człowiek oświecenia rozwijający geniusz wszechstronnie.

3. Społeczeństwo nie jest masą jednostek to także wszystko co jest za tymi jednostkami i co jest między nimi: dobra materialne, technologie, obyczaje, wzorce postępowania, światopogląd. Zbiorowość zorganizowana przechowująca zdobycze kulturowe i pomnażająca je. W człowieku wszystko ma początek społeczny i społecznie jest określone, poza tym jedynie, co wynika bezpośrednio z jego ustroju psychofizycznego.

4. Kultura rozumiana  jako rozwój duchowy jednostki oraz cywilizacja obejmująca materialny i organizacyjny dorobek zbiorowości nie są sobie przeciwstawne. To czym się rządzi nasz wewnętrzny rozwój jest zależne od epoki historycznej, od klasy społecznej, wykonywanego zawodu, od przynależności do tej czy innej grupy etnicznej. Kultura która była by jedynie duchowa nie może istnieć. To co istnieje w życiu co jest elementem kultury, składnikiem życia społecznego, to czyny, czyli fakty materialne.

5. Kulturą jest system religijno-społeczny wspólny wielu ludziom rozsianym na znacznej przestrzeni, mówiących językami różnymi i należącymi do różnych ras. Pewien styl przyjętych zachowań oraz postrzegania świata. Są to rzeczy ustalone i wspólne – obiektywne.

6. Kulturą jest całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie.

P. Bagby „ Pojęcie Kultury”

(Krzysztof Kowalski; 47-54)

1. Kultura rys ogólny wynikający z większości koncepcji  – nalezą do niej poważające się u różnych członków grupy lub społeczeństwa sposoby zachowania. Można na tej podstawie powiedzieć iż kultura to pewien rodzaj powtarzalności.

2. Kultura to tyle co regularność w zachowaniu wewnętrznym i zewnętrznym członków społeczeństwa, wyjąwszy te regularności, których geneza jest na pewno dziedziczna.

3. Społeczeństwo to pewna liczba ludzi, którzy w określonych czasach i pod pewnymi względami utrzymują ściślejsze i częstsze stosunki wzajemne niż osoby z zewnątrz.

4. Społeczeństwo składa się z ludzi, sposób w jaki się zachowują jest ich kulturą.

5. Regularności kulturowe nie muszą powtarzać się w życiu poszczególnej jednostki: istotne jest czy powtarzają się w zachowaniach różnych członków tej społeczności. Zachowania ni musza być nawet do siebie podobne. Regularność może polegać na tym że członkowie jednej frakcji społeczeństwa zachowują się w określony sposób a członkowie innej frakcji w inny. Np. Tylko król nosi koronę – podział na noszących koronę i nie noszących jest już faktem kulturowym.

6. Inny sposób patrzenia na regularności kulturowe polega na tym, że widzimy w nich formy ładu, pojawiające się najpierw w jednym małym segmencie społeczeństwa, a następnie stopniowo rozprzestrzeniające się na inne segmenty, choć raczej nigdy nie osiągające pełnej uniwersalności.

7. Kultura jest więc pewną szczególną klasą regularności zachowań. Obejmuje zachowania wewnętrzne i zewnętrzne, wyłącza aspekty zachowania odziedziczone biologicznie. Regularności kulturowe mogą ale nie muszą w zachowaniu jednostkowym, natomiast ich obecność lub nieobecność w zachowaniu większości członków danego społeczeństwa musi tworzyć pewien wzór, jeżeli mamy je nazwać „kulturą”; idealnie, wzór ten powinien objąć wszystkich członków.

8. Kultura więc jak ją zdefiniowaliśmy jest doskonale realna, chociaż nie tak jak przedmioty fizyczne. Przypomina natomiast ich wspólne właściwości, ruchy i stosunki. Np. możemy udać się do jadalni by sprawdzić czy znajduje się w niej stół. Gdyby do definicji włączyć byty hipotetyczne – wierzenia, idee, wartości można by zarzucić kulturze bycie czymś nierealnym, lub stawianie własnej realności pod znakiem zapytania. Dlatego terminy te są odnoszone do ech zachowania wyznających je ludzi, zachowując tym samym realność kultury.

9. Kultura a struktura społeczna. Struktura społeczna zdaje się znaczyć tyle ( według definicji Maxa Webera ) że w danych społeczeństwach działania pewnych klas członków wobec członków innych klan odznaczają się regularnością. Definicja struktury społecznej denotuje wiec abstrakcje tego samego rodzaju co powyższa definicja kultury. W gruncie rzeczy więc antropologia społeczna oraz socjologia zajmują się regularnościami wzajemnych zachowań ludzkich.

Levi-Strauss „Etnolog wobec kondycji ludzkiej”

(Agata Kozłowska; 55-61)

Etnologia – lub antropologia – przedmiotem jej badań jest człowiek, chce go uchwycić w najróżnorodniejszych przejawach. Kondycja ludzka; zauważenie i wyodrębnienie różnic, uwypuklające partykularyzmy - jest głównym celem etnologii. Etnologia zakłada jako swoje domyślne kryterium właśnie wyróżnik kondycji ludzkiej. Ludy badane przez etnologów przyznają godność rzeczywiście ludzkiej kondycji tylko swoim, obcych traktują jako część świata zwierzęcego. Dla starożytnego humanizmu kultura (oznaczająca dawniej przez długi czas tylko uprawę roli) ma za cel doskonalenie dzikiej natury. Zdolność do doskonalenia oznacza wyzwolenie jednostki z więzów narzucanych jej umysłowi przez przeszłość i grupę. Sama etnologia w swoich początkach nie waha się badanych przez siebie ludów zaliczać do innej kategorii niż nasza, umieszczając je bliżej natury. Od swoich początków w pierwszych latach XIX w. aż do połowy XX refleksja etnologiczna wiele uwagi poświęciła znalezieniu sposobu, który pozwoliłby pogodzić zakładaną jedność przedmiotu w etnologii z rozmaitością, a często nieporównywalnością jego poszczególnych przejawów. Trzeba było zastąpić, oznaczające zbiór ogólnych, uniwersalnych i dających się przekazać zdolności, pojęcie cywilizacji pojęciem kultury – wziętym w nowym sensie: jako poszczególne style życia, oryginalne, nie dające się przekazywać, uchwytne w postaci konkretnych wytworów. Etnologia w tej postaci, w jakiej rozwija się w ciągu XX w. chce w pojęciu kultury znaleźć wyróżnik umożliwiający rozpoznanie i definicję ludzkiej kondycji. Pojęcie kultury rodzi 2 problemy, związane z jego użyciem w liczbie poj. i mn. Kultura w l.p. jest atrybutem wyróżniającym kondycji ludzkiej – więc jakie uniwersalne cechy zawiera i jak określić jej naturę? Jeśli z kolei kultura przejawia się jedynie w tych zadziwiająco różnych formach, jakie przybrała w 4 czy 5 tysiącach społeczeństw, to czy wszystkie formy są równoważne, czy podlegają wartościowaniu, co musi znaleźć odbicie w sensie pojęcia? Alfred Kroeber 1917: kultura tworzy swoisty porządek, różniący się od życia tak, jak życie różni się od materii nieożywionej; Każdy porządek zakłada istnienie porządku, który do poprzedza, przejście od 1 do 2 charaktyzuje znacząca nieciągłość; Kultura powinna być rozumiana jako nawarstwienie technik, obyczajów, idei i wierzeń, będących bez wątpienia wytworami jednostek, ale trwalszych niż którakolwiek z nich. Teoria relatywizmu kulturowego: nie neguje się realności postępu ani możliwości ułożenia niektórych rozpatrywanych kultur w pewnym porządku. Ale postęp dokonuje się tylko w poszczególnych działach...